”Anafartalar Kahramanı”nın basına yansıyan birinci izlenimleri MEHMET BAYER – 11.01.2022 – HİBYA – Aldığı kararlarla Çanakkale’de düşmana geçit verilmemesinde büyük rol oynayan, ”askeri deha” olarak Gelibolu Yarımadası’nda tarih sahnesine çıkan ”Anafartalar Kahramanı” Mustafa Kemal Atatürk hakkında Çanakkale Savaşları sırasında basına yansıyan birinci izlenimler araştırmacılar tarafınca ortaya çıkarıldı.
Çanakkale Savaşları Enstitüsü araştırmacılarından Didem Prensibim Cumalı ve Eda Karataş, Çanakkale cephesine gönderilen Türk savaş muhabirlerinin serüvenini, 2021 yılında yayına hazırladıkları ”Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları” isimli yapıtla okuyucuyla buluşturdu.
Türk basın tarihinde ”savaş muhabirliği” mesleğinin birinci örneklerinin görüldüğü yerin Çanakkale cephesi olduğunu aktaran muharrirler, periyodun gazetelerinde yayımlanan yazıların bir bütünlük oluşturduğunu tespit etti.
Müellifler yaptıkları araştırmalarda, Osmanlı Genelkurmayı’nın resmi müsaadesiyle 6 Türk savaş muhabirinin cephenin açılmasıyla İtilaf Kuvvetleri’nin Gelibolu Yarımadası’ndan ayrılmasından daha sonraya kadar belli tarih aralıklarında, birbirlerini takip eder biçimde cephede şahit olduklarını bakılırsav yaptıkları gazetelere raporladıklarından bahsetti.
Savaş muhabirleri cepheye nasıl gidiyorlardı?
Araştırmacılar, Türk basın tarihi açısından pek değerli ve yeni bilgiler barındıran bu yapıtla ilgili olarak savaş muhabirlerinin bir talimatname ve nizamnameye bağlı olarak cepheye gönderildiğini, bu doğrultuda hareket etme zorunlulukları olduğunu lisana getirdi. Buna nazaran muhabirler savaş alanının sadece makul yerlerinde bulunmalı, cephede bulundukları tüm mühlet zarfında sol kollarında ”H.M” harflerinin yazılı olduğu beyaz bir şerit takmalı, cephedeki ilgili komutanın müsaadesine ve buyruğuna tabi olarak birliğinin karargahında bulunmalıydı.
Ayrıyeten devleti ya da orduyu tehlikeye atacak, küçük düşürecek yahut ifşa edecek ayrıntıları cephe dışına aktarmanın, bununla ilgili rastgele bir yazı yazmanın yasak olduğunu belirten araştırmacılar, gönderilecek olan her mektubun telgraf memuru tarafınca denetlenip, bahsedilen kurallara ters durumlarda sansürlenerek, muhabirlerin bağlı bulundukları gazetelere iletildiğinden bahsetti.
Mustafa Kemal ile 1915’te görüşen savaş muhabiri kimdi?
Araştırmacılar Cumalı ve Karataş, kitaba bahis olan savaş muhabirlerinin 6 kişi olduğunu ve bu muhabirlerin cephede bulundukları tarih sırasıyla Ulusal Ajans’tan Hüseyin Kazım Beyefendi, Tasvir-i Efkar Gazetesi’nden Kalcızade Agah Beyefendi, Sabah Gazetesi’nden Kemaleddin Şinasi Beyefendi, Tanin Gazetesi’nden Ali Ekrem Beyefendi, İkdam Gazetesi’nden M. Burhaneddin Beyefendi ile bir daha Tanin Gazetesi’nden Cemil Hakkı Beyefendi olduklarını belirtti.
Tanin Gazetesi Muhabiri Ali Ekrem Bey’in 21 Temmuz 1915 tarihinde yayımlanan mektubunda, ”İngilizlere birinci darbeyi vurmuş, karaya çıkan düşman kuvvetini bir atakta denize dökme onurunu kazanan kumandan” halinde tanım ettiği Türk kumandan araştırmacıların dikkatini çekti. Övgüyle bahsedilen bu kişinin Mustafa Kemal Atatürk olduğunu tespit eden araştırmacılar, incelemeleri sırasında İzzettin Çalışlar’ın ”On Yıllık Savaşın Günlüğü” isimli yapıtta muhabir Ali Ekrem Bey’in 2 Temmuz 1915 günü Mustafa Kemal Atatürk ile görüştüğü saptadı.
Atatürk, karargahının önünde ganimetlerinden müze oluşturmuştu
Araştırmacılar, Ali Ekrem Bey’in Mustafa Kemal’in davetiyle 180 rakımlı doruğun güneyinde bulunan karargahı ziyaret ettiğini ve karargahta gördükleriyle ilgili tasvirlerde bulunduğunu belirtti. Tasvirlere bakılırsa karargahın girişinde bulunan çardağın düşmandan ele geçirilmiş tüfek, süngü, bomba ve mermi üzere harp gereçleriyle adeta bir müzeye çevrildiğini, karargahın içinin bir çadırın bilakis muntazam bir oda mahiyetinde tasarlandığını aktardı.
Atatürk’ün siperler içinde teftişe çıkacağı vakit Ali Ekrem Bey’i de yanına aldığını ve teftiş sırasında Mustafa Kemal ile askerler içinde geçen diyalogdan da bahsedildiğini, ”Anafartalar Kahramanı”nın muharebelerde yararlılık gösteren bütün askerlerini ismen tanıdığını, gereksinimlerini gözeterek onlara sorular sorduğunu lisana getiren araştırmacılar, Mustafa Kemal’in siperleri gezerken Ali Ekrem Bey’e dönerek ”Şimdi Mehmet Çavuş siperindeyiz. Ancak emin olunuz ki bu kahramanlar da kendi isimlerine birer siper izafe edeceklerdir.” söylemiş olduğini ve buradan askerlerine duyduğu inancın ne derece olduğunun anlaşıldığının altını çizdi.
Atatürk hakkında Çanakkale Savaşları ile ilgili basına yansıyan birinci anekdot
Ali Ekrem Bey’in anlattığı anekdotta isim vermeden de olsa övgüyle bahsetmiş olduğu komutanın Mustafa Kemal Atatürk olduğu belirlendikten daha sonra yapılan literatür taramasında, bu tarihten daha evvel hiç bir basın organında Atatürk’ten bahsedilmemesi sebebiyle bu anekdotun Çanakkale Savaşları ile ilgili Mustafa Kemal’in basına yansıyan birinci bilgileri sağladığı görüldü.
Çanakkale cephesine 11 Temmuz 1915 günü gerçekleştirilen ”Edebi heyet” ziyareti daha sonrası, heyet üyelerinden Mehmet Emin Yurdakul, cephede şahit olduklarını ”Ordunun Destanı” isimli yapıtıyla edebi bir lisanla anlatıp, bu yapıtında Mustafa Kemal Atatürk’ten de bahsetti. Ama kendisinin temmuz ayında çabucak hemen cephede olması sebebiyle eser lakin 1915 yılının sonlarına yanlışsız yayımlandı. bir daha edebi heyetle cepheyi ziyarette bulunan Uryanizade Ali Vahid Beyefendi de şiirlerinde Atatürk’ten bahsetmiş olsa da kendisinin yapıtında lakin 1916 yılında yer aldı.
Tasvir-i Efkar Gazetesi’nin 29 Ekim 1915 tarihindeki sayısında Mustafa Kemal’in isminin ve kısa bilgiler eşliğinde fotoğrafının bilindiğini, Ekim 1915 tarihindeki Donanma Mecmuası’nda, 1916 tarihindeki Harp Mecmuası ve Servet-i Fünun Mecmuası’nda ”Anafartalar Kahramanı” olarak fotoğraflarının yayımlandığının bilindiğine işaret eden araştırmacılar, fakat savaş muhabiri Ali Ekrem Bey’in ”Bir komutan” tabiri ile cephede 2 gün boyunca vakit geçirdiği kişinin 19. Tümen Kumandanı Albay Mustafa Kemal Atatürk olduğunu kaydetti.
Didem Unsurum Cumalı ve Eda Karataş, isim verilmeden de olsa Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk basınında birinci kez 21 Temmuz 1915 tarihindeki yazıda yer aldığının katılaştığını, Çanakkale Savaşları Enstitüsü Yayınları tarafınca okuyucuyla buluşturulan ”Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları” isimli yapıtla bu mevzuyu ortaya çıkardıklarını kelamlarına ekledi.
Hibya Haber Ajansı
Çanakkale Savaşları Enstitüsü araştırmacılarından Didem Prensibim Cumalı ve Eda Karataş, Çanakkale cephesine gönderilen Türk savaş muhabirlerinin serüvenini, 2021 yılında yayına hazırladıkları ”Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları” isimli yapıtla okuyucuyla buluşturdu.
Türk basın tarihinde ”savaş muhabirliği” mesleğinin birinci örneklerinin görüldüğü yerin Çanakkale cephesi olduğunu aktaran muharrirler, periyodun gazetelerinde yayımlanan yazıların bir bütünlük oluşturduğunu tespit etti.
Müellifler yaptıkları araştırmalarda, Osmanlı Genelkurmayı’nın resmi müsaadesiyle 6 Türk savaş muhabirinin cephenin açılmasıyla İtilaf Kuvvetleri’nin Gelibolu Yarımadası’ndan ayrılmasından daha sonraya kadar belli tarih aralıklarında, birbirlerini takip eder biçimde cephede şahit olduklarını bakılırsav yaptıkları gazetelere raporladıklarından bahsetti.
Savaş muhabirleri cepheye nasıl gidiyorlardı?
Araştırmacılar, Türk basın tarihi açısından pek değerli ve yeni bilgiler barındıran bu yapıtla ilgili olarak savaş muhabirlerinin bir talimatname ve nizamnameye bağlı olarak cepheye gönderildiğini, bu doğrultuda hareket etme zorunlulukları olduğunu lisana getirdi. Buna nazaran muhabirler savaş alanının sadece makul yerlerinde bulunmalı, cephede bulundukları tüm mühlet zarfında sol kollarında ”H.M” harflerinin yazılı olduğu beyaz bir şerit takmalı, cephedeki ilgili komutanın müsaadesine ve buyruğuna tabi olarak birliğinin karargahında bulunmalıydı.
Ayrıyeten devleti ya da orduyu tehlikeye atacak, küçük düşürecek yahut ifşa edecek ayrıntıları cephe dışına aktarmanın, bununla ilgili rastgele bir yazı yazmanın yasak olduğunu belirten araştırmacılar, gönderilecek olan her mektubun telgraf memuru tarafınca denetlenip, bahsedilen kurallara ters durumlarda sansürlenerek, muhabirlerin bağlı bulundukları gazetelere iletildiğinden bahsetti.
Mustafa Kemal ile 1915’te görüşen savaş muhabiri kimdi?
Araştırmacılar Cumalı ve Karataş, kitaba bahis olan savaş muhabirlerinin 6 kişi olduğunu ve bu muhabirlerin cephede bulundukları tarih sırasıyla Ulusal Ajans’tan Hüseyin Kazım Beyefendi, Tasvir-i Efkar Gazetesi’nden Kalcızade Agah Beyefendi, Sabah Gazetesi’nden Kemaleddin Şinasi Beyefendi, Tanin Gazetesi’nden Ali Ekrem Beyefendi, İkdam Gazetesi’nden M. Burhaneddin Beyefendi ile bir daha Tanin Gazetesi’nden Cemil Hakkı Beyefendi olduklarını belirtti.
Tanin Gazetesi Muhabiri Ali Ekrem Bey’in 21 Temmuz 1915 tarihinde yayımlanan mektubunda, ”İngilizlere birinci darbeyi vurmuş, karaya çıkan düşman kuvvetini bir atakta denize dökme onurunu kazanan kumandan” halinde tanım ettiği Türk kumandan araştırmacıların dikkatini çekti. Övgüyle bahsedilen bu kişinin Mustafa Kemal Atatürk olduğunu tespit eden araştırmacılar, incelemeleri sırasında İzzettin Çalışlar’ın ”On Yıllık Savaşın Günlüğü” isimli yapıtta muhabir Ali Ekrem Bey’in 2 Temmuz 1915 günü Mustafa Kemal Atatürk ile görüştüğü saptadı.
Atatürk, karargahının önünde ganimetlerinden müze oluşturmuştu
Araştırmacılar, Ali Ekrem Bey’in Mustafa Kemal’in davetiyle 180 rakımlı doruğun güneyinde bulunan karargahı ziyaret ettiğini ve karargahta gördükleriyle ilgili tasvirlerde bulunduğunu belirtti. Tasvirlere bakılırsa karargahın girişinde bulunan çardağın düşmandan ele geçirilmiş tüfek, süngü, bomba ve mermi üzere harp gereçleriyle adeta bir müzeye çevrildiğini, karargahın içinin bir çadırın bilakis muntazam bir oda mahiyetinde tasarlandığını aktardı.
Atatürk’ün siperler içinde teftişe çıkacağı vakit Ali Ekrem Bey’i de yanına aldığını ve teftiş sırasında Mustafa Kemal ile askerler içinde geçen diyalogdan da bahsedildiğini, ”Anafartalar Kahramanı”nın muharebelerde yararlılık gösteren bütün askerlerini ismen tanıdığını, gereksinimlerini gözeterek onlara sorular sorduğunu lisana getiren araştırmacılar, Mustafa Kemal’in siperleri gezerken Ali Ekrem Bey’e dönerek ”Şimdi Mehmet Çavuş siperindeyiz. Ancak emin olunuz ki bu kahramanlar da kendi isimlerine birer siper izafe edeceklerdir.” söylemiş olduğini ve buradan askerlerine duyduğu inancın ne derece olduğunun anlaşıldığının altını çizdi.
Atatürk hakkında Çanakkale Savaşları ile ilgili basına yansıyan birinci anekdot
Ali Ekrem Bey’in anlattığı anekdotta isim vermeden de olsa övgüyle bahsetmiş olduğu komutanın Mustafa Kemal Atatürk olduğu belirlendikten daha sonra yapılan literatür taramasında, bu tarihten daha evvel hiç bir basın organında Atatürk’ten bahsedilmemesi sebebiyle bu anekdotun Çanakkale Savaşları ile ilgili Mustafa Kemal’in basına yansıyan birinci bilgileri sağladığı görüldü.
Çanakkale cephesine 11 Temmuz 1915 günü gerçekleştirilen ”Edebi heyet” ziyareti daha sonrası, heyet üyelerinden Mehmet Emin Yurdakul, cephede şahit olduklarını ”Ordunun Destanı” isimli yapıtıyla edebi bir lisanla anlatıp, bu yapıtında Mustafa Kemal Atatürk’ten de bahsetti. Ama kendisinin temmuz ayında çabucak hemen cephede olması sebebiyle eser lakin 1915 yılının sonlarına yanlışsız yayımlandı. bir daha edebi heyetle cepheyi ziyarette bulunan Uryanizade Ali Vahid Beyefendi de şiirlerinde Atatürk’ten bahsetmiş olsa da kendisinin yapıtında lakin 1916 yılında yer aldı.
Tasvir-i Efkar Gazetesi’nin 29 Ekim 1915 tarihindeki sayısında Mustafa Kemal’in isminin ve kısa bilgiler eşliğinde fotoğrafının bilindiğini, Ekim 1915 tarihindeki Donanma Mecmuası’nda, 1916 tarihindeki Harp Mecmuası ve Servet-i Fünun Mecmuası’nda ”Anafartalar Kahramanı” olarak fotoğraflarının yayımlandığının bilindiğine işaret eden araştırmacılar, fakat savaş muhabiri Ali Ekrem Bey’in ”Bir komutan” tabiri ile cephede 2 gün boyunca vakit geçirdiği kişinin 19. Tümen Kumandanı Albay Mustafa Kemal Atatürk olduğunu kaydetti.
Didem Unsurum Cumalı ve Eda Karataş, isim verilmeden de olsa Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk basınında birinci kez 21 Temmuz 1915 tarihindeki yazıda yer aldığının katılaştığını, Çanakkale Savaşları Enstitüsü Yayınları tarafınca okuyucuyla buluşturulan ”Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları” isimli yapıtla bu mevzuyu ortaya çıkardıklarını kelamlarına ekledi.
Hibya Haber Ajansı