Ankara’da Ramazan ve Bayram alışverişlerinin en hummalı geçtiği; her çeşit, her kalite ve her keseye uygun besin ve giysi mallarının olduğu Ulus Hal ve İtfaiye esnafı bu kere kaygılı. Aslında uzun vakittir sıkıntılı, lakin bu defa pandemi daha sonrası daha farklı beklentileri olanlar bir sefer daha yanılmış. Konuşurken müşteri yoğunluğundan esnafla gereğince sohbet edemem telaşı ile daldığım bütün dükkanlar neredeyse boştu. Cadde boyunca insan seli de nazaranmiyorum.
Çerkez sokağın çabucak başında Beğenilen Kundura’nın önündeyim. Çocuk ayakkabıları yoğunlukta raflarda. Oğuz Özger 12 yıldır bu dükkanda çalışıyormuş. Beğenilen Kundura tam 36 yıllık bir dükkan. Daha evvel de kendisinin dükkanı varmış, lakin tutunamamış. 2021 Kasım ayı itibariyle inanılmaz düşmüş işler. ”En epeyce satılan şey ayakkabı olurdu, fakat en ucuza sattığımız mal bile kıymetli geliyor artık müşteriye” diyor. en çok Suriyeli ve Afgan kökenliler geliyormuş dükkana. ” Onlar olmasa neredeyse satış yok” diyor. Konuşurken 4 yabancı asıllı giriyor içeriye ayakkabı almak için. Haliyle ispatlamış oluyor söylemiş olduklerini…
150 metre ileride ”Gençler Kuruyemiş” çarptı gözümüze. Malum Şeker Bayramı yaklaşıyor; doğal olarak da ikramlık şekerlerin satışının güzel olması gerek. ”Nasıl satışlar?” diyorum. ”Tam yemek pişecekti, tüp bitti” diye manalı ve esprili bir karşılık veriyor Kaya Beyefendi. Memleketi Elazığ imiş. Ağabeyi ile birlikte tam 36 yıldır bu dükkanı işletiyorlarmış. ”Müşteri tam fiyata alışıyor; fındık öğle 70, akşam 78 oluyor. Almıyorlar haliyle” deyince anladım yemek ve tüp esprisini. en çok leblebi ve fıstığa artırım gelmiş. ”Devamlı, yani hani derler ya, yağlı diyebileceğimiz müşterinin yüzde 40’ını kaybettik” diyor.
Pandemide aslına bakarsanız 6 ay kapalı kalmışlar. Esnaf kredisinden falan da faydalanamamışlar. Tezgahı gösteriyor bana. 20 yıl öncesine kadar Ramazan ve Şeker Bayramı mühletince 50 ton şeker sattığımız günleri biliyoruz diyorlar. Pandeminin hemilk öncesi 1 tona düşmüş satışı. Artık elindeki 300 kilo şeker ve karamelayı satıp satamayacağından fazlaca emin değil. Geçen yıl 12 TL olan bayramlık çikolata, artık 44 TL deyince gözlerim açılıyor.
”Buralarda sizinle konuşamazdık bile, evvelden olsa Niçin?” dediğimde “Üç eleman müşteriye sıkıntı yetişirdik. Hırsıza ve şeker çalan çocuklara, tezgah dolandırıcılarına yetişemezdik. O kadar ağır olurdu yani” diyor.
Onlar da müşterilerinin büyük çoğunluğunun Somalili ve Suriyeli olduğunu, hatta artık onların tezgahtar ve patron olmaya başladığını söylüyorlar. Bir rahatsızlık var anlıyoruz, fakat bu daha epeyce ekonomik manada önünü bakılırsameyen işletmecinin rahatsızlığı; göçmen nefreti değil. Dükkanda onlarla konuştuğum mühlet zarfında bir daha bir Suriyeli çift şeker aldı.
Sokağın sonuna yanlışsız Kars Mandıra çıkıyor karşıma. Dükkan sahibi Nusret Demirel oldukçatan hazır konuşmaya. Güvermiş Çeçil Peyniri ikram ediyor. “35 TL’ ye satardık. Kasımdan bu yana fiyatı o kadar arttı ki; 75 ile 80 içinde satıyoruz. Aslında satamıyoruz diyor gülerek.”
Pandemi tuz biber olmuş bu krize ve sakinliğe; o da esnaf kredisi alamayanlardan. Dükkan kiraları yüzünden 1 yılda üç kere taşımış işyerini. “4 yıl evvel yandı dükkanım; mallarım da alışılmış. Elektrik kontağı yüzünden 70-80 milyonluk malım gitti. Belediye’ ye başvurdum yardım için. Biz yalnızca besin yardımı yapabiliriz dediler; Valilik de yalnızca yabancı uyruklulara yardım edebileceğini söyleyince yıkıldım haliyle” diye anlatıyor kederini.
“Pandemiden oldukça evvel 70 kiloluk çuvallarla gelirdi peynir, lakin artık 15 kilolukları güç satıyorum. En yeterli ciro yaptığımız gün bin TL; halbuki birkaç yıl evvel 5 bine bile eh işte derdik. Gerisini siz düşünün” diye devam ediyor.
Peynir almaya gelenler içinde da çoğunluk Arap ve zenci diyor Nusret Beyefendi de. bir daha sohbet orta ara kesiliyor fiyat soranlardan. ”Günde 50-60 kişi fiyat sorup tadına bakıyor, ancak almıyor; acı lakin gerçek” diye konuşurken canlı şahit oluyorum.
Biz konuşurken civar esnaftan da gelip sohbete katılan oldu. ”Suriyeliler bizim 25 yıl evvelki ekonomik aile sistemini yaşıyorlar burada” biçiminde bir sav. Bir konutta bir yahut iki çekirdek aile yaşıyor, bir erkek çalışınca evdekileri doyuruyor. Natürel devlet yardımı da cabası” diye atlıyorlar.
“Bayramda ülkesine gidebilen Suriyeli, mülteci midir sizce?” diye bana soruyorlar. Bu sorunun muhatabı değilim ve yanıt veremiyorum; lakin ekonomik manada düşünceyi bir saattir onlarla neredeyse ben de yaşadım.
Haftaya tekrar yolumuz düşer ve tahminen hareketlenir çarşı pazar umuduyla geri dönüyorum.
Hasret Kalkan
Çerkez sokağın çabucak başında Beğenilen Kundura’nın önündeyim. Çocuk ayakkabıları yoğunlukta raflarda. Oğuz Özger 12 yıldır bu dükkanda çalışıyormuş. Beğenilen Kundura tam 36 yıllık bir dükkan. Daha evvel de kendisinin dükkanı varmış, lakin tutunamamış. 2021 Kasım ayı itibariyle inanılmaz düşmüş işler. ”En epeyce satılan şey ayakkabı olurdu, fakat en ucuza sattığımız mal bile kıymetli geliyor artık müşteriye” diyor. en çok Suriyeli ve Afgan kökenliler geliyormuş dükkana. ” Onlar olmasa neredeyse satış yok” diyor. Konuşurken 4 yabancı asıllı giriyor içeriye ayakkabı almak için. Haliyle ispatlamış oluyor söylemiş olduklerini…
150 metre ileride ”Gençler Kuruyemiş” çarptı gözümüze. Malum Şeker Bayramı yaklaşıyor; doğal olarak da ikramlık şekerlerin satışının güzel olması gerek. ”Nasıl satışlar?” diyorum. ”Tam yemek pişecekti, tüp bitti” diye manalı ve esprili bir karşılık veriyor Kaya Beyefendi. Memleketi Elazığ imiş. Ağabeyi ile birlikte tam 36 yıldır bu dükkanı işletiyorlarmış. ”Müşteri tam fiyata alışıyor; fındık öğle 70, akşam 78 oluyor. Almıyorlar haliyle” deyince anladım yemek ve tüp esprisini. en çok leblebi ve fıstığa artırım gelmiş. ”Devamlı, yani hani derler ya, yağlı diyebileceğimiz müşterinin yüzde 40’ını kaybettik” diyor.
Pandemide aslına bakarsanız 6 ay kapalı kalmışlar. Esnaf kredisinden falan da faydalanamamışlar. Tezgahı gösteriyor bana. 20 yıl öncesine kadar Ramazan ve Şeker Bayramı mühletince 50 ton şeker sattığımız günleri biliyoruz diyorlar. Pandeminin hemilk öncesi 1 tona düşmüş satışı. Artık elindeki 300 kilo şeker ve karamelayı satıp satamayacağından fazlaca emin değil. Geçen yıl 12 TL olan bayramlık çikolata, artık 44 TL deyince gözlerim açılıyor.
”Buralarda sizinle konuşamazdık bile, evvelden olsa Niçin?” dediğimde “Üç eleman müşteriye sıkıntı yetişirdik. Hırsıza ve şeker çalan çocuklara, tezgah dolandırıcılarına yetişemezdik. O kadar ağır olurdu yani” diyor.
Onlar da müşterilerinin büyük çoğunluğunun Somalili ve Suriyeli olduğunu, hatta artık onların tezgahtar ve patron olmaya başladığını söylüyorlar. Bir rahatsızlık var anlıyoruz, fakat bu daha epeyce ekonomik manada önünü bakılırsameyen işletmecinin rahatsızlığı; göçmen nefreti değil. Dükkanda onlarla konuştuğum mühlet zarfında bir daha bir Suriyeli çift şeker aldı.
Sokağın sonuna yanlışsız Kars Mandıra çıkıyor karşıma. Dükkan sahibi Nusret Demirel oldukçatan hazır konuşmaya. Güvermiş Çeçil Peyniri ikram ediyor. “35 TL’ ye satardık. Kasımdan bu yana fiyatı o kadar arttı ki; 75 ile 80 içinde satıyoruz. Aslında satamıyoruz diyor gülerek.”
Pandemi tuz biber olmuş bu krize ve sakinliğe; o da esnaf kredisi alamayanlardan. Dükkan kiraları yüzünden 1 yılda üç kere taşımış işyerini. “4 yıl evvel yandı dükkanım; mallarım da alışılmış. Elektrik kontağı yüzünden 70-80 milyonluk malım gitti. Belediye’ ye başvurdum yardım için. Biz yalnızca besin yardımı yapabiliriz dediler; Valilik de yalnızca yabancı uyruklulara yardım edebileceğini söyleyince yıkıldım haliyle” diye anlatıyor kederini.
“Pandemiden oldukça evvel 70 kiloluk çuvallarla gelirdi peynir, lakin artık 15 kilolukları güç satıyorum. En yeterli ciro yaptığımız gün bin TL; halbuki birkaç yıl evvel 5 bine bile eh işte derdik. Gerisini siz düşünün” diye devam ediyor.
Peynir almaya gelenler içinde da çoğunluk Arap ve zenci diyor Nusret Beyefendi de. bir daha sohbet orta ara kesiliyor fiyat soranlardan. ”Günde 50-60 kişi fiyat sorup tadına bakıyor, ancak almıyor; acı lakin gerçek” diye konuşurken canlı şahit oluyorum.
Biz konuşurken civar esnaftan da gelip sohbete katılan oldu. ”Suriyeliler bizim 25 yıl evvelki ekonomik aile sistemini yaşıyorlar burada” biçiminde bir sav. Bir konutta bir yahut iki çekirdek aile yaşıyor, bir erkek çalışınca evdekileri doyuruyor. Natürel devlet yardımı da cabası” diye atlıyorlar.
“Bayramda ülkesine gidebilen Suriyeli, mülteci midir sizce?” diye bana soruyorlar. Bu sorunun muhatabı değilim ve yanıt veremiyorum; lakin ekonomik manada düşünceyi bir saattir onlarla neredeyse ben de yaşadım.
Haftaya tekrar yolumuz düşer ve tahminen hareketlenir çarşı pazar umuduyla geri dönüyorum.
Hasret Kalkan