Beklentiler, enflasyonun 2022 yıl sonunda amaçlara yaklaşacağı tarafındadır Kavcıoğlu, enflasyon raporu bilgilendirme toplantısında, global iktisadi faaliyette yılın birinci yarısında yaşanan toparlanmaya karşın yakın periyotta açıklanan itimat endekslerinin salgının tesiriyle gerilemeye başladığını söylemiş oldu.
Aşılama oranlarındaki artışa karşın salgındaki yeni varyantların global iktisadi faaliyet üstündeki aşağı taraflı riskleri canlı tuttuğuna işaret eden Kavcıoğlu, ”Varyantlara ait risklerin canlı kalması birtakım ülkelerde büyüme görünümünü olumsuz etkiledi ve büyüme varsayımlarının aşağı taraflı güncellenmesine niye oldu. Büyüme iddiaları Almanya ve ABD başta olmak üzere, en epeyce ihracat yaptığımız ülkelerden bir kısmı için aşağı istikametli güncellenirken, İtalya ve Rusya üzere değerli ticaret ortaklarında üst taraflı güncellendi.” dedi.
Kavcıoğlu şu biçimde devam etti:
”Küresel PMI endeksleri ulaştıkları zirve noktasına kıyasla gerilerken, gerek imalat gerekse hizmet dalları için 50 eşik düzeyinin üzerinde kalmaya devam etti. Bu gelişmeler, Türkiye’nin dış talep görünümünün olumlu seyrini koruduğunu gösteriyor. İşgücü piyasasına baktığımızda ise gelişmiş ülkelerin birçoğunda istihdamın düzeyi hala salgın öncesi seviyesinin altında seyrediyor.
Emtia fiyatları bundan evvelki Rapor periyoduna nazaran ortalama olarak artmakla bir arada, güç ve güç dışı fiyatların farklılaşması devam ediyor. Ham petrol ve doğal gaz meblağlarının artmasıyla güç meblağları son devirde hızlandı. Öbür taraftan güç dışı emtia fiyatları eser bazındaki farklılaşmaların tesiriyle yataya yakın bir seyir izledi. Global talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, birtakım bölümlerdeki arz kısıtları ve nakliyecilik maliyetlerindeki artış milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici meblağlarının yükselmesine yol açıyor. En önemli ziraî emtia ihracatçısı ülkelerde yaşanan iklim şartlarının global besin fiyatları üzerinde olumsuz yansımalarını görüyoruz. Global enflasyondaki yükselişin enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üstündeki tesirleri merkez bankaları tarafınca yakından takip ediliyor. Gelişmiş ülke merkez bankaları enflasyondaki yükselişin talep kompozisyonundaki olağanlaşma, arz kısıtlarının hafifçelemesi ve baz tesirlerinin devreden çıkmasıyla birlikte büyük ölçüde süreksiz nitelikte olacağını fakat enflasyondaki düşüşün vakit içindemasına dair belirsizliğin olduğunu kıymetlendiriyor. Bu çerçevede, gelişmiş ülke merkez bankaları destekleyici mali duruşlarını sürdürüyor ve varlık alım programlarına devam ediyor. Gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda da gerek aktüel enflasyon gerçekleşmeleri gerekse enflasyon beklentileri maksadın üzerinde seyrediyor. birebir vakitte, beklentiler, enflasyonun 2022 yıl sonunda gayelere yaklaşacağı tarafındadır.”
Global piyasalardaki gelişmelerin bir yansıması olarak gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarının dalgalı bir seyir izlediğini aktaran Kavcıoğlu şunları tabir etti:
”Çin hariç tutulduğunda son devirde gelişmekte olan ülkelerden portföy çıkışları görüldü. Salgının seyri ve gelişmiş ülkelerde para siyasetinin ne vakit ve ne süratte normalleşeceğine ait öngörüler, önümüzdeki periyotta de gelişmekte olan ülkelerin portföy hareketleri ve finansal piyasaları üzerinde tesirli olmayı sürdürecek. Global enflasyon gelişmeleri ve güç fiyatlarındaki yükselişlerin de tesiriyle mevcut rapor devrinde global risk iştahı dalgalı bir seyir izledi. Türkiye’nin de ortasında bulunduğu gelişmekte olan ülkeler kümesinde risk primi ve ima edilen döviz kuru oynaklıkları yükselirken, dolar endeksindeki güçlenmenin de tesiriyle döviz kurlarında paha kaybı yaşandı. 2021 yılı ikinci çeyreğinde ulusal gelir çeyreklik bazda yüzde 0,9, yıllık bazda ise yüzde 21,7 oranında arttı. İktisadi faaliyet, bu vakitte salgın kısıtlamaları ve finansal şartlardaki sıkılaşmayla bir arada bir ölçü ivme kaybetse de uzun devir eğiliminin üzerinde kalmaya devam etti. İkinci çeyrekte devirlik büyümeye hem iç talep tıpkı vakitte net ihracat katkı verdi. İç talebin katkısında özel tüketim öne çıkarken, kamu harcamaları ve yatırımlar ölçülü seyretti. Net ihracatın büyümeye verdiği katkıda ise gerek kuvvetli seyreden ihracat gerekse altın ithalatındaki yavaşlamayla gerileyen ithalat rol oynadı.”
Kavcıoğlu, öncü göstergelerin, iktisadi faaliyetin yılın üçüncü çeyreğinde dış talebin de tesiriyle kuvvetli seyrettiğini belirterek, ”Sanayi üretimi, Temmuz-Ağustos aylarında yükseliş eğilimini sürdürdü. Ciro endeksleri, yurt dışı talebin üçüncü çeyrekte, bilhassa orta malı ve sermaye malı kesimlerinde sanayi üretimini desteklemeye devam ettiğine işaret ediyor. Aşılamanın hızlanması, global iktisattaki toparlanma sürecini destekliyor. Türkiye’de ve tüm dünyada aşılama oranlarının artmasıyla birlikte salgın önlemlerinin kademeli olarak kaldırılması, dış talebin iktisadi faaliyete katkısını artıran bir faktör olarak ortaya çıkıyor. Başka yandan, virüsün yeni varyantlarının ortaya çıkmasının da tesiriyle olay sayılarında gözlenen artış, salgının seyrine ait belirsizliklerin devam etmesine niye olmaktadır.” diye konuştu.
Aşılamanın toplumun geneline yayılmasının salgından olumsuz etkilenen başta turizm olmak üzere hizmetler kesiminin canlanmasına ve iktisadi faaliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanıdığına vurgu yapan Kavcıoğlu, şöyleki dedi:
”Perakende satış hacim endeksi, açılmanın tesiriyle güçlü bir artış kaydetti. Haziran ayından bu yana aşılamadaki kuvvetli ivme ile birlikte kısıtlamaların hafifçeletilmesi, turizm faaliyetindeki ve ilgili hizmet kalemlerindeki toparlanma eğiliminin belirginleşmesinde rol oynadı. Güçlü tüketim malları talebi yavaşlarken, dayanıksız tüketim mallarında bir toparlanma gözlendi. Talepteki bu dengelenme, cari süreçler istikrarı, enflasyon ve istihdam üstündeki olumlu tesirlerinden dolayı ehemmiyet arz ediyor. Anket dataları, firmaların gelecek için yatırım harcamalarını artırmayı planladığına işaret ediyor. İmalat sanayi firmalarının yatırım eğilimleri üçüncü çeyrekte 2011 yılı üçüncü çeyreğinden bu yana en yüksek kıymetini aldı. Ekim ayında da yatırım eğilimindeki artış sürdü. Bu artışı farklı ölçekteki firmalar genelinde görüyoruz. Sektörel açıdan değerlendirdiğimizde de orta malları ve yatırımlarda daha kuvvetli olmak üzere ana dallar geneline yayılan bir yatırım eğilimi görüyoruz. Yatırımlar ve krediler ilgisine değinecek olursak, üçüncü çeyrekte firmalarımızın sabit yatırıma yönelik kredi talebinin de yükseldiğini gözlemledik. PPK kararlarımızda mali duruştaki sıkılığın ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı tesir yapmaya başladığını belirtmiştik. Ticari kredi faiz oranlarındaki düşüşün de tesiriyle önümüzdeki devirde krediler sabit sermaye yatırımlarını daha da fazla destekleyecektir. İstihdama ait yüksek frekanslı bilgiler, açılmanın tesiriyle işgücü piyasasında da toparlanmaya işaret ediyor. Hizmetler kesimi istihdamı, salgına dair kısıtlamaların da tesiriyle daha yavaş bir toparlanma sergilemişti. Lakin son periyotta burada kuvvetli bir istihdam artışı ile salgın devri kayıplarının büsbütün telafi edildiğini gördük. Ayrıyeten kuvvetli giden ihracatın da katkısıyla, sanayi kesimi istihdamının öbür alt kalemlere göre daha da olumlu seyrettiği dikkat çekiyor.”
Kavcıoğlu, sonuç olarak, tarım dışı istihdamın evvela sanayi dalının katkısı ile toparlanmaya başladığını, hizmet dalından gelen sonlu katkıya karşın 2021 yılı birinci çeyreğinde salgın öncesi seviyelere ulaştığını duyurdu.
Hizmet dalındaki açılma ve turizmin katkısı ile birlikte işgücü piyasasının salgın periyodu tesirlerini büyük ölçüde atlattığını kaydeden Kavcıoğlu, ”İhracat, global talepteki süratli toparlanma ve ihracat fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak üçüncü çeyrekte kuvvetli seyrini sürdürdü. Nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üstündeki yavaşlatıcı tesirleri, ithalat artışını sınırladı. bu biçimdece, milletlerarası emtia fiyatlarındaki yüksek artış ve iktisadi faaliyetin kuvvetli seyrine karşın, ithalat üçüncü çeyrekte bundan evvelki çeyreğe göre daha ölçülü bir artış eğilimi izledi.” görüşünü aktardı.
Kavcıoğlu, şu biçimde devam etti:
”Türkiye, ihracatta gösterdiği kuvvetli performans yardımıyla en büyük pazarımız olan Avrupa ile dış ticaretinde fazla verir pozisyona gelmiştir. Asya bölgesi ile yapılan ticarette ise açık vermeye devam ediyoruz. Üçüncü çeyrekte milletlerarası emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak ithalat fiyatlarındaki artış eğilimi sürerken, ihracat fiyatlarındaki artış bakılırsace daha zayıf seyretti. Bu durum, dış ticarette ölçü bazında gerçekleşen dengelenmenin cari süreçler istikrarına yansımasını sınırlıyor. Öbür taraftan, hizmet gelirlerinde ise aşılamanın hızlanması ve kısıtlamaların kaldırılmasıyla bir arada toparlanma güç kazandı. Önümüzdeki devirde olumlu dış talep şartlarına bağlı olarak ihracattaki kuvvetli artış eğiliminin takviyesiyle yılın geri kalanında yıllıklandırılmış cari süreçler istikrarındaki güzelleşmenin sürmesini öngörüyoruz. Cari süreçler istikrarındaki bu eğilimin güçlenerek devam etmesi, önümüzdeki devirde dış finansman muhtaçlığını azaltarak ülke risk primini olumlu etkileyecek bir öge olacaktır. Ödemeler istikrarındaki gelişmelerin TCMB’nin memleketler arası rezervleri üzerinde olumlu yansımalarını görüyoruz. Son periyotta rezervlerde istikrarlı bir artış eğilimi gözleniyor. bu vakitte bilhassa reeskont kredi geri dönüşleri, zarurî karşılık adımları ve cevherden altın alımları TCMB rezervlerini üst istikametli etkileyen faktörler olarak ön plana çıkıyor. Ayrıyeten başka merkez bankalarıyla yapılan swap süreçleri ve SDR tahsisatı üzere gelişmeler de rezervleri üst istikametli etkileyen öbür faktörler oldu. 15 Ekim 2021 tarihi prestijiyle rezerv sayısı yaklaşık 126 milyar ABD doları düzeyine yükseldi. Önümüzdeki devirde de TCMB olarak para siyasetinin transfer sistemini kuvvetlendirmek emeliyle rezerv birikiminin devam etmesini amaçlıyoruz. Bu doğrultuda reeskont kredileri temel rezerv biriktirme aracı olarak ön plana çıkıyor. Ayrıyeten, son devirde reeskont kredi sisteminin aktifliğini artırmaya yönelik çeşitli adımlar da attık.”
kuvvetli mali sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üstündeki yavaşlatıcı tesirlerinin sürdüğünü anlayan Kavcıoğlu, ”Yıllık kredi büyümesi yüzde 8,7 düzeyine gerilerken gerçek olarak kayda bedel bir düşüşe işaret ediyor. Lakin, kredi büyüme kompozisyonuna yakından baktığımızda üçüncü çeyrek prestijiyle mali duruşun sıkılığının ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı tesir yapmaya başladığını görüyoruz. Ticari krediler kur tesirinden arındırılmış olarak yüzde 6,7’lik büyüme ile geçmiş yıllar ortalamasının çok altında seyrediyor. Bunun yanında, muhtaçlık kredileri ve kredi kartı harcamaları üzerinde, Eylül ayında alınan yeni kararlarla güçlendirilen makroihtiyati siyaset çerçevesinin olumlu tesirleri gözlenmeye başladı. Yüksek frekanslı kredi bilgileri, kelam konusu önlemlerin de tesiriyle muhtaçlık kredisi artış suratının yavaşladığına, vade kompozisyonunun ise bir ölçü kısaldığına işaret ediyor. Yatırım iştahı yüksek firmaların finansmanının desteklenmesi için ticari kredilerdeki gelişmeleri önemsiyoruz. Ferdî kredilerin daha ölçülü ve istikrarlı bir büyüme sergilemesinin, enflasyon görünümü ve dış istikrar üstündeki riskleri sınırlamak için değerli olduğunu bir kere daha vurgulamak istiyorum.” sözünü kullandı.
Kavcıoğlu, şöyleki konuştu:
”Tüketici enflasyonu, yılın üçüncü çeyreğinde, besin ve başta güç olmak üzere ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve açılmaya bağlı gelişmelerin tesiriyle yükseldi. bu vakitte, tüketici enflasyonu yüzde 19,58 ile Temmuz Enflasyon Raporunda sunulan kestirim aralığının üzerinde, B enflasyonu ise yüzde 18,63 ile varsayım aralığının ortasında gerçekleşti. Bu farklılaşmada büyük ölçüde işlenmemiş besin fiyatlarındaki artış eğilimi belirleyici oldu. C çekirdek göstergesinde ise enflasyon yüzde 16,98 olarak gerçekleşti. B endeksinin yıllık enflasyonu, yılın üçüncü çeyreğinde bundan evvelki çeyreğe nazaran artarken, C endeksinin yıllık enflasyonu birebir periyotta bir ölçü azaldı. Yılın üçüncü çeyreğinde enflasyon eğiliminde kapanma ve açılma periyotlarının de tesiriyle dalgalı bir seyir gözlendi. bu vakitte enflasyon eğilimi temel mal kümesinde gerilerken, işlenmiş besin ve bir daha açılmaya bağlı olarak hizmet kümesinde yükseldi. Besin fiyatlarının enflasyon dinamikleri üstündeki belirleyici tesiri tüm dünyada değerini koruyor. Olumsuz hava şartları, kuraklık, birtakım ülkelerde besin ihracatına yönelik özel kısıtlamalar ve stok artışı besin meblağlarında global bir yükselişe niye oluyor. Bu çerçevede, öbür ülkelerin merkez bankaları ve siyaset yapıcıları da, besin fiyatlarındaki gelişmeleri, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve artan enflasyonun beklentiler üstündeki tesirini dikkatle takip ediyorlar. Besin fiyatlarındaki bu eğilimi Türkiye’de de gözlemliyoruz. Temmuz ve Ağustos aylarında besin meblağları enflasyonu gerek tarihi ortalamalardan gerekse besin dışı enflasyondan bariz olarak yüksek seyretti. Eylül ayında işlenmemiş besin enflasyonu son iki aydır gözlenen yüksek artışlar daha sonrası bir ölçü düzeltme kaydetti, işlenmiş besin enflasyonu ise tarihî ortalamalarda gerçekleşti. Yıllık besin enflasyonu Eylül ayında taze meyve zerzevat meblağlarının tesiriyle sonlu bir oranda gerilemesine rağmen yüksek düzeyini korudu. Tüketim sepeti içerisinde besinin nazaranli yükünün fazla olması ve besin enflasyonundaki mevcut yüksek düzeyler niçiniyle, ülkemizde besinin tüketici enflasyonuna katkısı bir hayli ülkeye kıyasla daha fazla oluyor.”
Merkez Bankası bünyesinde takip edilen çıktı açığı göstergelerinin yılın üçüncü çeyreğinde olağanlaşma adımlarını takiben toplam talebin güçlendiğine işaret ettiğini lisana getiren Kavcıoğlu, ”İkinci çeyrekte uygulanan salgın önlemlerinin akabinde, hızlanan aşılamaya paralel olarak kısıtlamalar kaldırıldı ve ertelenmiş olan harcamaların gerçekleşmesiyle iç talep canlandı. bu vakitte ihracattaki olumlu seyir sürdü. Aşılama oranlarının artması, birtakım ülkelerin Türkiye’ye yönelik seyahat kısıtlamalarını gevşetmesini de birlikteinde getirdi. bu biçimdece, toplam talep şartları her iki kaynaktan da dayanak alırken, para siyasetindeki sıkı duruşa bağlı olarak kredi büyümesi yavaşlamaya devam etti. Açılmanın da tesiriyle üçüncü çeyrekteki canlanmayı takiben yılın son çeyreğinde talep şartlarının daha ölçülü bir seyir izleyeceğini öngörüyoruz.” dedi.
Kavcıoğlu, memleketler arası emtia meblağları üretici ve tüketici fiyatları üzerinde tesirli olmaya devam ettiğini, emtia fiyat gelişmeleri incelendiğinde birinci dikkat çeken nokta üçüncü çeyrekte tarım mamüllerindeki artışın durması olduğunu bildirdi.
Başka yandan, birtakım temel ziraî eserlerde fiyat artışlarının bu vakitte de sürerken Ekim ayı ile bir arada genele yayılan artışlar görüldüğünü belireten Kavcıoğlu, şunları kaydetti:
”Endüstriyel metallerde fiyat artışları devam ederken, global talepteki toparlanmayla birlikte arz-talep uyumsuzluğu niçiniyle güç alt kümesi son periyotta olumsuz ayrışıyor. Salgının başlarında tarihî olarak pek düşük düzeylere inen petrol meblağları 2021 yılında süratli bir biçimde yükseldi. Petrol fiyatlarında son periyottaki fiyat artışında arz ıstıraplarının daha belirleyici rol oynadığını görüyoruz. Emtia fiyatlarındaki artışın yanı sıra tedarik zincirindeki aksaklıklar da üretici meblağlarının yükselmesine niye oluyor. bu vakitte taşıma maliyetlerinde yüksek artışlar görülüyor ve tedarikçilerin teslimat müddetleri uzuyor. Bu da fiyatlar üzerinde arz kısıtları kaynaklı üst taraflı bir baskı oluşturuyor. Türkiye PMI bilgileri kapsamında yayımlanan tedarikçi teslim mühletlerine baktığımızda, Eylül ayında, hala 50 eşik kıymetinin altında olmakla bir arada, bir ölçü düzgünleşme görüyoruz. Bu durum, tedarik kaynaklı problemlerin azalmakla bir arada kıymetini koruduğuna işaret ediyor. Enflasyon beklentilerinin seyrine baktığımızda, hem piyasa iştirakçileri anketi tıpkı vakitte piyasa bazlı göstergeler enflasyon beklentilerinde son devirde bir ölçü artışa işaret ediyor. Enflasyon görünümü, salgının seyri ile salgın devrine mahsus şartların arz zincirleri üstündeki tesirleri, iktisadi faaliyetin ve talep kompozisyonunun durumu ve finansal şartlar bir arada dikkate alındığında para siyasetinde güncelleme gereksinimi olduğu değerlendirilmiş, bu çerçevede Eylül ve Ekim aylarında siyaset faizinde toplam 300 baz puan indirime gidilmiştir. Para siyaseti duruşumuzu belirlerken, para siyasetinin etkileyebildiği talep ögeleri, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahliller değerlendirilmiştir. Geçtiğimiz üç aylık periyotta Merkez Bankası fonlaması sade bir operasyonel çerçevede, açık piyasa süreçleri ve kur takası süreçleri kanalıyla yapılmıştır. Para piyasasındaki gecelik faizler Merkez Bankası siyaset faizi etrafında oluşmaya devam etmektedir.”
Kavcıoğlu, orta vadeli iddialar üretilirken, başlangıç noktası olarak şimdiye kadar özetlediği iktisadi görünümü temel aldıklarını, ithalat fiyatları, besin meblağları, global büyüme ve maliye siyaseti üzere dışsal ögeler için var iseyımları gözden geçirip, güncellediklerini söylemiş oldu.
Ham petrol meblağlarının geçtiğimiz devirde temmuz enflasyon raporu varsayımlarıyla büyük ölçüde uyumlu olarak gerçekleştiğini aktaran Kavcıoğlu, konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
”Ancak, arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak Eylül ayında başlayıp Ekim ayında da devam eden fiyat artışları, ham petrol fiyatlarının önümüzdeki periyotta Temmuz ayı varsayımlarımızın üzerinde kalacağına işaret ediyor. Bu niçinle, ham petrol fiyatı var iseyımlarımız üst istikametli güncellendi. Bildiğiniz üzere, ham petrol fiyatlarına dair var iseyımlarımızı milletlerarası piyasalarda oluşan vadeli fiyat eğrilerinin ortalamasını alarak oluşturuyoruz. Buna göre, petrol fiyatı var iseyımımızı 2021 yılı için ortalama 70,8 ABD dolarına, 2022 yılı için ise 77,5 ABD dolarına yükselttik. Petrol fiyatlarındaki artışın yanı sıra doğal gaz meblağlarının da son periyotta süratli bir biçimde artmasına bağlı olarak milletlerarası emtia fiyatları güç meblağlarının katkısıyla yükseldi. Bu doğrultuda, ithalat fiyatlarının genel düzeyine ait var iseyımlar da güç fiyatları kaynaklı olarak temmuz enflasyon raporu var iseyımlarımızın üzerinde kaldı. Milletlerarası piyasalarda oluşan vadeli fiyat eğrisi önümüzdeki periyotta ithalat fiyatlarının bir süre daha yükseldikten daha sonra düşüşe geçeceğine işaret etmektedir. Besin enflasyonu var iseyımlarımızı memleketler arası fiyatlarda gözlenen artışlar ve ziraî kuraklık gelişmelerini dikkate alarak 2021 ve 2022 yılları için üst taraflı güncelledik. Global iktisadi faaliyet üzerinde delta varyantı kaynaklı belirsizliklerin artmasına karşın, dış talep görünümüne ait var iseyımlarımızda, geçtiğimiz Rapor periyoduna göre bir güncelleme olmadı. Maliye siyaseti ve finansal siyasetlerin, para siyaseti ile eşgüdüm içerisinde, enflasyonda öngörülen düşüş patikasıyla uyumlu bir makro çerçevede belirleneceği bir orta vadeli görünümü temel aldık. Temel var iseyımlarımız ve kısa vadeli öngörülerimiz doğrultusunda, para siyaseti duruşunun, süreksiz tesirlerin ortadan kalkmasıyla enflasyonun bir daha düşüş eğilimine dönmesini sağlayacak sıkılıkta oluşturulmaya devam edileceği bir görünüm altında enflasyonun kademeli olarak maksatlara yakınsayacağını öngörüyoruz. Bu çerçevede, enflasyonun 2021 yıl sonunda yüzde 18,4 olarak gerçekleşeceğini, 2022 yıl sonunda yüzde 11,8’e ve 2023 yıl sonunda ise yüzde 7,0 düzeyine geriledikten daha sonra orta vadede yüzde 5 seviyesinde istikrar kazanacağını varsayım ediyoruz. bu biçimdece, 2021 yıl sonu enflasyon iddiasını 4,3 puanlık güncellemeyle yüzde 14,1’den yüzde 18,4’e yükselttik. bundan evvelki rapor devrine nazaran besin meblağları ve Türk lirası cinsinden ithalat meblağları var iseyımlarındaki güncellemeler, enflasyon kestirimini sırasıyla 2,1 puan ve 1,5 puan artırdı. Yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ise, büyük ölçüde alkol-tütün kaynaklı olarak varsayımı 0,3 puan yükseltti. Ayrıyeten, çıktı açığındaki güncelleme de kestirimi 0,4 puan üst çekti. 2022 yıl sonu enflasyon iddiasını de yüzde 7,8’den yüzde 11,8’e yükselttik. Başlangıç şartlarındaki güncellemenin enflasyonun ana eğilimine tesirleri, 2022 yıl sonu enflasyon iddiasını 2,2 puan artırdı. Öteki yandan, besin enflasyonu var iseyımındaki güncelleme varsayımı 1,0 puan artırırken, çıktı açığındaki değişiklik ise 0,8 puan yükseltici istikamette katkıda bulundu. Enflasyonda son devirde gözlenen yükselişte; besin ve ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve açılmaya bağlı gelişmeler tesirli oldu. bir daha açılmaya bağlı olarak özellikle yaz aylarında lokanta-otel üzere kimi dallarda talep istikametli tesirler gözlemledik. Ayrıyeten, salgın periyodunda kimi dallarda ülkemize olan ek taleple ihracatımızda kuvvetli artış eğilimi kaydedildi. Hâlihazırda tedarik sürecine yönelik bilgiler global ölçekte arz istikametli ögelerin tesirini koruduğuna işaret ediyor. Bilhassa birinci periyotta global talepte kaydedilen ani yükselişe, arz şartları karşılık vermekte zorlandı. Bu gelişmelerin de yansımasıyla milletlerarası emtia meblağlarında ve navlun fiyatlarında kayda paha artışlar izlendi. Salgın şartları da bu görünümü ağırlaştırdı. Bu tıp kısıtların önümüzdeki devirde kademeli olarak hafifçelemesini bekliyoruz.
Para siyasetinin etkileyebildiği talep ögelerini, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahlilleri kıymetlendirerek para siyaseti duruşumuzda bir güncelleme yaptık. tıpkı vakitte, arz istikametli arızi ögelerden kaynaklı olarak siyaset faizinde yaptığımız aşağı istikametli düzeltme için yıl sonuna kadar sonlu bir alan kaldığını kıymetlendiriyoruz. süratle gelişen teknolojinin gelişimi ve süratli endüstrileşmenin yol açtığı global ısınma sorunu iklim değişikliklerini de birlikteinde getiriyor. Global iklim değişiklikleri iktisadi faaliyeti etkileyerek, başta besin meblağları olmak üzere genel fiyat seviyesinde ve ötürüsıyla enflasyonda dalgalanmaya niye olabiliyor. Ayrıyeten, global iklim değişiklikleri yarattığı farklı finansal riskler aracılığıyla finansal sistemi de olumsuz etkileyebiliyor. Gerçekten global iklim değişikliği, fiyat istikrarı ve finansal istikrara dair yarattığı riskler niçiniyle bir epeyce merkez bankası ve memleketler arası finansal kuruluş tarafınca yakından izleniyor. Bu kapsamda, son periyotta ülkemizde de yurt içi bankalar ve gerçek kesim tarafınca da sürdürülebilirlik bahisli sendikasyon kredi temini ve eurobond değer ihraçlarının gerçekleştirildiğini gözlemliyoruz. Yurt içi bankalar ve gerçek dalın fonlama yapısı içerisinde sürdürülebilir bahisli kaynakların hissesinin artmasının ve bu türlü etraf dostu ve toplumsal bahisli yatırımların gerçekleştirilmesinin kıymetli olduğunu kıymetlendiriyoruz. Bu çerçevede, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olarak para siyasetinin ana maksatlarında bir değişikliğe yol açmadan, global iklim değişikliğinin yarattığı finansal riskleri azaltmak emeliyle sürdürülebilir finans uygulamalarını uzun vadeli bir siyaset olarak desteklemeyi önemsiyoruz. Bu doğrultuda kelam konusu fonlama kaynaklarına dair teşvik edici mecburî karşılık uygulamaları, sürdürülebilir bahisli değerlerin TCMB likidite idaresi çerçevesinde teminat olarak kabul edilmesi üzere çeşitli adımlara dair çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Yarın Cumhuriyetimizin 98. yıl dönümü. Bu vesileyle, siz bedelli konuklarımız, çalışma arkadaşlarımız ve aziz milletimizin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nı tebrik ediyor, Cumhuriyetimizin banisi Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere tüm şehit ve gazilerimizi hürmetle, rahmetle yad ediyorum.”
Hibya Haber Ajansı
Aşılama oranlarındaki artışa karşın salgındaki yeni varyantların global iktisadi faaliyet üstündeki aşağı taraflı riskleri canlı tuttuğuna işaret eden Kavcıoğlu, ”Varyantlara ait risklerin canlı kalması birtakım ülkelerde büyüme görünümünü olumsuz etkiledi ve büyüme varsayımlarının aşağı taraflı güncellenmesine niye oldu. Büyüme iddiaları Almanya ve ABD başta olmak üzere, en epeyce ihracat yaptığımız ülkelerden bir kısmı için aşağı istikametli güncellenirken, İtalya ve Rusya üzere değerli ticaret ortaklarında üst taraflı güncellendi.” dedi.
Kavcıoğlu şu biçimde devam etti:
”Küresel PMI endeksleri ulaştıkları zirve noktasına kıyasla gerilerken, gerek imalat gerekse hizmet dalları için 50 eşik düzeyinin üzerinde kalmaya devam etti. Bu gelişmeler, Türkiye’nin dış talep görünümünün olumlu seyrini koruduğunu gösteriyor. İşgücü piyasasına baktığımızda ise gelişmiş ülkelerin birçoğunda istihdamın düzeyi hala salgın öncesi seviyesinin altında seyrediyor.
Emtia fiyatları bundan evvelki Rapor periyoduna nazaran ortalama olarak artmakla bir arada, güç ve güç dışı fiyatların farklılaşması devam ediyor. Ham petrol ve doğal gaz meblağlarının artmasıyla güç meblağları son devirde hızlandı. Öbür taraftan güç dışı emtia fiyatları eser bazındaki farklılaşmaların tesiriyle yataya yakın bir seyir izledi. Global talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, birtakım bölümlerdeki arz kısıtları ve nakliyecilik maliyetlerindeki artış milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici meblağlarının yükselmesine yol açıyor. En önemli ziraî emtia ihracatçısı ülkelerde yaşanan iklim şartlarının global besin fiyatları üzerinde olumsuz yansımalarını görüyoruz. Global enflasyondaki yükselişin enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üstündeki tesirleri merkez bankaları tarafınca yakından takip ediliyor. Gelişmiş ülke merkez bankaları enflasyondaki yükselişin talep kompozisyonundaki olağanlaşma, arz kısıtlarının hafifçelemesi ve baz tesirlerinin devreden çıkmasıyla birlikte büyük ölçüde süreksiz nitelikte olacağını fakat enflasyondaki düşüşün vakit içindemasına dair belirsizliğin olduğunu kıymetlendiriyor. Bu çerçevede, gelişmiş ülke merkez bankaları destekleyici mali duruşlarını sürdürüyor ve varlık alım programlarına devam ediyor. Gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda da gerek aktüel enflasyon gerçekleşmeleri gerekse enflasyon beklentileri maksadın üzerinde seyrediyor. birebir vakitte, beklentiler, enflasyonun 2022 yıl sonunda gayelere yaklaşacağı tarafındadır.”
Global piyasalardaki gelişmelerin bir yansıması olarak gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarının dalgalı bir seyir izlediğini aktaran Kavcıoğlu şunları tabir etti:
”Çin hariç tutulduğunda son devirde gelişmekte olan ülkelerden portföy çıkışları görüldü. Salgının seyri ve gelişmiş ülkelerde para siyasetinin ne vakit ve ne süratte normalleşeceğine ait öngörüler, önümüzdeki periyotta de gelişmekte olan ülkelerin portföy hareketleri ve finansal piyasaları üzerinde tesirli olmayı sürdürecek. Global enflasyon gelişmeleri ve güç fiyatlarındaki yükselişlerin de tesiriyle mevcut rapor devrinde global risk iştahı dalgalı bir seyir izledi. Türkiye’nin de ortasında bulunduğu gelişmekte olan ülkeler kümesinde risk primi ve ima edilen döviz kuru oynaklıkları yükselirken, dolar endeksindeki güçlenmenin de tesiriyle döviz kurlarında paha kaybı yaşandı. 2021 yılı ikinci çeyreğinde ulusal gelir çeyreklik bazda yüzde 0,9, yıllık bazda ise yüzde 21,7 oranında arttı. İktisadi faaliyet, bu vakitte salgın kısıtlamaları ve finansal şartlardaki sıkılaşmayla bir arada bir ölçü ivme kaybetse de uzun devir eğiliminin üzerinde kalmaya devam etti. İkinci çeyrekte devirlik büyümeye hem iç talep tıpkı vakitte net ihracat katkı verdi. İç talebin katkısında özel tüketim öne çıkarken, kamu harcamaları ve yatırımlar ölçülü seyretti. Net ihracatın büyümeye verdiği katkıda ise gerek kuvvetli seyreden ihracat gerekse altın ithalatındaki yavaşlamayla gerileyen ithalat rol oynadı.”
Kavcıoğlu, öncü göstergelerin, iktisadi faaliyetin yılın üçüncü çeyreğinde dış talebin de tesiriyle kuvvetli seyrettiğini belirterek, ”Sanayi üretimi, Temmuz-Ağustos aylarında yükseliş eğilimini sürdürdü. Ciro endeksleri, yurt dışı talebin üçüncü çeyrekte, bilhassa orta malı ve sermaye malı kesimlerinde sanayi üretimini desteklemeye devam ettiğine işaret ediyor. Aşılamanın hızlanması, global iktisattaki toparlanma sürecini destekliyor. Türkiye’de ve tüm dünyada aşılama oranlarının artmasıyla birlikte salgın önlemlerinin kademeli olarak kaldırılması, dış talebin iktisadi faaliyete katkısını artıran bir faktör olarak ortaya çıkıyor. Başka yandan, virüsün yeni varyantlarının ortaya çıkmasının da tesiriyle olay sayılarında gözlenen artış, salgının seyrine ait belirsizliklerin devam etmesine niye olmaktadır.” diye konuştu.
Aşılamanın toplumun geneline yayılmasının salgından olumsuz etkilenen başta turizm olmak üzere hizmetler kesiminin canlanmasına ve iktisadi faaliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanıdığına vurgu yapan Kavcıoğlu, şöyleki dedi:
”Perakende satış hacim endeksi, açılmanın tesiriyle güçlü bir artış kaydetti. Haziran ayından bu yana aşılamadaki kuvvetli ivme ile birlikte kısıtlamaların hafifçeletilmesi, turizm faaliyetindeki ve ilgili hizmet kalemlerindeki toparlanma eğiliminin belirginleşmesinde rol oynadı. Güçlü tüketim malları talebi yavaşlarken, dayanıksız tüketim mallarında bir toparlanma gözlendi. Talepteki bu dengelenme, cari süreçler istikrarı, enflasyon ve istihdam üstündeki olumlu tesirlerinden dolayı ehemmiyet arz ediyor. Anket dataları, firmaların gelecek için yatırım harcamalarını artırmayı planladığına işaret ediyor. İmalat sanayi firmalarının yatırım eğilimleri üçüncü çeyrekte 2011 yılı üçüncü çeyreğinden bu yana en yüksek kıymetini aldı. Ekim ayında da yatırım eğilimindeki artış sürdü. Bu artışı farklı ölçekteki firmalar genelinde görüyoruz. Sektörel açıdan değerlendirdiğimizde de orta malları ve yatırımlarda daha kuvvetli olmak üzere ana dallar geneline yayılan bir yatırım eğilimi görüyoruz. Yatırımlar ve krediler ilgisine değinecek olursak, üçüncü çeyrekte firmalarımızın sabit yatırıma yönelik kredi talebinin de yükseldiğini gözlemledik. PPK kararlarımızda mali duruştaki sıkılığın ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı tesir yapmaya başladığını belirtmiştik. Ticari kredi faiz oranlarındaki düşüşün de tesiriyle önümüzdeki devirde krediler sabit sermaye yatırımlarını daha da fazla destekleyecektir. İstihdama ait yüksek frekanslı bilgiler, açılmanın tesiriyle işgücü piyasasında da toparlanmaya işaret ediyor. Hizmetler kesimi istihdamı, salgına dair kısıtlamaların da tesiriyle daha yavaş bir toparlanma sergilemişti. Lakin son periyotta burada kuvvetli bir istihdam artışı ile salgın devri kayıplarının büsbütün telafi edildiğini gördük. Ayrıyeten kuvvetli giden ihracatın da katkısıyla, sanayi kesimi istihdamının öbür alt kalemlere göre daha da olumlu seyrettiği dikkat çekiyor.”
Kavcıoğlu, sonuç olarak, tarım dışı istihdamın evvela sanayi dalının katkısı ile toparlanmaya başladığını, hizmet dalından gelen sonlu katkıya karşın 2021 yılı birinci çeyreğinde salgın öncesi seviyelere ulaştığını duyurdu.
Hizmet dalındaki açılma ve turizmin katkısı ile birlikte işgücü piyasasının salgın periyodu tesirlerini büyük ölçüde atlattığını kaydeden Kavcıoğlu, ”İhracat, global talepteki süratli toparlanma ve ihracat fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak üçüncü çeyrekte kuvvetli seyrini sürdürdü. Nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üstündeki yavaşlatıcı tesirleri, ithalat artışını sınırladı. bu biçimdece, milletlerarası emtia fiyatlarındaki yüksek artış ve iktisadi faaliyetin kuvvetli seyrine karşın, ithalat üçüncü çeyrekte bundan evvelki çeyreğe göre daha ölçülü bir artış eğilimi izledi.” görüşünü aktardı.
Kavcıoğlu, şu biçimde devam etti:
”Türkiye, ihracatta gösterdiği kuvvetli performans yardımıyla en büyük pazarımız olan Avrupa ile dış ticaretinde fazla verir pozisyona gelmiştir. Asya bölgesi ile yapılan ticarette ise açık vermeye devam ediyoruz. Üçüncü çeyrekte milletlerarası emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak ithalat fiyatlarındaki artış eğilimi sürerken, ihracat fiyatlarındaki artış bakılırsace daha zayıf seyretti. Bu durum, dış ticarette ölçü bazında gerçekleşen dengelenmenin cari süreçler istikrarına yansımasını sınırlıyor. Öbür taraftan, hizmet gelirlerinde ise aşılamanın hızlanması ve kısıtlamaların kaldırılmasıyla bir arada toparlanma güç kazandı. Önümüzdeki devirde olumlu dış talep şartlarına bağlı olarak ihracattaki kuvvetli artış eğiliminin takviyesiyle yılın geri kalanında yıllıklandırılmış cari süreçler istikrarındaki güzelleşmenin sürmesini öngörüyoruz. Cari süreçler istikrarındaki bu eğilimin güçlenerek devam etmesi, önümüzdeki devirde dış finansman muhtaçlığını azaltarak ülke risk primini olumlu etkileyecek bir öge olacaktır. Ödemeler istikrarındaki gelişmelerin TCMB’nin memleketler arası rezervleri üzerinde olumlu yansımalarını görüyoruz. Son periyotta rezervlerde istikrarlı bir artış eğilimi gözleniyor. bu vakitte bilhassa reeskont kredi geri dönüşleri, zarurî karşılık adımları ve cevherden altın alımları TCMB rezervlerini üst istikametli etkileyen faktörler olarak ön plana çıkıyor. Ayrıyeten başka merkez bankalarıyla yapılan swap süreçleri ve SDR tahsisatı üzere gelişmeler de rezervleri üst istikametli etkileyen öbür faktörler oldu. 15 Ekim 2021 tarihi prestijiyle rezerv sayısı yaklaşık 126 milyar ABD doları düzeyine yükseldi. Önümüzdeki devirde de TCMB olarak para siyasetinin transfer sistemini kuvvetlendirmek emeliyle rezerv birikiminin devam etmesini amaçlıyoruz. Bu doğrultuda reeskont kredileri temel rezerv biriktirme aracı olarak ön plana çıkıyor. Ayrıyeten, son devirde reeskont kredi sisteminin aktifliğini artırmaya yönelik çeşitli adımlar da attık.”
kuvvetli mali sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üstündeki yavaşlatıcı tesirlerinin sürdüğünü anlayan Kavcıoğlu, ”Yıllık kredi büyümesi yüzde 8,7 düzeyine gerilerken gerçek olarak kayda bedel bir düşüşe işaret ediyor. Lakin, kredi büyüme kompozisyonuna yakından baktığımızda üçüncü çeyrek prestijiyle mali duruşun sıkılığının ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı tesir yapmaya başladığını görüyoruz. Ticari krediler kur tesirinden arındırılmış olarak yüzde 6,7’lik büyüme ile geçmiş yıllar ortalamasının çok altında seyrediyor. Bunun yanında, muhtaçlık kredileri ve kredi kartı harcamaları üzerinde, Eylül ayında alınan yeni kararlarla güçlendirilen makroihtiyati siyaset çerçevesinin olumlu tesirleri gözlenmeye başladı. Yüksek frekanslı kredi bilgileri, kelam konusu önlemlerin de tesiriyle muhtaçlık kredisi artış suratının yavaşladığına, vade kompozisyonunun ise bir ölçü kısaldığına işaret ediyor. Yatırım iştahı yüksek firmaların finansmanının desteklenmesi için ticari kredilerdeki gelişmeleri önemsiyoruz. Ferdî kredilerin daha ölçülü ve istikrarlı bir büyüme sergilemesinin, enflasyon görünümü ve dış istikrar üstündeki riskleri sınırlamak için değerli olduğunu bir kere daha vurgulamak istiyorum.” sözünü kullandı.
Kavcıoğlu, şöyleki konuştu:
”Tüketici enflasyonu, yılın üçüncü çeyreğinde, besin ve başta güç olmak üzere ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve açılmaya bağlı gelişmelerin tesiriyle yükseldi. bu vakitte, tüketici enflasyonu yüzde 19,58 ile Temmuz Enflasyon Raporunda sunulan kestirim aralığının üzerinde, B enflasyonu ise yüzde 18,63 ile varsayım aralığının ortasında gerçekleşti. Bu farklılaşmada büyük ölçüde işlenmemiş besin fiyatlarındaki artış eğilimi belirleyici oldu. C çekirdek göstergesinde ise enflasyon yüzde 16,98 olarak gerçekleşti. B endeksinin yıllık enflasyonu, yılın üçüncü çeyreğinde bundan evvelki çeyreğe nazaran artarken, C endeksinin yıllık enflasyonu birebir periyotta bir ölçü azaldı. Yılın üçüncü çeyreğinde enflasyon eğiliminde kapanma ve açılma periyotlarının de tesiriyle dalgalı bir seyir gözlendi. bu vakitte enflasyon eğilimi temel mal kümesinde gerilerken, işlenmiş besin ve bir daha açılmaya bağlı olarak hizmet kümesinde yükseldi. Besin fiyatlarının enflasyon dinamikleri üstündeki belirleyici tesiri tüm dünyada değerini koruyor. Olumsuz hava şartları, kuraklık, birtakım ülkelerde besin ihracatına yönelik özel kısıtlamalar ve stok artışı besin meblağlarında global bir yükselişe niye oluyor. Bu çerçevede, öbür ülkelerin merkez bankaları ve siyaset yapıcıları da, besin fiyatlarındaki gelişmeleri, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve artan enflasyonun beklentiler üstündeki tesirini dikkatle takip ediyorlar. Besin fiyatlarındaki bu eğilimi Türkiye’de de gözlemliyoruz. Temmuz ve Ağustos aylarında besin meblağları enflasyonu gerek tarihi ortalamalardan gerekse besin dışı enflasyondan bariz olarak yüksek seyretti. Eylül ayında işlenmemiş besin enflasyonu son iki aydır gözlenen yüksek artışlar daha sonrası bir ölçü düzeltme kaydetti, işlenmiş besin enflasyonu ise tarihî ortalamalarda gerçekleşti. Yıllık besin enflasyonu Eylül ayında taze meyve zerzevat meblağlarının tesiriyle sonlu bir oranda gerilemesine rağmen yüksek düzeyini korudu. Tüketim sepeti içerisinde besinin nazaranli yükünün fazla olması ve besin enflasyonundaki mevcut yüksek düzeyler niçiniyle, ülkemizde besinin tüketici enflasyonuna katkısı bir hayli ülkeye kıyasla daha fazla oluyor.”
Merkez Bankası bünyesinde takip edilen çıktı açığı göstergelerinin yılın üçüncü çeyreğinde olağanlaşma adımlarını takiben toplam talebin güçlendiğine işaret ettiğini lisana getiren Kavcıoğlu, ”İkinci çeyrekte uygulanan salgın önlemlerinin akabinde, hızlanan aşılamaya paralel olarak kısıtlamalar kaldırıldı ve ertelenmiş olan harcamaların gerçekleşmesiyle iç talep canlandı. bu vakitte ihracattaki olumlu seyir sürdü. Aşılama oranlarının artması, birtakım ülkelerin Türkiye’ye yönelik seyahat kısıtlamalarını gevşetmesini de birlikteinde getirdi. bu biçimdece, toplam talep şartları her iki kaynaktan da dayanak alırken, para siyasetindeki sıkı duruşa bağlı olarak kredi büyümesi yavaşlamaya devam etti. Açılmanın da tesiriyle üçüncü çeyrekteki canlanmayı takiben yılın son çeyreğinde talep şartlarının daha ölçülü bir seyir izleyeceğini öngörüyoruz.” dedi.
Kavcıoğlu, memleketler arası emtia meblağları üretici ve tüketici fiyatları üzerinde tesirli olmaya devam ettiğini, emtia fiyat gelişmeleri incelendiğinde birinci dikkat çeken nokta üçüncü çeyrekte tarım mamüllerindeki artışın durması olduğunu bildirdi.
Başka yandan, birtakım temel ziraî eserlerde fiyat artışlarının bu vakitte de sürerken Ekim ayı ile bir arada genele yayılan artışlar görüldüğünü belireten Kavcıoğlu, şunları kaydetti:
”Endüstriyel metallerde fiyat artışları devam ederken, global talepteki toparlanmayla birlikte arz-talep uyumsuzluğu niçiniyle güç alt kümesi son periyotta olumsuz ayrışıyor. Salgının başlarında tarihî olarak pek düşük düzeylere inen petrol meblağları 2021 yılında süratli bir biçimde yükseldi. Petrol fiyatlarında son periyottaki fiyat artışında arz ıstıraplarının daha belirleyici rol oynadığını görüyoruz. Emtia fiyatlarındaki artışın yanı sıra tedarik zincirindeki aksaklıklar da üretici meblağlarının yükselmesine niye oluyor. bu vakitte taşıma maliyetlerinde yüksek artışlar görülüyor ve tedarikçilerin teslimat müddetleri uzuyor. Bu da fiyatlar üzerinde arz kısıtları kaynaklı üst taraflı bir baskı oluşturuyor. Türkiye PMI bilgileri kapsamında yayımlanan tedarikçi teslim mühletlerine baktığımızda, Eylül ayında, hala 50 eşik kıymetinin altında olmakla bir arada, bir ölçü düzgünleşme görüyoruz. Bu durum, tedarik kaynaklı problemlerin azalmakla bir arada kıymetini koruduğuna işaret ediyor. Enflasyon beklentilerinin seyrine baktığımızda, hem piyasa iştirakçileri anketi tıpkı vakitte piyasa bazlı göstergeler enflasyon beklentilerinde son devirde bir ölçü artışa işaret ediyor. Enflasyon görünümü, salgının seyri ile salgın devrine mahsus şartların arz zincirleri üstündeki tesirleri, iktisadi faaliyetin ve talep kompozisyonunun durumu ve finansal şartlar bir arada dikkate alındığında para siyasetinde güncelleme gereksinimi olduğu değerlendirilmiş, bu çerçevede Eylül ve Ekim aylarında siyaset faizinde toplam 300 baz puan indirime gidilmiştir. Para siyaseti duruşumuzu belirlerken, para siyasetinin etkileyebildiği talep ögeleri, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahliller değerlendirilmiştir. Geçtiğimiz üç aylık periyotta Merkez Bankası fonlaması sade bir operasyonel çerçevede, açık piyasa süreçleri ve kur takası süreçleri kanalıyla yapılmıştır. Para piyasasındaki gecelik faizler Merkez Bankası siyaset faizi etrafında oluşmaya devam etmektedir.”
Kavcıoğlu, orta vadeli iddialar üretilirken, başlangıç noktası olarak şimdiye kadar özetlediği iktisadi görünümü temel aldıklarını, ithalat fiyatları, besin meblağları, global büyüme ve maliye siyaseti üzere dışsal ögeler için var iseyımları gözden geçirip, güncellediklerini söylemiş oldu.
Ham petrol meblağlarının geçtiğimiz devirde temmuz enflasyon raporu varsayımlarıyla büyük ölçüde uyumlu olarak gerçekleştiğini aktaran Kavcıoğlu, konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
”Ancak, arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak Eylül ayında başlayıp Ekim ayında da devam eden fiyat artışları, ham petrol fiyatlarının önümüzdeki periyotta Temmuz ayı varsayımlarımızın üzerinde kalacağına işaret ediyor. Bu niçinle, ham petrol fiyatı var iseyımlarımız üst istikametli güncellendi. Bildiğiniz üzere, ham petrol fiyatlarına dair var iseyımlarımızı milletlerarası piyasalarda oluşan vadeli fiyat eğrilerinin ortalamasını alarak oluşturuyoruz. Buna göre, petrol fiyatı var iseyımımızı 2021 yılı için ortalama 70,8 ABD dolarına, 2022 yılı için ise 77,5 ABD dolarına yükselttik. Petrol fiyatlarındaki artışın yanı sıra doğal gaz meblağlarının da son periyotta süratli bir biçimde artmasına bağlı olarak milletlerarası emtia fiyatları güç meblağlarının katkısıyla yükseldi. Bu doğrultuda, ithalat fiyatlarının genel düzeyine ait var iseyımlar da güç fiyatları kaynaklı olarak temmuz enflasyon raporu var iseyımlarımızın üzerinde kaldı. Milletlerarası piyasalarda oluşan vadeli fiyat eğrisi önümüzdeki periyotta ithalat fiyatlarının bir süre daha yükseldikten daha sonra düşüşe geçeceğine işaret etmektedir. Besin enflasyonu var iseyımlarımızı memleketler arası fiyatlarda gözlenen artışlar ve ziraî kuraklık gelişmelerini dikkate alarak 2021 ve 2022 yılları için üst taraflı güncelledik. Global iktisadi faaliyet üzerinde delta varyantı kaynaklı belirsizliklerin artmasına karşın, dış talep görünümüne ait var iseyımlarımızda, geçtiğimiz Rapor periyoduna göre bir güncelleme olmadı. Maliye siyaseti ve finansal siyasetlerin, para siyaseti ile eşgüdüm içerisinde, enflasyonda öngörülen düşüş patikasıyla uyumlu bir makro çerçevede belirleneceği bir orta vadeli görünümü temel aldık. Temel var iseyımlarımız ve kısa vadeli öngörülerimiz doğrultusunda, para siyaseti duruşunun, süreksiz tesirlerin ortadan kalkmasıyla enflasyonun bir daha düşüş eğilimine dönmesini sağlayacak sıkılıkta oluşturulmaya devam edileceği bir görünüm altında enflasyonun kademeli olarak maksatlara yakınsayacağını öngörüyoruz. Bu çerçevede, enflasyonun 2021 yıl sonunda yüzde 18,4 olarak gerçekleşeceğini, 2022 yıl sonunda yüzde 11,8’e ve 2023 yıl sonunda ise yüzde 7,0 düzeyine geriledikten daha sonra orta vadede yüzde 5 seviyesinde istikrar kazanacağını varsayım ediyoruz. bu biçimdece, 2021 yıl sonu enflasyon iddiasını 4,3 puanlık güncellemeyle yüzde 14,1’den yüzde 18,4’e yükselttik. bundan evvelki rapor devrine nazaran besin meblağları ve Türk lirası cinsinden ithalat meblağları var iseyımlarındaki güncellemeler, enflasyon kestirimini sırasıyla 2,1 puan ve 1,5 puan artırdı. Yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ise, büyük ölçüde alkol-tütün kaynaklı olarak varsayımı 0,3 puan yükseltti. Ayrıyeten, çıktı açığındaki güncelleme de kestirimi 0,4 puan üst çekti. 2022 yıl sonu enflasyon iddiasını de yüzde 7,8’den yüzde 11,8’e yükselttik. Başlangıç şartlarındaki güncellemenin enflasyonun ana eğilimine tesirleri, 2022 yıl sonu enflasyon iddiasını 2,2 puan artırdı. Öteki yandan, besin enflasyonu var iseyımındaki güncelleme varsayımı 1,0 puan artırırken, çıktı açığındaki değişiklik ise 0,8 puan yükseltici istikamette katkıda bulundu. Enflasyonda son devirde gözlenen yükselişte; besin ve ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve açılmaya bağlı gelişmeler tesirli oldu. bir daha açılmaya bağlı olarak özellikle yaz aylarında lokanta-otel üzere kimi dallarda talep istikametli tesirler gözlemledik. Ayrıyeten, salgın periyodunda kimi dallarda ülkemize olan ek taleple ihracatımızda kuvvetli artış eğilimi kaydedildi. Hâlihazırda tedarik sürecine yönelik bilgiler global ölçekte arz istikametli ögelerin tesirini koruduğuna işaret ediyor. Bilhassa birinci periyotta global talepte kaydedilen ani yükselişe, arz şartları karşılık vermekte zorlandı. Bu gelişmelerin de yansımasıyla milletlerarası emtia meblağlarında ve navlun fiyatlarında kayda paha artışlar izlendi. Salgın şartları da bu görünümü ağırlaştırdı. Bu tıp kısıtların önümüzdeki devirde kademeli olarak hafifçelemesini bekliyoruz.
Para siyasetinin etkileyebildiği talep ögelerini, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahlilleri kıymetlendirerek para siyaseti duruşumuzda bir güncelleme yaptık. tıpkı vakitte, arz istikametli arızi ögelerden kaynaklı olarak siyaset faizinde yaptığımız aşağı istikametli düzeltme için yıl sonuna kadar sonlu bir alan kaldığını kıymetlendiriyoruz. süratle gelişen teknolojinin gelişimi ve süratli endüstrileşmenin yol açtığı global ısınma sorunu iklim değişikliklerini de birlikteinde getiriyor. Global iklim değişiklikleri iktisadi faaliyeti etkileyerek, başta besin meblağları olmak üzere genel fiyat seviyesinde ve ötürüsıyla enflasyonda dalgalanmaya niye olabiliyor. Ayrıyeten, global iklim değişiklikleri yarattığı farklı finansal riskler aracılığıyla finansal sistemi de olumsuz etkileyebiliyor. Gerçekten global iklim değişikliği, fiyat istikrarı ve finansal istikrara dair yarattığı riskler niçiniyle bir epeyce merkez bankası ve memleketler arası finansal kuruluş tarafınca yakından izleniyor. Bu kapsamda, son periyotta ülkemizde de yurt içi bankalar ve gerçek kesim tarafınca da sürdürülebilirlik bahisli sendikasyon kredi temini ve eurobond değer ihraçlarının gerçekleştirildiğini gözlemliyoruz. Yurt içi bankalar ve gerçek dalın fonlama yapısı içerisinde sürdürülebilir bahisli kaynakların hissesinin artmasının ve bu türlü etraf dostu ve toplumsal bahisli yatırımların gerçekleştirilmesinin kıymetli olduğunu kıymetlendiriyoruz. Bu çerçevede, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olarak para siyasetinin ana maksatlarında bir değişikliğe yol açmadan, global iklim değişikliğinin yarattığı finansal riskleri azaltmak emeliyle sürdürülebilir finans uygulamalarını uzun vadeli bir siyaset olarak desteklemeyi önemsiyoruz. Bu doğrultuda kelam konusu fonlama kaynaklarına dair teşvik edici mecburî karşılık uygulamaları, sürdürülebilir bahisli değerlerin TCMB likidite idaresi çerçevesinde teminat olarak kabul edilmesi üzere çeşitli adımlara dair çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Yarın Cumhuriyetimizin 98. yıl dönümü. Bu vesileyle, siz bedelli konuklarımız, çalışma arkadaşlarımız ve aziz milletimizin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nı tebrik ediyor, Cumhuriyetimizin banisi Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere tüm şehit ve gazilerimizi hürmetle, rahmetle yad ediyorum.”
Hibya Haber Ajansı