Bir imaj serüvencisinin koleksiyonu: Geleceğe emanet fotoğraflar

Captain123

Global Mod
Global Mod
İZMİR – Kendisini bir imaj serüvencisi olarak tanımlayan İpek Cabadak’ın koleksiyon seyahati İzmir fotoğrafhaneleri ve bilhassa bayan fotoğrafları ile başlamış. vakit içinde Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet devrine ilişkin her çeşit fotoğraf, farklı fotoğrafik gereçler, kitap ve mecmuaları kapsayan bir manzara koleksiyonu oluşturan Cabadak, kendi çalışmaları yanında bu mevzuda araştırma yapanlarla da vakit zaman koleksiyonunu paylaşıyor.

21. yüzyıl insanı için fotoğraftaki gelişmelerin ve dijital değişen teknolojinin sürat kesmez bir biçimde imaj üretme ve paylaşma ortamlarını yarattığı ve geliştirdiği bir periyotta, kolektif belleğimiz için de kıymet taşıyan bu manzara rezervinin bir bütün olarak geleceğe ulaştırılması İpek Cabadak’ın en kıymetli gayesi. Bu niçinle koleksiyonundaki fotoğraf kısmını ‘’Geleceğe Emanet Fotoğraflar’’ olarak isimlendiriyor.



Fotoğraf alanında ilgi duyduğu epeyce sayıda tema olsa da vakit ortasında önceliğinin bayan imgeleri olmaya başladığını söyleyen Cabadak, “Bunun en kıymetli niçinlerinden biri 80’li yılların ortalarında feminizm tartışmaları ve gündemde olan bayan probleminin beni de derinden etkilemesi oldu. Ders projesi olarak yazdığım metinlerde, ürettiğim manzaralarda de bu sorun öne çıkıyordu. ötürüsıyla koleksiyonumu oluştururken de bayan manzaralarının etkisindeydim” diyor.

İpek Cabadak

‘BİZİM KONUTTA GÖRSEL MİRAS İTİNAYLA KORUNURDU’

Koleksiyonunuzun geçmişi ne vakte dayanıyor?


Ailemin olağan ömür akışı ortasında başladı benim koleksiyon öyküm. Meslekleri yanında, kendi ilgi, merak ve uğraş alanları ile aile yadigârlarına ehemmiyet veren annem ve babam bana biroldukça bahiste rehber oldu. Çocukken oluşturduğum küçük koleksiyonlarımdan daha sonra ilgim daha hayli aile albümünde, çerçevelerde ve özel ahşap kutularda saklanan değerli fotoğraflara oldu o periyotlar. Bizim konutta aile yadigârımız olan bu görsel miraslar epey ihtimamlı korunuyorlardı.

Ailem, hayatımızda olmayan büyüklerimizi bizimle fotoğraflar yoluyla tanıştırdı ve onları bu fotoğraflar eşliğinde anlattılar. Fotoğraflar benim çocuk dünyamda onlarla buluşmamı sağladı. Ailem bunların kıymetini, korunmasının kıymetini erken yaşta öğretti bize. Ben konutun küçüğü olarak fotoğraflara merakım niçiniyle bu ikazlara biraz fazla maruz kaldım. Aile arşivimizdeki bu fotoğraflardan kimilerini saklamak ve sahiplenmek istedim. Annem bunun bir nizam ortasında olması için doğum günümde bir albüm ikram etti bana. Bu albüm fotoğrafları ihtimamla yerleştirmeyi, saklama keyfini öğretti. Kendime ilişkin minik bir manzara dünyam oluştu.

‘ÖNCELİĞİM BAYAN MANZARALARI OLMAYA BAŞLADI’

Öne çıkan ilgi duyduğunuz husus ve temalar neler?


Üniversitenin birinci senelerında hayalimdeki Hoş Sanatlar Fakültesi’nde ‘Görüntü Sanatları’ eğitimine heyecanla başladım. İzmir’in fotoğraf tarihi ile ilgili meraklarım ve küçük çaplı başlayan araştırmalarım, fotoğrafhaneler ve orada çekilmiş fotoğraflar, koleksiyonumun şuurlu periyodunu başlattı. Bilhassa Erken Cumhuriyet devrine ilişkin ustalıkla, ihtimamla çekilmiş bir periyodun görsel belleğini oluşturan örneklere ulaşmam ve o devrin beğenilen fotoğrafhaneleri koleksiyonumu gitgide geliştirdi.

Doğal birinci alımlarımı öğrenci bütçemle, sahaflardaki koliler ortasından anonim buluntu fotoğrafları seçerek yaptım. sonrasındasında farklı periyotlara ilişkin fotoğrafhanelerde ve dış yerlerde farklı gayelerle çekilmiş birfazlaca manzarayı edinmeye başladım. Başka fotoğrafları da ediniyordum fakat vakit ortasında önceliğim bayan imgeleri olmaya başladı.

Çulluzade Biraderler-İzmir (solda), Turan Fotoğrafhanesi-İstanbul (sağda).

Sizi bayan fotoğrafları biriktirmeye iten neydi?

Bunun en değerli niçinlerinden biri 80’li yılların ortalarında feminizm tartışmaları ve gündemde olan bayan sıkıntısının beni de derinden etkilemesi oldu. Ders projesi olarak yazdığım metinlerde, ürettiğim imgelerde de bu sorun öne çıkıyordu. ötürüsıyla koleksiyonumu oluştururken de bayan imajları etkisindeydim.

Fotoğraflardaki bayanların periyotlarına göre bir fotoğrafhaneye gidip, fotoğraf çektirme gayeleri, fotoğrafların kompozisyonları, giysileri, aksesuarları, saçları, makyajları, fotoğraflara yazılan sunu yazıları, bayanların duruşları, pozları, tutumları üzere göstergeler bir merak ve araştırma alanı açtı önümde. Toplumbilim dersimizin değerli hocası merhum Prof. Dr. İbrahim Armağan’ın beni yüreklendirmesiyle de o periyot için bayan fotoğrafları başrole geçti. Ve süreç ortasında ‘’İlham Manzaralarım ‘’adını verdiğim bir manzara hazinem oldu.

‘KOLEKSİYONUM HEM DÖNEMSEL HEM İÇERİK OLARAK GENİŞLEDİ’

Koleksiyonunuzu oluştururken dikkat ettiğiniz, değer verdiğiniz kriterleriniz var mı?


Koleksiyonum benim ikinci üniversitem oldu ve bir arada olgunlaştık. Erken yaşlarda başlamam niçiniyle, koleksiyonu ile büyüyen, gelişen şanslı biriyim. Bu manzaralarla antikacı, sahaf, müzayede yahut internet ortamlarında karşılaştığımda temalarıma ve araştırmalarıma uygunluğu, fotoğrafik özellikleri, foto-künyesi, tarihi devri, içeriği, fotoğrafın hissettirdikleri, kondisyonu ve daha biroldukca kriterim var. Periyodunun temsili, portrelerin karakteristiği, giyim-kuşam, aile görselleri, fotoğrafçıların teknik ve estetik yaklaşımları, çekim ortamları-aksesuarlar, poz verenlerin fotoğrafçı karşısındaki halleri, niye fotoğraf çektirdikleri, bu fotoğrafların çekimden daha sonraki seyahatleri üzere önemsediğim şeyler var.

Foto Terakki -Samsun (solda), Rehber-i Fotografya-A.Tevfik-1900 (sağda).

Beni etkileyen, farklı hisler hissettiren imajlarla karşılaştıkça da üzerinde rastgele bir belirteci olup olmamasını önemsemeden edindiğim fazlaca sayıda fotoğraftan da farklı kısımlar oluşturdum. vakit içinde koleksiyonum hem dönemsel hem içerik olarak genişleyip, gelişerek seyahatini sürdürüyor.

Portre fotoğraflar evrak olma niteliklerinin yanı sıra fotoğraf severler için de değerli bir koleksiyon gereci. Pekala, sizin için portre fotoğraf neyi tabir ediyor?

İnsan imgesi olan fotoğraflar benim için daha özel bir mana taşıyor. Bunlar geçmişte yaşayan insanların bir periyot farklı niçinlerle çektirdikleri değerli manzaraları. ötürüsıyla bir obje üzere değil, şahsi data olarak değerlendirilmeliler. Ben de her birine bu hassasiyetle yaklaşıyorum. Aile ve kişisel arşivler için manevi olarak değer biçilmez pahada olan bu fotoğraflar, imajdaki özneler yahut yakınlarının arşivlerinden bir niçinle ayrılıp, tahminen mevt, yer değiştirme, verilen kişinin bu fotoğrafları elden çıkarması, atma-satma ve daha biroldukça niçinle alenileşerek tedarik ortamlarına ulaşabiliyorlar. Bu ortamlarda dolanımda olan fotoğraflar, farklı maksatlarla bunları edinenler yardımıyla kıymetli bir görsel kaybı önlüyor. Ne yazık ki kimi vakit çöpe atıldıkları yırtıldıkları, yok edildikleri bir seyahat ortasında de olabiliyorlar.

R.Lieblich-Bulgaristan (solda), S.Dragonetti-İzmir (orta), Photo L’Aigle-İstanbul (sağda)

‘180. YILA, 180 DAKİKA’

Son periyotlarda sizin de öncüsü olduğunuz bir çalışma ile İzmir Fotoğraf Günü kutlanmaya başlandı. Tarihçesinden başlayarak bu sürecin nasıl geliştiğini bize anlatır mısınız?


19. yy.da Fransa’da J.N. Niepce’in başlatıp, J.L.M. Daguerre tarafınca geliştirilen metotla, 19 Ağustos 1839 yılında fotoğrafın icadının duyurulması ile dünyanın görüntülenme serüveni başladı. Fransız ressam ve fotoğrafçı Frederic Goupil Fesquet, periyodun entelektüellerinden ressam Horace Vernet ve yeğeni ressam Charles M. Bouton, Marsilya Limanı’ndan 21 Ekim 1839’da birinci sefer fotoğraf çekme ve resimleme gayesiyle Akdeniz rotalı bir seyahate çıktılar. Fesquet, seyahat boyunca Marsilya’dan Beyrut’a kadar birfazlaca limanda o devrin fotoğraf makinesi Daguerrotype ekipmanları ile levhalara manzara alarak fotoğraf çekti. Fotoğraf tarihinde iz bırakan tesirli bir serüven yaşandı. Şubat ayında İzmir’e yanlışsız yola çıktılar ve az sayıda da olsa kentin farklı fotoğrafları çekildi, çizimler yapıldı. Fesquet’nin büyükannesi İzmir doğumlu olduğu için kentle duygusal bağı vardı. Seyahat boyunca kentteki tanıdıkları yardımıyla biroldukca aktifliğe, toplantıya davet edilerek İzmir’deki hayatı yakından gözleme talihleri oldu.

13 Şubat 1840 tarihinde kentin önde gelenleri ve yabancı konuklardan oluşan bir küme ile Iena gemisine davet edilerek, bir çekim yapmaları istendi. Hiç fotoğraf çekimi ve fotoğraf görmemiş bireyler için bunun heyecan veren bir aktiflik olduğunu iddia edersiniz. Işık şartları ve görünüm açısından uygun bulunan güvertede konuklarla birlikte çekilen fotoğrafta, İzmir’deki birinci fotoğraflardan birinin çekimini izlemeleri yanında, kentteki toplu birinci fotoğraf aktifliğinin de iştirakçileri olmuş hem de. Seyahat daha sonrası yayınlanan, ziyaret edilen kentlerin, müşahede ve anıların anlatıldığı, kusursuz görselleri barından ‘Voyage D’Horace Vernet en Orient’ isimli kitapta İzmir ile ilgili kısımda bu olay anlatılmıştır. O devrin şiddetli çekim kademeleri, çevresel tesirlere açık imaj elde etme şartları ve elde edilen manzara gerecinin hassaslığı niçiniyle fotoğraflar her vakit istenen kararı ne yazık ki veremiyordu. Bu imgelerin günümüze ulaşamama niçinleri de bunlardır büyük olasılıkla…

İşte ben de çalışmalarım kapsamında İzmir için bu değerli görüntülenme serüvenini anmak, bu özel günü İzmir’de fotoğraf konusundaki tüm paydaşlarla sürdürülebilir bir kutlamaya dönüştürmeyi istedim. Fotoğrafın icadının 180. yılı olan 2019 yılında bir sunum için davet edildiğim Pyxis Fotoğraf Kulübü’nde bu isteğimi paylaştım. Yöneticileri ve üyeleri ilgi ile karşıladı. 2020 yılının bu serüvenin 180. yılı olması niçiniyle farklı etkinliklerle kutlanması emeliyle bir planlama yaptık. İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne de bir proje belgesi oluşturarak, teklifimizi yaptık. Birinci defa ‘180. Yıla, 180 Dakika’ başlığı ile 13 Şubat 2020 tarihinde İzmir Fotoğraf Günü’nü Pyxis Fotoğraf Kulübü ile kutladık ve hayalimin bir kısmı gerçekleşti. Üç yıldır da her 13 Şubat günü kutlama yapılıyor. Pandemi daha sonrası da kolektif kutlamalarla bu özel günü yaşayabilmek en büyük dileğimiz.