İZMİR – Koleksiyon dediğimizde aklımıza sıklıkla kullanım emeli tıpkı yahut misal şeylerin biriktirilmesi ile oluşan bir objeler toplamı gelir. Her koleksiyonun merkezinde de elbet koleksiyoncu yer alır. Sonuçta o objeleri yan yana getiren, onlara yeni manalar kazandıran özne, onları bulup bir ortaya getiren şahıstan oburu olamaz.
Muzaffer Poyraz da daha fazla kendi geçmişinin peşine düşmüş bir toplayıcı. O, bir obje kategorisinden çok bir vakit diliminin peşinde güya. Poyraz’ın koleksiyonu, çoğunluğu 1940’ların sonundan 1990’lara dek geçen müddette, yani Soğuk Savaş senelerında üretilmiş; mutfak eşyaları, oyuncak, giysi, mobilya, şişe, kartpostal, poster, elektrikli aygıtlar üzere hayli geniş bir eser yelpazesini kapsıyor. Sayısız objeyi belli bir sınıfta pahalandırmak güç olsa da koleksiyonundan “yirminci asra bir hürmet duruşu” diye bahsetmek herbiçimde yanlış olmaz.
Muzaffer Poyraz ile koleksiyon serüveni ve koleksiyonculuğun ruhsal dinamikleri üzerine konuştuk.
Muzaffer Poyraz
‘ÇOCUKLUĞUMU HATIRLATAN EŞYALARI TOPLADIM’
Bize kendinizden ve koleksiyonunuzdan özetlemek gerekirse bahseder misiniz?
Benim toplayıcılık serüvenim, kendi şahsi öykümle de çok örtüştüğünden, bu iki sorunun birlikte sorulması pek yerinde. Toplayıcılığa doğduğum yer olan Ankara’da, 1990’ların ortasında başladım.
Mesleğim olan sigorta eksperliği icabı epey vakit geçirdiğim oto endüstrilerindeki hurdacılarda gezinirken; çocukluğumun geçtiği Anıttepe sokaklarında ve Gençlik Caddesi’nde, başka çocuklarla bir arada hayranlıkla izlediğim Amerikan arabalarına ilişkin modüllere denk geliyordum. kimi birtakım bir jant kapağı, birtakım bazı bir hız göstergesi derken, çocukluğuma dair eşyaları, bana o yıllari hatırlatan nesneleri toplamaya devam ettim. Hurdacılarda başlayan toplayıcılık serüvenim vakit içinde bit pazarları, eskiciler, antikacılar, meskenler, sokaklar derken, bütün kente yayıldı. ondan sonrasında da Ankara’dan İzmir’e taşındı.
Anladığımız kadarıyla koleksiyonunuz belli bir kategori altında isimlendirebileceğimiz eşyalardan oluşmuyor…
Evet, pop arka diye isimlendirdiğimiz tasarım akımlarının modülü olmuş yahut bunlardan etkilenmiş; yani 1950’lerden 1990’lara kadar olan geniş bir periyoda ilişkin eşyalar ve nesneler topluyorum. Yirminci yüzyılın ikinci yarısına renk ve form veren yahut devrin ruhunu temsil eden objeleri seviyorum. Çeşitlerin epeyce çeşitli, tarih aralığının da oldukça geniş olması, sahip olduğum bu mamüllerin bir koleksiyon olarak anılmasını güçleştiriyor sanırım. Telefonlar, televizyonlar, kumbaralar, saatler üzere konut eşyalarından posterlere, daktilolara, fotoğraflara, mobilyalara, ayakkabılara kadar uzanan ve çabucak tamamı tek tek alınmış binlerce obje kelam konusu olan.
.
‘KOLEKSİYONER ENGELLEYEMEDİĞİ BİR DİLEKLE TOPLAMAYI SÜRDÜRÜR’
Pekala, sizi bu kadar epey çeşitli eşyayı toplamaya iten ve toplama isteğine niye olan nedir?
Bunları kendi şahsi tarihim ve anılarım ile uzak yahut yakın bağlantılı oldukları, bir daha bu geçmişin biçimlendirdiği bir zevkin konusu olmaları sebebiyle topladım. Örneğin klasik araba yahut sanat yapıtı üzere kimi koleksiyonların önemli bir yatırım pahası olsa da bir toplayıcının en önemli ve iflah olmaz motivasyonu tutkudur. Müsaadenizle burada sıkıntıyı biraz daha açmak isterim.
Jean Baudrillard, ‘Nesneler Sistemi’ isimli yapıtında, “…her obje iki farklı fonksiyona sahiptir: Birincisinin bir işe yaramak, ikincisinin birisinin malı olmak” olduğunu saptar. yıllardır topladığım bütün bu eşyalar, bir vakit içinder, belli bir hizmeti görmek üzere üretilmiş iken, koleksiyona dahil oldukları andan itibaren üretim emellerinden büsbütün soyutlanır ve toplayıcı öznenin sahipliğinde, bir koleksiyonun kesimi olarak yeni bir mana kazanırlar. Yani Baudrillard’ın tarifindeki birinci fonksiyon artık sona ermiş, bütün mana ikinci fonksiyona yüklenmiştir. Sanıyorum bütün koleksiyonlarda tıpkı durum geçerlidir. Her koleksiyon bir objeler dizinidir ve koleksiyona dahil olan şeyler artık o koleksiyon ile birlikte mana kazanır. Geçmişte oynadıkları roller geçersizdir ve artık koleksiyondaki öbür objeler ile bağları kadar anlamlıdırlar. Toplayıcı ise bu özgün dönüşüme vesile olan ve bunu adeta bir refleks üzere sürdüren kişidir. Koleksiyon yapmanın yalnızca bir zevk ve gusto problemi olduğunu, bu uğraşın toplayıcı üzerinde yalnızca olumlu izler bıraktığını sav eden kimse, altta yatan takıntı ve hırs üzere daha agresif çağrışımlı lakin toplayıcılığa içkin hisleri göz arkası etmiş demektir. Her kültür üzere, koleksiyon külçeşidinin de birbiriyle çelişen, birbirini iten istikametleri vardır. Bu manada toplayıcının toplamaya devam etmek için hayli özel bir motivasyona muhtaçlığı yoktur. O esasen, engelleyemediği bir isteğin esaretinde, toplamayı sürdürür.
‘ASLA ULAŞAMADIĞIM EKSİK PARÇAYI ARAMAYA DEVAM EDECEĞİM’
Koleksiyonunuz için nasıl bir maksat belirlediniz?
Benim üzere, sanayi çağına ilişkin objeleri toplayan şahıslar için seçenekler neredeyse sınırsız. aslına bakarsan bir hududun, belli bir son kesimin varlığı demek, toplayıcının manasını, özne niteliğini yitirmesi demektir. Her koleksiyonun bir objeler dizini olduğunu az evvel söz etmiştim. ötürüsıyla bu dizinin sonu kesinlikle açıktır, yani dizin her vakit eksiktir. Bu eksik parçayı bulmak ve onu koleksiyona eklemek, toplayıcı öznenin varlığını sürdürmesi için elzemdir. bir daha Baudrillard “…özne kendi yerini lakin eksikliğini duyduğu şey yardımıyla bir daha objektif bir biçimde belirleyebilmektedir. halbuki bir türlü bulunamayan o son eksik kesimin ele geçirilmesi demek, aslında öznenin ölmesi demektir” derken bu durumu işaret ediyor. ötürüsıyla ben de yirmi beş yıldır olduğu üzere, her keresinde bulduğumu sandığım lakin asla ulaşamadığım o eksik parçayı aramaya devam edeceğim.
.
Burayı biraz daha derinleştirelim. Baudrillard, öznenin ölmesi derken neyi kastediyordu sizce?
Burada mecazi manada bir mevtten bahsediyor elbet. Az evvel, toplayıcının taşıdığı en önemli motivasyonun istek olduğunu söylemiştik. Bu istek, koleksiyonun eksik kesimini tamamlama hissini tatmaktır, bu biçimde bir tatmindir. Fakat bu tatmin bir yanılsamadır. Koleksiyon hiç bir vakit tamamlanmaz. esasen tamamlanmış bir dizinin artık toplayıcı özneye gereksinimi olmayacaktır. Toplayıcı özne fotoğraftan çıkacak, öznesiz kalan; yani toplayıcının anlamlandırma faaliyetinden yoksun kalan koleksiyon da kuru, soğuk ve birbirinden uzak objeler yığınına dönüşecektir.
‘ARZU EDİLEN OBJEYİ ELE GEÇİRİNCE DUYULAN HAZ GEÇİCİDİR’
İstek teriminin koleksiyonculukla ağır bir bağı olduğunu söylüyorsunuz. Son olarak; bu daimi istek ile süreksiz tatmin döngüsü veya rutinine, psikanaliz perspektifinden nasıl yaklaşabiliriz?
Jacques Lacan’ın objet petit a tanımlamasına başvurmak, toplayıcı özne ve koleksiyon objesi içindeki istek ve tatmin bağını tanım etmek ismine isabetli olacaktır. Lacancı psikanalize nazaran, mutlak haz mümkün değildir. Lakin hazzın mümkün olduğunu hissettiren anlar, bunları imkanlı kılan şeyler vardır. Objet petit a, gerçek bir obje değildir, bir fantezi objesidir. Mutlak haz, bahsimiz bağlamında, koleksiyonu tamamlayacak sonuncu modüle sahip olmaktır. Bir toplayıcı, koleksiyonunda şayet olmazsa olmaz gördüğü her objeyi satın aldığında, bu biçimde bir durağa varır. Toplayıcı için Objet petit a, koleksiyon dizinin tamamlayan kesim fikridir. Toplayıcı, epey özel, tahminen de eşsiz bir kesimin iştiraki ile koleksiyonundaki eksikliğin tamamlandığı hissine kapılabilir.
Ne var ki objeler dizini asla tamamlanmaz, yalnızca uzar. İstek duyulan objeyi elde edince duyulan haz geçicidir, uçucudur. Bir objeye sahip olduktan daha sonra, o objenin büyüsü azalır. Bu son iştirake rağmen koleksiyon, yani objeler dizini, bir daha eksik kalmıştır. Lakin toplayıcı, süreksiz dahi olsa bu hazzı tekrar deneyim etmek istediğinden, eksik kesimin, yani objet petit a’nın izini sürmeye devam edecektir. Tanıdığım çabucak bütün toplayıcılar, isteğin bu büyülü objesinin, asla tatmin olmayacak bir hazzın peşinden giden, romantik ve iflah olmaz biçimde tutkulu kimselerdir. Kutsal kâsenin gerçekte var olup olmaması, bizim üzere toplayıcılar için mevzu dışıdır. Temel olan, o kâseyi bulabilme hayalinin yaşattığı heyecan ve hazdır.
Muzaffer Poyraz da daha fazla kendi geçmişinin peşine düşmüş bir toplayıcı. O, bir obje kategorisinden çok bir vakit diliminin peşinde güya. Poyraz’ın koleksiyonu, çoğunluğu 1940’ların sonundan 1990’lara dek geçen müddette, yani Soğuk Savaş senelerında üretilmiş; mutfak eşyaları, oyuncak, giysi, mobilya, şişe, kartpostal, poster, elektrikli aygıtlar üzere hayli geniş bir eser yelpazesini kapsıyor. Sayısız objeyi belli bir sınıfta pahalandırmak güç olsa da koleksiyonundan “yirminci asra bir hürmet duruşu” diye bahsetmek herbiçimde yanlış olmaz.
Muzaffer Poyraz ile koleksiyon serüveni ve koleksiyonculuğun ruhsal dinamikleri üzerine konuştuk.
Muzaffer Poyraz
‘ÇOCUKLUĞUMU HATIRLATAN EŞYALARI TOPLADIM’
Bize kendinizden ve koleksiyonunuzdan özetlemek gerekirse bahseder misiniz?
Benim toplayıcılık serüvenim, kendi şahsi öykümle de çok örtüştüğünden, bu iki sorunun birlikte sorulması pek yerinde. Toplayıcılığa doğduğum yer olan Ankara’da, 1990’ların ortasında başladım.
Mesleğim olan sigorta eksperliği icabı epey vakit geçirdiğim oto endüstrilerindeki hurdacılarda gezinirken; çocukluğumun geçtiği Anıttepe sokaklarında ve Gençlik Caddesi’nde, başka çocuklarla bir arada hayranlıkla izlediğim Amerikan arabalarına ilişkin modüllere denk geliyordum. kimi birtakım bir jant kapağı, birtakım bazı bir hız göstergesi derken, çocukluğuma dair eşyaları, bana o yıllari hatırlatan nesneleri toplamaya devam ettim. Hurdacılarda başlayan toplayıcılık serüvenim vakit içinde bit pazarları, eskiciler, antikacılar, meskenler, sokaklar derken, bütün kente yayıldı. ondan sonrasında da Ankara’dan İzmir’e taşındı.
Anladığımız kadarıyla koleksiyonunuz belli bir kategori altında isimlendirebileceğimiz eşyalardan oluşmuyor…
Evet, pop arka diye isimlendirdiğimiz tasarım akımlarının modülü olmuş yahut bunlardan etkilenmiş; yani 1950’lerden 1990’lara kadar olan geniş bir periyoda ilişkin eşyalar ve nesneler topluyorum. Yirminci yüzyılın ikinci yarısına renk ve form veren yahut devrin ruhunu temsil eden objeleri seviyorum. Çeşitlerin epeyce çeşitli, tarih aralığının da oldukça geniş olması, sahip olduğum bu mamüllerin bir koleksiyon olarak anılmasını güçleştiriyor sanırım. Telefonlar, televizyonlar, kumbaralar, saatler üzere konut eşyalarından posterlere, daktilolara, fotoğraflara, mobilyalara, ayakkabılara kadar uzanan ve çabucak tamamı tek tek alınmış binlerce obje kelam konusu olan.
.
‘KOLEKSİYONER ENGELLEYEMEDİĞİ BİR DİLEKLE TOPLAMAYI SÜRDÜRÜR’
Pekala, sizi bu kadar epey çeşitli eşyayı toplamaya iten ve toplama isteğine niye olan nedir?
Bunları kendi şahsi tarihim ve anılarım ile uzak yahut yakın bağlantılı oldukları, bir daha bu geçmişin biçimlendirdiği bir zevkin konusu olmaları sebebiyle topladım. Örneğin klasik araba yahut sanat yapıtı üzere kimi koleksiyonların önemli bir yatırım pahası olsa da bir toplayıcının en önemli ve iflah olmaz motivasyonu tutkudur. Müsaadenizle burada sıkıntıyı biraz daha açmak isterim.
Jean Baudrillard, ‘Nesneler Sistemi’ isimli yapıtında, “…her obje iki farklı fonksiyona sahiptir: Birincisinin bir işe yaramak, ikincisinin birisinin malı olmak” olduğunu saptar. yıllardır topladığım bütün bu eşyalar, bir vakit içinder, belli bir hizmeti görmek üzere üretilmiş iken, koleksiyona dahil oldukları andan itibaren üretim emellerinden büsbütün soyutlanır ve toplayıcı öznenin sahipliğinde, bir koleksiyonun kesimi olarak yeni bir mana kazanırlar. Yani Baudrillard’ın tarifindeki birinci fonksiyon artık sona ermiş, bütün mana ikinci fonksiyona yüklenmiştir. Sanıyorum bütün koleksiyonlarda tıpkı durum geçerlidir. Her koleksiyon bir objeler dizinidir ve koleksiyona dahil olan şeyler artık o koleksiyon ile birlikte mana kazanır. Geçmişte oynadıkları roller geçersizdir ve artık koleksiyondaki öbür objeler ile bağları kadar anlamlıdırlar. Toplayıcı ise bu özgün dönüşüme vesile olan ve bunu adeta bir refleks üzere sürdüren kişidir. Koleksiyon yapmanın yalnızca bir zevk ve gusto problemi olduğunu, bu uğraşın toplayıcı üzerinde yalnızca olumlu izler bıraktığını sav eden kimse, altta yatan takıntı ve hırs üzere daha agresif çağrışımlı lakin toplayıcılığa içkin hisleri göz arkası etmiş demektir. Her kültür üzere, koleksiyon külçeşidinin de birbiriyle çelişen, birbirini iten istikametleri vardır. Bu manada toplayıcının toplamaya devam etmek için hayli özel bir motivasyona muhtaçlığı yoktur. O esasen, engelleyemediği bir isteğin esaretinde, toplamayı sürdürür.
‘ASLA ULAŞAMADIĞIM EKSİK PARÇAYI ARAMAYA DEVAM EDECEĞİM’
Koleksiyonunuz için nasıl bir maksat belirlediniz?
Benim üzere, sanayi çağına ilişkin objeleri toplayan şahıslar için seçenekler neredeyse sınırsız. aslına bakarsan bir hududun, belli bir son kesimin varlığı demek, toplayıcının manasını, özne niteliğini yitirmesi demektir. Her koleksiyonun bir objeler dizini olduğunu az evvel söz etmiştim. ötürüsıyla bu dizinin sonu kesinlikle açıktır, yani dizin her vakit eksiktir. Bu eksik parçayı bulmak ve onu koleksiyona eklemek, toplayıcı öznenin varlığını sürdürmesi için elzemdir. bir daha Baudrillard “…özne kendi yerini lakin eksikliğini duyduğu şey yardımıyla bir daha objektif bir biçimde belirleyebilmektedir. halbuki bir türlü bulunamayan o son eksik kesimin ele geçirilmesi demek, aslında öznenin ölmesi demektir” derken bu durumu işaret ediyor. ötürüsıyla ben de yirmi beş yıldır olduğu üzere, her keresinde bulduğumu sandığım lakin asla ulaşamadığım o eksik parçayı aramaya devam edeceğim.
.
Burayı biraz daha derinleştirelim. Baudrillard, öznenin ölmesi derken neyi kastediyordu sizce?
Burada mecazi manada bir mevtten bahsediyor elbet. Az evvel, toplayıcının taşıdığı en önemli motivasyonun istek olduğunu söylemiştik. Bu istek, koleksiyonun eksik kesimini tamamlama hissini tatmaktır, bu biçimde bir tatmindir. Fakat bu tatmin bir yanılsamadır. Koleksiyon hiç bir vakit tamamlanmaz. esasen tamamlanmış bir dizinin artık toplayıcı özneye gereksinimi olmayacaktır. Toplayıcı özne fotoğraftan çıkacak, öznesiz kalan; yani toplayıcının anlamlandırma faaliyetinden yoksun kalan koleksiyon da kuru, soğuk ve birbirinden uzak objeler yığınına dönüşecektir.
‘ARZU EDİLEN OBJEYİ ELE GEÇİRİNCE DUYULAN HAZ GEÇİCİDİR’
İstek teriminin koleksiyonculukla ağır bir bağı olduğunu söylüyorsunuz. Son olarak; bu daimi istek ile süreksiz tatmin döngüsü veya rutinine, psikanaliz perspektifinden nasıl yaklaşabiliriz?
Jacques Lacan’ın objet petit a tanımlamasına başvurmak, toplayıcı özne ve koleksiyon objesi içindeki istek ve tatmin bağını tanım etmek ismine isabetli olacaktır. Lacancı psikanalize nazaran, mutlak haz mümkün değildir. Lakin hazzın mümkün olduğunu hissettiren anlar, bunları imkanlı kılan şeyler vardır. Objet petit a, gerçek bir obje değildir, bir fantezi objesidir. Mutlak haz, bahsimiz bağlamında, koleksiyonu tamamlayacak sonuncu modüle sahip olmaktır. Bir toplayıcı, koleksiyonunda şayet olmazsa olmaz gördüğü her objeyi satın aldığında, bu biçimde bir durağa varır. Toplayıcı için Objet petit a, koleksiyon dizinin tamamlayan kesim fikridir. Toplayıcı, epey özel, tahminen de eşsiz bir kesimin iştiraki ile koleksiyonundaki eksikliğin tamamlandığı hissine kapılabilir.
Ne var ki objeler dizini asla tamamlanmaz, yalnızca uzar. İstek duyulan objeyi elde edince duyulan haz geçicidir, uçucudur. Bir objeye sahip olduktan daha sonra, o objenin büyüsü azalır. Bu son iştirake rağmen koleksiyon, yani objeler dizini, bir daha eksik kalmıştır. Lakin toplayıcı, süreksiz dahi olsa bu hazzı tekrar deneyim etmek istediğinden, eksik kesimin, yani objet petit a’nın izini sürmeye devam edecektir. Tanıdığım çabucak bütün toplayıcılar, isteğin bu büyülü objesinin, asla tatmin olmayacak bir hazzın peşinden giden, romantik ve iflah olmaz biçimde tutkulu kimselerdir. Kutsal kâsenin gerçekte var olup olmaması, bizim üzere toplayıcılar için mevzu dışıdır. Temel olan, o kâseyi bulabilme hayalinin yaşattığı heyecan ve hazdır.