Aydın Arkeoloji Müze Müdürü Abdülbari Yıldız’ın geçtiğimiz günlerde “orijinal bir heykele uydurma raporu verdiği” ve “nazaranvi berbata kullandığı” suçlamalarıyla tutuklanması, müzecilik üzerine bir tartışmayı gündeme getirdi. Tutuklama, Yıldız’ın da ortasında bulunduğu bir kurul tarafınca yapılan inceleme daha sonrasında, kelam konusu Davut heykeline düzmece raporu verilmesi ile gerçekleşmişti. Müze müdürü, tutuklanma öne sürülen sebebi olan “sahte rapor vermek” fiili üzerinden polise verdiği sözde, “Verdiğim raporun arkasındayım” diyordu.
Haberin yayılmasının akabinde çeşitli basın organlarında müdür Abdülbari Yıldız’ın “bankada milyonlarca lirası” olduğundan tutun da “Tarsus Müzesi’nde çalışırken kaçak hafriyat organize ettiğine” kadar uzanan savlar öne sürüldü.
SAVCILIĞIN GÖREVLENDİRDİĞİ EKSPERLER KİMLERDEN OLUŞUYOR?
Yıldız’ın yer aldığı komitenin yazdığı, heykelin düzmece olduğu istikametindeki rapor, soruşturma belgesine girerken, savcılığın talimatı ile Ege Üniversitesi’nden oluşturulan eksper heyeti de heykelin, Donatello’nun “Davut” heykelinin 18’inci yüzyılda yapılan bir replikası/kopyası olduğu, yani ‘orijinal’ pahada bulunduğu tarafında rapor verdi. Lakin bu raporu veren uzman heyetinde olağanda olması gerektiği üzere sanat tarihçiler yerine, uzmanlık alanları ile ilgisi olmayan arkeologlar yer alıyordu.
MÜZELERE GETİRİLEN ESERLER NASIL İNCELENİYOR?
Bu heyetin oluşumu ile ilgili değerlendirmeye geçmedilk evvel, emniyet güçleri tarafınca yakalanarak müzelere getirilen kültür varlıklarının nasıl incelendiği ile ilgili metodu aktaralım. Bu yapıtların nitelik, nicelik açısından kıymetlendirilmesi 2863 sayılı yasa kapsamında müze müdürlüklerinin nazaranvi. Yönetmeliğe göre incelenme, bahis ile ilgili uzmanların bulunduğu üç şahıstan oluşan bir komite tarafınca yapılıyor. Fakat, Aydın Müzesi’nde bu hadisede olduğu üzere her müzede her bahsin uzmanı bulunamıyor. Kıymetlendirilmek üzere bu tipten onlarca, hatta kimi vakit binlerce nesne de daima olarak müzelere getiriliyor. Bu kadar epey nesne için süratle “orijinal” yahut “sahte” demekse dışarıdan düşünüldüğü üzere kolay değil.
SANAT TARİHİ UZMANI OLMAYAN ŞAHISLARIN VERDİĞİ RAPOR
Toprak altında tespit edilen kültür varlıkları haricinde müzeye getirilen her türlü kültür varlığının yepyeni olup olmadığı ise kuşku barındırıyor. Üç müze uzmanından oluşan kurul, kolluk kuvvetleri tarafınca getirilen kültür varlıkları hakkında ayrıntıları ölçüsünde ‘sahte’ yahut ‘orijinal’ sonucu veriyor. O denli ki bir uzmanın yepyeni söylemiş olduğine öbür bir uzman geçersiz diyebiliyor! ötürüsıyla rastgele bir yapıta ait uzmanların birbirine zıt kararlar vermesi tek başına hata isnadı oluşturmuyor. Aslında yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada düzmece eser üretimindeki ‘başarılar’, durumun bu kadar sorunlu olmasını daha da anlaşılır kılıyor. Müzelerde epey sayıda geçersiz eser olduğu konusunda vakit zaman gündeme gelen haberlerin temel niçini de bu.
Bu tip olaylarda savcılık, müze raporuna bakılırsa isimli süreci işletiyor. Edindiğimiz bilgilere nazaran Aydın Müzesi’nde yaşanan hadisede da süreç bu türlü yürütülmüş: Polis, heykeli Halil İbrahim Çeliker isimli şahsın otomobilinde buluyor. Çeliker, heykelin tarihi eser olmadığına dair Karaman’dan aldığı mahkeme kararlarını gösterse de savcılığın talebi üzerine eser incelenmek üzere Aydın Arkeoloji Müzesi’ne gönderiliyor. Savcının istediği rapor üzerine bir ortaya gelen müze uzmanları, heykelin uydurma olduğu tarafında bir fikir birliği sağlıyor. Ve bu istikamette rapor tanzim ederek, heykel ile birlikte yeniden polise teslim ediyor.
.
Buraya kadar her şey olağan lakin savcılık, müze raporu ile yetinmeyerek, Ege Üniversitesi’nin arkeoloji kısmında bakılırsavli 3 akademisyenden bir daha inceleme istiyor. Lakin uzman olarak başvurulan bu akademisyenler bahsin uzmanı olan sanat tarihçileri değil, arkaik ve klasik periyot arkeolojisi uzmanları. İşte yapıtla ilgili “orijinal” değerlendirmesini sanat tarihi uzmanı olmayan bu bireyler yapıyor. Ve bu raporla, heykelin “18. yüzyıl replikası” olduğuna kanaat getiriliyor.
DAVUT HEYKELİ YURT İÇİNDE UZUN BİR SEYAHAT YAPMIŞ
Bütün bu bilgilerle bir arada mevzuyu biraz daha ayrıntılı biçimde araştırdığımızda, birebir heykelin 2020 yılında Karaman Müzesi’ne getirildiğini ve tıpkı Aydın Müzesi’ndeki uzmanlar üzere Karaman Müzesi uzmanlarının da Davut heykelinin geçersiz olduğu istikametinde rapor verdiğini öğreniyoruz. Hatta Karaman Müzesi, raporda ek olarak heykelin aldatıcı özelliğinden dolayı müzede alıkonulmasını öneriyor. Lakin savcılık sonucu ile heykel Halil İbrahim Çeliker’e iade ediliyor. Burada şunu rahatlıkla söyleyebiliriz: Karaman Cumhuriyet Savcılığı’nın bu sonucu üzerine T.C. vatandaşı olan herkes bu heykeli konutunda bulundurabilir.
Emsal bir heykel de geçtiğimiz yıl Mersin Jandarma Komutanlığı tarafınca yakalanmıştı. Gazete haberlerine göre, boyutları birbirine epey yakın olan Donatello’nun Davut heykelinin kopyası, yurt ortasında pek uzun bir seyahat yapmış. Mersin Müzesi’ne gelen Davut heykelinin, Karaman ve Aydın müzelerine gelen heykel olup olmadığını bilemiyoruz. Lakin emniyet güçlerince Mersin Müzesi’ne getirilen heykele de müze uzmanları tarafınca uydurma raporu verilmiş! Dava kararında, geçersiz olarak rapor verilen heykelin sahibine iade edilmesi karara bağlanmış. Mersin Müze Müdürlüğü sahtecilikte kullanılması riskine karşı heykelin müzede alıkonulması gerektiği istikametinde yazı yazmış. Fakat bir daha mahkemenin katılaşmış sonucu ile heykel sahibine iade edilmiş.
BİR MÜTEAHHİDİN ŞİKAYETİ
Bu olaylar dizisi ortasındaki değişik bir duruma dikkat çekerek bitirelim. Aydın Müze Müdürü hakkında yapılan suçlamalardan evvel, 24 dönümlük toprağı 3. derece arkeolojik sit alanı ortasında kalan bir müteahhidin yaptığı değişik bir şikâyet kelam konusu. Bugüne kadar basına hiç yansımayan bu şikâyetin bilgileri ise şu biçimde: Müze müdürlüğünün 3. derece sit alanında kalan yerde yaptığı sondaj hafriyatında Roma periyoduna ilişkin bir “su yolu” açığa çıkıyor. Aydın Müzesi uzmanlarının verdiği rapor doğrultusunda alınan konsey sonucu ile ortaya çıkan “su yolu”, tek yapı örneği olarak tescil edilirken, parselin geri kalanına yapılaşma müsaadesi veriliyor. Fakat su yolunun çıktığı kısma planladığı villaları yapamayan müteahhidin olayın sorumlusu olarak gördüğü müze müdürünü şikâyet ettiği sav ediliyor. Müteahhit ise müze müdürünün rüşvet istediğini sav ediyor. Yargıya intikal eden bu olayla ilgili kapalılık sonucu olduğu için bilgileri bilmiyoruz. şüphesiz gerçekler yargı sürecinde ortaya çıkacaktır.
Pekala, bütün bu tartışmaların ortasında medyanın, tüm müze müdürlerini ve arkeologları ‘suçlu’ ilan etme hezeyanlarına ve medyanın çabucak hemen sorgulama kademesindeki bir olayı bu türlü yansıtmasına ne demeli?
Haberin yayılmasının akabinde çeşitli basın organlarında müdür Abdülbari Yıldız’ın “bankada milyonlarca lirası” olduğundan tutun da “Tarsus Müzesi’nde çalışırken kaçak hafriyat organize ettiğine” kadar uzanan savlar öne sürüldü.
SAVCILIĞIN GÖREVLENDİRDİĞİ EKSPERLER KİMLERDEN OLUŞUYOR?
Yıldız’ın yer aldığı komitenin yazdığı, heykelin düzmece olduğu istikametindeki rapor, soruşturma belgesine girerken, savcılığın talimatı ile Ege Üniversitesi’nden oluşturulan eksper heyeti de heykelin, Donatello’nun “Davut” heykelinin 18’inci yüzyılda yapılan bir replikası/kopyası olduğu, yani ‘orijinal’ pahada bulunduğu tarafında rapor verdi. Lakin bu raporu veren uzman heyetinde olağanda olması gerektiği üzere sanat tarihçiler yerine, uzmanlık alanları ile ilgisi olmayan arkeologlar yer alıyordu.
MÜZELERE GETİRİLEN ESERLER NASIL İNCELENİYOR?
Bu heyetin oluşumu ile ilgili değerlendirmeye geçmedilk evvel, emniyet güçleri tarafınca yakalanarak müzelere getirilen kültür varlıklarının nasıl incelendiği ile ilgili metodu aktaralım. Bu yapıtların nitelik, nicelik açısından kıymetlendirilmesi 2863 sayılı yasa kapsamında müze müdürlüklerinin nazaranvi. Yönetmeliğe göre incelenme, bahis ile ilgili uzmanların bulunduğu üç şahıstan oluşan bir komite tarafınca yapılıyor. Fakat, Aydın Müzesi’nde bu hadisede olduğu üzere her müzede her bahsin uzmanı bulunamıyor. Kıymetlendirilmek üzere bu tipten onlarca, hatta kimi vakit binlerce nesne de daima olarak müzelere getiriliyor. Bu kadar epey nesne için süratle “orijinal” yahut “sahte” demekse dışarıdan düşünüldüğü üzere kolay değil.
SANAT TARİHİ UZMANI OLMAYAN ŞAHISLARIN VERDİĞİ RAPOR
Toprak altında tespit edilen kültür varlıkları haricinde müzeye getirilen her türlü kültür varlığının yepyeni olup olmadığı ise kuşku barındırıyor. Üç müze uzmanından oluşan kurul, kolluk kuvvetleri tarafınca getirilen kültür varlıkları hakkında ayrıntıları ölçüsünde ‘sahte’ yahut ‘orijinal’ sonucu veriyor. O denli ki bir uzmanın yepyeni söylemiş olduğine öbür bir uzman geçersiz diyebiliyor! ötürüsıyla rastgele bir yapıta ait uzmanların birbirine zıt kararlar vermesi tek başına hata isnadı oluşturmuyor. Aslında yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada düzmece eser üretimindeki ‘başarılar’, durumun bu kadar sorunlu olmasını daha da anlaşılır kılıyor. Müzelerde epey sayıda geçersiz eser olduğu konusunda vakit zaman gündeme gelen haberlerin temel niçini de bu.
Bu tip olaylarda savcılık, müze raporuna bakılırsa isimli süreci işletiyor. Edindiğimiz bilgilere nazaran Aydın Müzesi’nde yaşanan hadisede da süreç bu türlü yürütülmüş: Polis, heykeli Halil İbrahim Çeliker isimli şahsın otomobilinde buluyor. Çeliker, heykelin tarihi eser olmadığına dair Karaman’dan aldığı mahkeme kararlarını gösterse de savcılığın talebi üzerine eser incelenmek üzere Aydın Arkeoloji Müzesi’ne gönderiliyor. Savcının istediği rapor üzerine bir ortaya gelen müze uzmanları, heykelin uydurma olduğu tarafında bir fikir birliği sağlıyor. Ve bu istikamette rapor tanzim ederek, heykel ile birlikte yeniden polise teslim ediyor.
.
Buraya kadar her şey olağan lakin savcılık, müze raporu ile yetinmeyerek, Ege Üniversitesi’nin arkeoloji kısmında bakılırsavli 3 akademisyenden bir daha inceleme istiyor. Lakin uzman olarak başvurulan bu akademisyenler bahsin uzmanı olan sanat tarihçileri değil, arkaik ve klasik periyot arkeolojisi uzmanları. İşte yapıtla ilgili “orijinal” değerlendirmesini sanat tarihi uzmanı olmayan bu bireyler yapıyor. Ve bu raporla, heykelin “18. yüzyıl replikası” olduğuna kanaat getiriliyor.
DAVUT HEYKELİ YURT İÇİNDE UZUN BİR SEYAHAT YAPMIŞ
Bütün bu bilgilerle bir arada mevzuyu biraz daha ayrıntılı biçimde araştırdığımızda, birebir heykelin 2020 yılında Karaman Müzesi’ne getirildiğini ve tıpkı Aydın Müzesi’ndeki uzmanlar üzere Karaman Müzesi uzmanlarının da Davut heykelinin geçersiz olduğu istikametinde rapor verdiğini öğreniyoruz. Hatta Karaman Müzesi, raporda ek olarak heykelin aldatıcı özelliğinden dolayı müzede alıkonulmasını öneriyor. Lakin savcılık sonucu ile heykel Halil İbrahim Çeliker’e iade ediliyor. Burada şunu rahatlıkla söyleyebiliriz: Karaman Cumhuriyet Savcılığı’nın bu sonucu üzerine T.C. vatandaşı olan herkes bu heykeli konutunda bulundurabilir.
Emsal bir heykel de geçtiğimiz yıl Mersin Jandarma Komutanlığı tarafınca yakalanmıştı. Gazete haberlerine göre, boyutları birbirine epey yakın olan Donatello’nun Davut heykelinin kopyası, yurt ortasında pek uzun bir seyahat yapmış. Mersin Müzesi’ne gelen Davut heykelinin, Karaman ve Aydın müzelerine gelen heykel olup olmadığını bilemiyoruz. Lakin emniyet güçlerince Mersin Müzesi’ne getirilen heykele de müze uzmanları tarafınca uydurma raporu verilmiş! Dava kararında, geçersiz olarak rapor verilen heykelin sahibine iade edilmesi karara bağlanmış. Mersin Müze Müdürlüğü sahtecilikte kullanılması riskine karşı heykelin müzede alıkonulması gerektiği istikametinde yazı yazmış. Fakat bir daha mahkemenin katılaşmış sonucu ile heykel sahibine iade edilmiş.
BİR MÜTEAHHİDİN ŞİKAYETİ
Bu olaylar dizisi ortasındaki değişik bir duruma dikkat çekerek bitirelim. Aydın Müze Müdürü hakkında yapılan suçlamalardan evvel, 24 dönümlük toprağı 3. derece arkeolojik sit alanı ortasında kalan bir müteahhidin yaptığı değişik bir şikâyet kelam konusu. Bugüne kadar basına hiç yansımayan bu şikâyetin bilgileri ise şu biçimde: Müze müdürlüğünün 3. derece sit alanında kalan yerde yaptığı sondaj hafriyatında Roma periyoduna ilişkin bir “su yolu” açığa çıkıyor. Aydın Müzesi uzmanlarının verdiği rapor doğrultusunda alınan konsey sonucu ile ortaya çıkan “su yolu”, tek yapı örneği olarak tescil edilirken, parselin geri kalanına yapılaşma müsaadesi veriliyor. Fakat su yolunun çıktığı kısma planladığı villaları yapamayan müteahhidin olayın sorumlusu olarak gördüğü müze müdürünü şikâyet ettiği sav ediliyor. Müteahhit ise müze müdürünün rüşvet istediğini sav ediyor. Yargıya intikal eden bu olayla ilgili kapalılık sonucu olduğu için bilgileri bilmiyoruz. şüphesiz gerçekler yargı sürecinde ortaya çıkacaktır.
Pekala, bütün bu tartışmaların ortasında medyanın, tüm müze müdürlerini ve arkeologları ‘suçlu’ ilan etme hezeyanlarına ve medyanın çabucak hemen sorgulama kademesindeki bir olayı bu türlü yansıtmasına ne demeli?