Damla
New member
Diz Eş Sesli Bir Kelime mi? – Bir Hikâye ve Küçük Bir Dil Yolculuğu
Merhaba dostlar,
Geçen akşam mahallemizde küçük bir dost meclisi kuruldu. Hani şu çay kokusunun duman duman yükseldiği, simidin ortasından koparıp peynire bandığınız, sohbetin ise bir sel gibi aktığı akşamlardan… İşte o akşam, kelimeler üzerine öyle bir tartışma başladı ki, kendimi hem bir dilbilgisi masasında hem de bir romanın içinde buldum.
1. Bölüm – “Diz” Tartışmasının Fitili
Oturduğumuz masada dört kişi vardı. Mahallenin “stratejik beyni” olarak bilinen Murat abi, gözlerini kısmış çayını karıştırıyordu. Yanında, insanın derdini bir bakışta anlayan Ayşe abla oturuyordu. İkisi arasındaki fark, yalnızca karakterlerinden değil, meseleleri ele alış biçimlerinden de belliydi.
Ben bir yandan simidimi koparıp yerken, karşı masadan bir ses geldi:
— “Diz eş sesli kelime midir, değil midir?”
İşte o an Murat abi dikildi:
— “Hemen mantıklı bir yol izleyelim. Öncelikle, eş sesli kelime nedir? Yazılışı ve okunuşu aynı, anlamı farklı kelime. ‘Gül’ mesela; hem çiçek, hem gülmek fiilinin kökü.”
Ayşe abla hemen araya girdi:
— “Dur Murat, önce bir düşünelim. Belki de bu kelime başka bağlamlarda kullanılıyordur. Önce herkes kendi bildiğini söylesin, sonra toparlarız.”
Murat abi matematik problemi çözer gibi, Ayşe abla ise sohbeti tatlı tatlı yönlendiren bir roman kahramanı gibi davranıyordu.
2. Bölüm – Erkeklerin Stratejik Çözümü
Murat abi, cebinden defterini çıkarıp yazmaya başladı:
1. Anlam: Vücudumuzdaki eklem yeri. “Futbol oynarken dizim sakatlandı.”
2. Anlam: Sıralamak, yerleştirmek fiilinin kökü. “Kitapları rafa güzelce diz.”
— “Bakın,” dedi, “Bu iki anlam birbirinden tamamen farklı. Hem isim hem fiil kökü olarak var. Demek ki evet, ‘diz’ eş sesli kelime.”
Herkes başını sallıyordu ama Murat abinin ses tonunda hâlâ “Bu konuyu çözdüm” havası vardı. Onun için mesele netti: Tanım, örnek, sonuç. Çizgisel bir akış.
3. Bölüm – Kadınların Empatik Yaklaşımı
Ayşe abla ise biraz gülümsedi:
— “Tamam Murat, teknik olarak doğru. Ama kelimeler sadece tanımlardan ibaret değil. ‘Diz’ deyince bazen çocukluğumuzdaki o yaralar gelir akla. Mesela ben düşüp dizimi yaraladığımda annem hep merhem sürerdi. ‘Diz’ aynı zamanda bir anıdır, bir hissiyattır. Ya da ‘kitapları diz’ dendiğinde, aklıma annemin bayram öncesi rafları düzenleyişi gelir.”
Masadakiler sustu. Ayşe abla konuyu sadece dilbilgisel değil, duygusal bir bağlamda da ele alıyordu. Onun bakış açısı, kelimenin insan hayatındaki yankılarını da içeriyordu.
4. Bölüm – Hikâyenin Ortasında Küçük Bir Dil Dersi
Bu noktada masaya eğilip dedim ki:
— “Evet, teknik tanımıyla ‘diz’ eş sesli bir kelime. Çünkü iki farklı anlamı var ve yazılışları tamamen aynı. Türkçede buna homonim de denir. Ama Ayşe abla’nın dediği gibi, kelimelerin kültürel ve duygusal boyutları da var.”
Murat abi bana hak verir gibi başını salladı. Ayşe abla ise göz kırptı. Masada hem bilgi hem de hissiyatın el sıkıştığı anlardan biriydi bu.
5. Bölüm – Tartışmanın Yön Değiştirmesi
Murat abi birden gülerek sordu:
— “Peki, ‘diz’ kelimesini başka nasıl kullanırız? Mesela ‘diz çökmek’ deyimi var. Buradaki ‘diz’ de aynı organ anlamından geliyor. Ama ‘dizmek’ fiilindeki ‘diz’ ile alakası yok.”
Ayşe abla da ekledi:
— “Bir de ‘dizi’ var, hem televizyon dizisi hem de sıralı nesneler anlamında. Yani bu kelime ailesi bayağı geniş.”
O an fark ettik ki, tek bir kelime üzerinden hem erkeklerin çözüm odaklı net bakışı hem de kadınların detaycı, ilişkisel yaklaşımı bir masada buluşmuştu.
6. Bölüm – Çözümün Harmanı
Murat abi son sözü şöyle toparladı:
— “O zaman sonuç şu: ‘Diz’ eş sesli bir kelimedir. Çünkü organ anlamı ile fiil kökü anlamı tamamen farklı. Ancak kelimenin taşıdığı çağrışımlar ve kullanım bağlamları, onu yalnızca bir dilbilgisi terimi olmaktan çıkarır.”
Ayşe abla da gülerek ekledi:
— “Yani, Murat’ın mantığıyla konu netleşti, benim tarafımdan ise biraz renklendi.”
Gülüşmeler içinde çaylarımızı yudumladık. Tartışma tatlıya bağlanmıştı.
7. Bölüm – Forum Dostlarına Mesaj
Bu küçük akşam sohbeti bana şunu öğretti:
Kelime bilgisi, sadece kurallar ve tanımlar değildir. Dil, hem mantığın hem de duygunun ortak sahasıdır. Erkeklerin analitik yönü ile kadınların empatik yaklaşımı birleştiğinde, hem doğru sonuca ulaşılır hem de yolculuk keyifli olur.
Dolayısıyla sevgili forum dostlar, “Diz eş sesli bir kelime mi?” sorusunun cevabı evet, ama cevabı bulma süreciniz hangi yoldan geçerse geçsin, önemli olan o yolda ne gördüğünüzdür.
Bir gün siz de çay kokulu bir masada, kelimeler üzerine konuşurken, belki de kendi Murat abiniz ve Ayşe ablanız olur. O zaman göreceksiniz ki, dil tartışmaları sadece bilgiyle değil, biraz da gönülle yapılırsa, hem daha kalıcı hem daha tatlı olur.
Merhaba dostlar,
Geçen akşam mahallemizde küçük bir dost meclisi kuruldu. Hani şu çay kokusunun duman duman yükseldiği, simidin ortasından koparıp peynire bandığınız, sohbetin ise bir sel gibi aktığı akşamlardan… İşte o akşam, kelimeler üzerine öyle bir tartışma başladı ki, kendimi hem bir dilbilgisi masasında hem de bir romanın içinde buldum.
1. Bölüm – “Diz” Tartışmasının Fitili
Oturduğumuz masada dört kişi vardı. Mahallenin “stratejik beyni” olarak bilinen Murat abi, gözlerini kısmış çayını karıştırıyordu. Yanında, insanın derdini bir bakışta anlayan Ayşe abla oturuyordu. İkisi arasındaki fark, yalnızca karakterlerinden değil, meseleleri ele alış biçimlerinden de belliydi.
Ben bir yandan simidimi koparıp yerken, karşı masadan bir ses geldi:
— “Diz eş sesli kelime midir, değil midir?”
İşte o an Murat abi dikildi:
— “Hemen mantıklı bir yol izleyelim. Öncelikle, eş sesli kelime nedir? Yazılışı ve okunuşu aynı, anlamı farklı kelime. ‘Gül’ mesela; hem çiçek, hem gülmek fiilinin kökü.”
Ayşe abla hemen araya girdi:
— “Dur Murat, önce bir düşünelim. Belki de bu kelime başka bağlamlarda kullanılıyordur. Önce herkes kendi bildiğini söylesin, sonra toparlarız.”
Murat abi matematik problemi çözer gibi, Ayşe abla ise sohbeti tatlı tatlı yönlendiren bir roman kahramanı gibi davranıyordu.
2. Bölüm – Erkeklerin Stratejik Çözümü
Murat abi, cebinden defterini çıkarıp yazmaya başladı:
1. Anlam: Vücudumuzdaki eklem yeri. “Futbol oynarken dizim sakatlandı.”
2. Anlam: Sıralamak, yerleştirmek fiilinin kökü. “Kitapları rafa güzelce diz.”
— “Bakın,” dedi, “Bu iki anlam birbirinden tamamen farklı. Hem isim hem fiil kökü olarak var. Demek ki evet, ‘diz’ eş sesli kelime.”
Herkes başını sallıyordu ama Murat abinin ses tonunda hâlâ “Bu konuyu çözdüm” havası vardı. Onun için mesele netti: Tanım, örnek, sonuç. Çizgisel bir akış.
3. Bölüm – Kadınların Empatik Yaklaşımı
Ayşe abla ise biraz gülümsedi:
— “Tamam Murat, teknik olarak doğru. Ama kelimeler sadece tanımlardan ibaret değil. ‘Diz’ deyince bazen çocukluğumuzdaki o yaralar gelir akla. Mesela ben düşüp dizimi yaraladığımda annem hep merhem sürerdi. ‘Diz’ aynı zamanda bir anıdır, bir hissiyattır. Ya da ‘kitapları diz’ dendiğinde, aklıma annemin bayram öncesi rafları düzenleyişi gelir.”
Masadakiler sustu. Ayşe abla konuyu sadece dilbilgisel değil, duygusal bir bağlamda da ele alıyordu. Onun bakış açısı, kelimenin insan hayatındaki yankılarını da içeriyordu.
4. Bölüm – Hikâyenin Ortasında Küçük Bir Dil Dersi
Bu noktada masaya eğilip dedim ki:
— “Evet, teknik tanımıyla ‘diz’ eş sesli bir kelime. Çünkü iki farklı anlamı var ve yazılışları tamamen aynı. Türkçede buna homonim de denir. Ama Ayşe abla’nın dediği gibi, kelimelerin kültürel ve duygusal boyutları da var.”
Murat abi bana hak verir gibi başını salladı. Ayşe abla ise göz kırptı. Masada hem bilgi hem de hissiyatın el sıkıştığı anlardan biriydi bu.
5. Bölüm – Tartışmanın Yön Değiştirmesi
Murat abi birden gülerek sordu:
— “Peki, ‘diz’ kelimesini başka nasıl kullanırız? Mesela ‘diz çökmek’ deyimi var. Buradaki ‘diz’ de aynı organ anlamından geliyor. Ama ‘dizmek’ fiilindeki ‘diz’ ile alakası yok.”
Ayşe abla da ekledi:
— “Bir de ‘dizi’ var, hem televizyon dizisi hem de sıralı nesneler anlamında. Yani bu kelime ailesi bayağı geniş.”
O an fark ettik ki, tek bir kelime üzerinden hem erkeklerin çözüm odaklı net bakışı hem de kadınların detaycı, ilişkisel yaklaşımı bir masada buluşmuştu.
6. Bölüm – Çözümün Harmanı
Murat abi son sözü şöyle toparladı:
— “O zaman sonuç şu: ‘Diz’ eş sesli bir kelimedir. Çünkü organ anlamı ile fiil kökü anlamı tamamen farklı. Ancak kelimenin taşıdığı çağrışımlar ve kullanım bağlamları, onu yalnızca bir dilbilgisi terimi olmaktan çıkarır.”
Ayşe abla da gülerek ekledi:
— “Yani, Murat’ın mantığıyla konu netleşti, benim tarafımdan ise biraz renklendi.”
Gülüşmeler içinde çaylarımızı yudumladık. Tartışma tatlıya bağlanmıştı.
7. Bölüm – Forum Dostlarına Mesaj
Bu küçük akşam sohbeti bana şunu öğretti:
Kelime bilgisi, sadece kurallar ve tanımlar değildir. Dil, hem mantığın hem de duygunun ortak sahasıdır. Erkeklerin analitik yönü ile kadınların empatik yaklaşımı birleştiğinde, hem doğru sonuca ulaşılır hem de yolculuk keyifli olur.
Dolayısıyla sevgili forum dostlar, “Diz eş sesli bir kelime mi?” sorusunun cevabı evet, ama cevabı bulma süreciniz hangi yoldan geçerse geçsin, önemli olan o yolda ne gördüğünüzdür.
Bir gün siz de çay kokulu bir masada, kelimeler üzerine konuşurken, belki de kendi Murat abiniz ve Ayşe ablanız olur. O zaman göreceksiniz ki, dil tartışmaları sadece bilgiyle değil, biraz da gönülle yapılırsa, hem daha kalıcı hem daha tatlı olur.