“Ev Personelliği Türkiye Raporu” hazırlandı Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi, çoğunluğu bayan olan ve kayıt dışı çalışan mesken personellerinin global salgınla daha da derinleşen sosyo-ekonomik problemlerini ve şartlarını ortaya koymak ve konut personellerinin çalışma şartlarının güzelleştirilmesine yönelik tahlil teklifleri sunmak maksadıyla bir rapor hazırladı.
Rapor, 17 Haziran 2021 tarihinde işçi-işveren örgütleri ve kamu kurumları temsilcilerinin iştirakiyle gerçekleşen çevrim içi aktiflikte kamuoyuyla paylaşıldı.
Dr. Ceyhun Güler tarafınca hazırlanan “Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar” Raporu ev çalışanlarının mevcut sosyo-ekonomik ve hukukî durumunu ve sıkıntılarını iş sıhhati ve güvenliği, çalışma kuralları, istihdam edilme biçimleri, sendikal haklar ve örgütlenme, kontrol ve teftiş bağlamında tahlil ederek, konut çalışanlarının beşere yakışır çalışma şartlarında çalışmalarına ve mevcut problemlerin tahliline yönelik siyaset tekliflerinde bulunuyor.
ILO Türkiye Ofisi’nin İsveç takviyesiyle yürüttüğü “Kadınlar İçin Daha Çok ve Daha Düzgün İşler” Programı kapsamında hazırlanan ve bahis ile bağlı kapsamlı literatür taramasının yanı sıra konut personelleriyle, kamu kurumlarının, emekçi ve patron örgütlerinin temsilcileriyle derinlemesine yapılan görüşmeleri de yansıtan Rapor global salgının konut personellerinin çalışma şartlarına olan tesirini de ele alıyor.
Kayıt dışılık ve sayısal bilgilerin azlığı birbirini etkileyilk öncelikli meseleler
Çoğunluğunu bayanların oluşturduğu konut emekçilerinin öncelikli meselelerinin kayıt dışı ve garantisiz istihdam olduğuna dikkat çeken rapor kayıt dışılığın beraberinde konut çalışanlarının sayılarının sağlam bir biçimde tespit edilebilmesinin ve ötürüsıyla konut personellerinin meselelerinin boyutunun belirlenmesinin ve bu sıkıntılara yönelik tahlil tekliflerinin geliştirilmesinin önündeki en değerli pürüzlerden biri olduğuna vurgu yapıyor.
TÜİK bilgilerine göre Türkiye’de konut emekçilerinin yüzde 90’ından fazlası bayanlardan oluşuyor ve mesken çalışanlarını örgütleyen sendikaların verdiği bilgilere nazaran Türkiye’de bir milyonun üzerinde konut personeli var.
Rapora nazaran, kayıt dışı çalışmanın yaygın olması, konut emekçilerinin çalıştığı iş yerlerinin ekseriyetle özel hanelerden oluşması, emekçi patron bağlarının klâsik istihdam yapısının haricinde kalması, sayısal tespitlerin sıklıkla beyana dayanması niçiniyle kestirimin ötesinde net sayının tam olarak belirlenememesi bir taraftan kayıt dışılık oranının tespitini de zorlaştırırken başka taraftan kayıt dışılığın fazla olması da konut personellerinin tam sayılarının tespitini güçleştiriyor.
Mesken personellerinin en az yüzde 70’i aktif toplumsal müdafaadan mahrum
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine ve Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine bakılırsa Türkiye’deki konut personellerinin en az yüzde 70’inin faal bir toplumsal muhafazadan mahrum olduğunu söz eden rapora bakılırsa bu oran konut çalışanlarını örgütleyen sendikaların iddiaları dikkate alındığında yüzde 90’ın üzerine çıkıyor.
Rapor, Türkiye’de mesken çalışanlarının sigortalı çalışmalarının sağlanmasına yönelik 2015 yılında yapılan düzenlemelerin kıymetli bir adım olduğuna işaret etmekle birlikte konut emekçilerinin daha faal bir toplumsal muhafaza sistemine dahil edilmesinin gerekliliğini vurguluyor.
Daha faal ve kapsamlı toplumsal muhafaza düzeneğine gereksinim var
Rapora bakılırsa mesken personelliği alanındaki en kıymetli meselelerden birisi Türkiye’deki konut personellerinin, iş kanunu da dahil olmak üzere istihdam münasebetlerini düzenleyen temel kanunların kapsamı haricinde olmaları ve mesken çalışanlarının iş tarifleri ile yapacakları işin kapsamının belirlenmesine yönelik yasal düzenlemenin olmaması. Bu durum, hak ve yükümlülükleri Türk Borçlar Kanunu ile tanımlanan konut çalışanları için belirsizlik yaratıyor ve iş yüklerini ağırlaştırabiliyor.
Daha güzel çalışma standartları için kayıtlı istihdamı artırmaya yönelik yasal düzenlemeler önemli
Mesken çalışanlarının garantisiz, belirli bir mesai saatinin olmadığı, iş tariflerinin belgisiz olduğu, müsaade haklarından mahrum, fiyat standartlarının ve teminatının olmadığı, iş sıhhati ve güvenliğine ait standartların belirlenmediği bir ortamda ağır çalışma şartları altında çalışmak zorunda kaldıklarını belirten rapor bu bağlamda daha faal ve kapsayıcı yasal düzenlemelerin yapılarak konut personellerinin kayıtlı istihdamının teşvik edilmesinin mesken personellerinin çalışma haklarından ve standartlarından yararlanmalarına katkıda bulunacağına dikkat çekiyor.
İş sıhhati ve güvenliği ile şiddet ve taciz de öne çıkan problemler
Mesken çalışanlarının karşı karşıya kaldıkları iş sıhhati ve güvenliği sorunlarının birçoğunun önlenebilir olduğunu vurgulayan raporda bu hususa dair gerekli tedbirlerin alınmaması ve kâfi şuur seviyesinin oluşturulmaması niçiniyle mesken personellerinin iş kazaları ile karşılaştığı yahut yapılan işle ilgili çeşitli hastalıklara maruz kaldığı söz ediliyor.
Rapora göre mesken emekçileri fizikî, biyolojik, kimyasal ve psiko-sosyal bir epey iş sıhhati ve iş güvenliği riski altında ve alandaki iş kazalarının birden fazla düşme, kayma yahut faydalanma biçiminde tezahür ediyor. Kas ve iskelet hastalıkları, bulaş riski, teneffüs yolu hastalıkları da mesken çalışanlarının en sık karşılaştıkları meseleler içinde yer alıyor.
Bunun haricinde patronun çalışana karşı uyguladığı makûs muamele, şiddet ve taciz de raporda dikkat çeken başka sıkıntılar olarak belirtilirken konut personellerinin çoklukla özel hanelerde ve izole biçimde çalışmalarının bu durumun sebeplerden birisi olarak söz ediliyor.
Rapora nazaran şiddet, yiyecek yoksunluğu, ruhsal baskı, haksız yere suçlama, anlayışsızlık, küçümseme ve mahpus dâhil olmak üzere cinsel, ruhsal ve fizikî istismar konut emekçilerinin karşılaştığı en ağır meseleler içinde yer alıyor.
Mesken emekçileri sendikal hak ve özgürlüklerden yararlanamıyor
Rapor mesken emekçilerinin sendikal hak ve özgürlüklerden faal bir biçimde yararlanamadığını zira bunu sağlayacak faal bir düzeneğin olmadığı tespitinde de bulunuyor.
Rapora göre, mesken işlerinin kendine has yapısı ve işyerlerinin özel hanelerden oluşması, mesken çalışanlarının birçoklarının çalışma hayatına ait yasal düzenlemelerde kapsam dışı sayılmaları, sistemsiz ve süreksiz çalışma, işyerinde çalışan konut personeli sayısının az olması üzere niçinler de örgütlenmeyi güçleştiren ögeler içinde.
Covid 19 mesken emekçilerinin sorularını derinleştirdi
Raporun öne çıkarttığı öbür bulgulardan biri ise global salgının, birden fazla kayıt dışı çalışan konut personellerinin sorularını bu vakitte daha fazlaca derinleştirdiği. bu vakitte mesken çalışanlarının birden fazla işlerini kaybetmiş, iş teminatından mahrum olmaları niçiniyle ise gelir kaybı hayatış ve beraberinde gelir kayıplarıyla temaslı olarak barınma, beslenme, sıhhat üzere temel haklara erişimde kuvvetlik çekmiştir.
Rapora bakılırsa ev işçileri bu vakitte toplumsal muhafaza tedbirlerinden ve sağlanan takviyelerden faydalanamamıştır. Salgın periyodunda çalışmaya devam eden mesken emekçilerinin ise iş yükleri ve çalışma müddetleri artmış, bilhassa yatılı çalışan emekçiler uzun mühlet müsaadesiz çalışmak zorunda kalmıştır. Bunun yanında çalışmaya devam eden konut emekçilerinin hastalığa, virüse yakalanma riskleri de artmıştır.
Global salgın devrinde hem çalışma hayatında tıpkı vakitte aile, mesken içerisinde mesken personellerinin maruz kaldıkları şiddet de artmıştır. Mesken emekçileri çalışma hayatında en çok ekonomik şiddetin arttığını, aile, konut içerisinde ise en epeyce ruhsal şiddetin arttığını belirtmiştir.
Siyaset teklifleri ve mesken emekçilerinin talepleri
Tüm bu problemler ışığında bir dizi tahlil teklifinde bulunan rapor bilhassa mesken çalışanlarının büyük çoğunluğunun kayıt dışı istihdam edilmesi niçiniyle, kayıtlı istihdamın artırılması hedefiyle faal bir toplumsal muhafaza sisteminin ve kayıtlılık, sigorta sisteminin oluşturulması gerektiğini vurgulayarak ayrıyeten sıkıntıların boyutunun tespit edilmesi ve tahlil tekliflerinin geliştirilmesi açısından mesken personellerinin sayılarının net olarak belirlenmesinin elzem olduğuna dikkat çekiyor.
Rapor ayrıyeten mesken personellerinin özgün çalışma şartlarını ve muhtaçlıklarını dikkate alan özel yasal düzenlemelerin yapılması davetinde bulunarak mesken çalışanlarının standart çalışma şartlarına ve haklarına sahip olması, beşere yakışır şartlarda çalışabilmesi hedefiyle emekçi ve patron taraflarıyla mutabık kalınarak hazırlanacak ve devlet tarafınca desteklenecek standart iş kontratlarının hayata geçirilmesinin değerli olduğuna vurgu yapıyor bu biçimdece iş tariflerinin daha bariz olabileceği belirtiliyor.
Konut emekçilerinin taleplerine de yer veren raporda, mesken personellerinin öteki personellerle tıpkı statüde sayılabilmeleri, öteki tüm emekçilerle birebir haklardan yararlanabilmeleri ve alandaki kayıt dışılığın önlenmesi için Türk Borçlar Kanunu kapsamında hak ve yükümlülükleri düzenlenen konut emekçilerinin, İş Kanunu kapsamına dâhil edilmeleri yönünde ağır talepleri olduğu da belirtiliyor.
Tüm bu düzenlemeler için ILO’nun 189 Sayılı Konut Emekçileri için Beşere Yakışır İş ve 201 Sayılı ILO Tavsiye sonucu’ndaki yol ve biçimlerin benimsenerek kullanılması mesken çalışanlarının beşere yakışır işlere erişimleri için birincil bir öge olarak vurgulanıyor.
Hibya Haber Ajansı
Rapor, 17 Haziran 2021 tarihinde işçi-işveren örgütleri ve kamu kurumları temsilcilerinin iştirakiyle gerçekleşen çevrim içi aktiflikte kamuoyuyla paylaşıldı.
Dr. Ceyhun Güler tarafınca hazırlanan “Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar” Raporu ev çalışanlarının mevcut sosyo-ekonomik ve hukukî durumunu ve sıkıntılarını iş sıhhati ve güvenliği, çalışma kuralları, istihdam edilme biçimleri, sendikal haklar ve örgütlenme, kontrol ve teftiş bağlamında tahlil ederek, konut çalışanlarının beşere yakışır çalışma şartlarında çalışmalarına ve mevcut problemlerin tahliline yönelik siyaset tekliflerinde bulunuyor.
ILO Türkiye Ofisi’nin İsveç takviyesiyle yürüttüğü “Kadınlar İçin Daha Çok ve Daha Düzgün İşler” Programı kapsamında hazırlanan ve bahis ile bağlı kapsamlı literatür taramasının yanı sıra konut personelleriyle, kamu kurumlarının, emekçi ve patron örgütlerinin temsilcileriyle derinlemesine yapılan görüşmeleri de yansıtan Rapor global salgının konut personellerinin çalışma şartlarına olan tesirini de ele alıyor.
Kayıt dışılık ve sayısal bilgilerin azlığı birbirini etkileyilk öncelikli meseleler
Çoğunluğunu bayanların oluşturduğu konut emekçilerinin öncelikli meselelerinin kayıt dışı ve garantisiz istihdam olduğuna dikkat çeken rapor kayıt dışılığın beraberinde konut çalışanlarının sayılarının sağlam bir biçimde tespit edilebilmesinin ve ötürüsıyla konut personellerinin meselelerinin boyutunun belirlenmesinin ve bu sıkıntılara yönelik tahlil tekliflerinin geliştirilmesinin önündeki en değerli pürüzlerden biri olduğuna vurgu yapıyor.
TÜİK bilgilerine göre Türkiye’de konut emekçilerinin yüzde 90’ından fazlası bayanlardan oluşuyor ve mesken çalışanlarını örgütleyen sendikaların verdiği bilgilere nazaran Türkiye’de bir milyonun üzerinde konut personeli var.
Rapora nazaran, kayıt dışı çalışmanın yaygın olması, konut emekçilerinin çalıştığı iş yerlerinin ekseriyetle özel hanelerden oluşması, emekçi patron bağlarının klâsik istihdam yapısının haricinde kalması, sayısal tespitlerin sıklıkla beyana dayanması niçiniyle kestirimin ötesinde net sayının tam olarak belirlenememesi bir taraftan kayıt dışılık oranının tespitini de zorlaştırırken başka taraftan kayıt dışılığın fazla olması da konut personellerinin tam sayılarının tespitini güçleştiriyor.
Mesken personellerinin en az yüzde 70’i aktif toplumsal müdafaadan mahrum
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine ve Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine bakılırsa Türkiye’deki konut personellerinin en az yüzde 70’inin faal bir toplumsal muhafazadan mahrum olduğunu söz eden rapora bakılırsa bu oran konut çalışanlarını örgütleyen sendikaların iddiaları dikkate alındığında yüzde 90’ın üzerine çıkıyor.
Rapor, Türkiye’de mesken çalışanlarının sigortalı çalışmalarının sağlanmasına yönelik 2015 yılında yapılan düzenlemelerin kıymetli bir adım olduğuna işaret etmekle birlikte konut emekçilerinin daha faal bir toplumsal muhafaza sistemine dahil edilmesinin gerekliliğini vurguluyor.
Daha faal ve kapsamlı toplumsal muhafaza düzeneğine gereksinim var
Rapora bakılırsa mesken personelliği alanındaki en kıymetli meselelerden birisi Türkiye’deki konut personellerinin, iş kanunu da dahil olmak üzere istihdam münasebetlerini düzenleyen temel kanunların kapsamı haricinde olmaları ve mesken çalışanlarının iş tarifleri ile yapacakları işin kapsamının belirlenmesine yönelik yasal düzenlemenin olmaması. Bu durum, hak ve yükümlülükleri Türk Borçlar Kanunu ile tanımlanan konut çalışanları için belirsizlik yaratıyor ve iş yüklerini ağırlaştırabiliyor.
Daha güzel çalışma standartları için kayıtlı istihdamı artırmaya yönelik yasal düzenlemeler önemli
Mesken çalışanlarının garantisiz, belirli bir mesai saatinin olmadığı, iş tariflerinin belgisiz olduğu, müsaade haklarından mahrum, fiyat standartlarının ve teminatının olmadığı, iş sıhhati ve güvenliğine ait standartların belirlenmediği bir ortamda ağır çalışma şartları altında çalışmak zorunda kaldıklarını belirten rapor bu bağlamda daha faal ve kapsayıcı yasal düzenlemelerin yapılarak konut personellerinin kayıtlı istihdamının teşvik edilmesinin mesken personellerinin çalışma haklarından ve standartlarından yararlanmalarına katkıda bulunacağına dikkat çekiyor.
İş sıhhati ve güvenliği ile şiddet ve taciz de öne çıkan problemler
Mesken çalışanlarının karşı karşıya kaldıkları iş sıhhati ve güvenliği sorunlarının birçoğunun önlenebilir olduğunu vurgulayan raporda bu hususa dair gerekli tedbirlerin alınmaması ve kâfi şuur seviyesinin oluşturulmaması niçiniyle mesken personellerinin iş kazaları ile karşılaştığı yahut yapılan işle ilgili çeşitli hastalıklara maruz kaldığı söz ediliyor.
Rapora göre mesken emekçileri fizikî, biyolojik, kimyasal ve psiko-sosyal bir epey iş sıhhati ve iş güvenliği riski altında ve alandaki iş kazalarının birden fazla düşme, kayma yahut faydalanma biçiminde tezahür ediyor. Kas ve iskelet hastalıkları, bulaş riski, teneffüs yolu hastalıkları da mesken çalışanlarının en sık karşılaştıkları meseleler içinde yer alıyor.
Bunun haricinde patronun çalışana karşı uyguladığı makûs muamele, şiddet ve taciz de raporda dikkat çeken başka sıkıntılar olarak belirtilirken konut personellerinin çoklukla özel hanelerde ve izole biçimde çalışmalarının bu durumun sebeplerden birisi olarak söz ediliyor.
Rapora nazaran şiddet, yiyecek yoksunluğu, ruhsal baskı, haksız yere suçlama, anlayışsızlık, küçümseme ve mahpus dâhil olmak üzere cinsel, ruhsal ve fizikî istismar konut emekçilerinin karşılaştığı en ağır meseleler içinde yer alıyor.
Mesken emekçileri sendikal hak ve özgürlüklerden yararlanamıyor
Rapor mesken emekçilerinin sendikal hak ve özgürlüklerden faal bir biçimde yararlanamadığını zira bunu sağlayacak faal bir düzeneğin olmadığı tespitinde de bulunuyor.
Rapora göre, mesken işlerinin kendine has yapısı ve işyerlerinin özel hanelerden oluşması, mesken çalışanlarının birçoklarının çalışma hayatına ait yasal düzenlemelerde kapsam dışı sayılmaları, sistemsiz ve süreksiz çalışma, işyerinde çalışan konut personeli sayısının az olması üzere niçinler de örgütlenmeyi güçleştiren ögeler içinde.
Covid 19 mesken emekçilerinin sorularını derinleştirdi
Raporun öne çıkarttığı öbür bulgulardan biri ise global salgının, birden fazla kayıt dışı çalışan konut personellerinin sorularını bu vakitte daha fazlaca derinleştirdiği. bu vakitte mesken çalışanlarının birden fazla işlerini kaybetmiş, iş teminatından mahrum olmaları niçiniyle ise gelir kaybı hayatış ve beraberinde gelir kayıplarıyla temaslı olarak barınma, beslenme, sıhhat üzere temel haklara erişimde kuvvetlik çekmiştir.
Rapora bakılırsa ev işçileri bu vakitte toplumsal muhafaza tedbirlerinden ve sağlanan takviyelerden faydalanamamıştır. Salgın periyodunda çalışmaya devam eden mesken emekçilerinin ise iş yükleri ve çalışma müddetleri artmış, bilhassa yatılı çalışan emekçiler uzun mühlet müsaadesiz çalışmak zorunda kalmıştır. Bunun yanında çalışmaya devam eden konut emekçilerinin hastalığa, virüse yakalanma riskleri de artmıştır.
Global salgın devrinde hem çalışma hayatında tıpkı vakitte aile, mesken içerisinde mesken personellerinin maruz kaldıkları şiddet de artmıştır. Mesken emekçileri çalışma hayatında en çok ekonomik şiddetin arttığını, aile, konut içerisinde ise en epeyce ruhsal şiddetin arttığını belirtmiştir.
Siyaset teklifleri ve mesken emekçilerinin talepleri
Tüm bu problemler ışığında bir dizi tahlil teklifinde bulunan rapor bilhassa mesken çalışanlarının büyük çoğunluğunun kayıt dışı istihdam edilmesi niçiniyle, kayıtlı istihdamın artırılması hedefiyle faal bir toplumsal muhafaza sisteminin ve kayıtlılık, sigorta sisteminin oluşturulması gerektiğini vurgulayarak ayrıyeten sıkıntıların boyutunun tespit edilmesi ve tahlil tekliflerinin geliştirilmesi açısından mesken personellerinin sayılarının net olarak belirlenmesinin elzem olduğuna dikkat çekiyor.
Rapor ayrıyeten mesken personellerinin özgün çalışma şartlarını ve muhtaçlıklarını dikkate alan özel yasal düzenlemelerin yapılması davetinde bulunarak mesken çalışanlarının standart çalışma şartlarına ve haklarına sahip olması, beşere yakışır şartlarda çalışabilmesi hedefiyle emekçi ve patron taraflarıyla mutabık kalınarak hazırlanacak ve devlet tarafınca desteklenecek standart iş kontratlarının hayata geçirilmesinin değerli olduğuna vurgu yapıyor bu biçimdece iş tariflerinin daha bariz olabileceği belirtiliyor.
Konut emekçilerinin taleplerine de yer veren raporda, mesken personellerinin öteki personellerle tıpkı statüde sayılabilmeleri, öteki tüm emekçilerle birebir haklardan yararlanabilmeleri ve alandaki kayıt dışılığın önlenmesi için Türk Borçlar Kanunu kapsamında hak ve yükümlülükleri düzenlenen konut emekçilerinin, İş Kanunu kapsamına dâhil edilmeleri yönünde ağır talepleri olduğu da belirtiliyor.
Tüm bu düzenlemeler için ILO’nun 189 Sayılı Konut Emekçileri için Beşere Yakışır İş ve 201 Sayılı ILO Tavsiye sonucu’ndaki yol ve biçimlerin benimsenerek kullanılması mesken çalışanlarının beşere yakışır işlere erişimleri için birincil bir öge olarak vurgulanıyor.
Hibya Haber Ajansı