Canlı müzik ve konser yerleri, Covid-19 tedbirleri sebebi öne sürülerek yaşanan kapanmalar niçiniyle yaklaşık bir buçuk yıllık bir ortanın akabinde açılmışken, kesimi bu defa de yüksek enflasyon ve elektrik, doğalgaz üzere kalemlere gelen büyük artırımlar vurdu. Hâlihazırda gece 12’de müziğin susturulması sonucu geçerliliğini koruyorken, aslına bakarsanız haftanın belli günleri, sonlu bir vakte sıkışmış olan müzik, bir de temel tüketim gereksinimlerindeki toplamda yüzde 50’den çok bir artışla gayret ediyor. Elektrik faturalarına yansıyan büyük artırım, geçtiğimiz ay biroldukça işletmenin faturalarını paylaşmasıyla daha görünür oldu. Ortalama büyüklükteki bir konser ya da canlı müzik yeri, bu dalda elektriğin ağır olarak kullanılması zorunluluğuyla birlikte 30-40 bin liralık aylık elektrik faturaları ile karşılaştı. Bu sayı, daha büyük işletmeler için astronomik oranlara ulaştı.
Kış şartlarında ısıtma ve havalandırma için mecburî olan elektrik ve doğalgaz tüketimini olabildiğince kısmaya çalışan işletmeler, bu durumun müzik ve cümbüş için kendilerini yeğleyen müşterilere de yansıdığını belirtiyor. Biroldukca yer, taban seviyede hizmet vermeye başlamışken, buna bir de alkollü içki meblağlarında yaşanan büyük artışın getirdiği az tüketim ekleniyor. Canlı müzik ve konser yerlerinin işletmecileri, yaşanan artırımları fiyatlara yansıtamadıklarını, bu niçinle birçok işletmenin şu anda ziyanına açık kaldığını söylüyor.
Öteki yandan yüksek enflasyon ve sarfiyatların artmasıyla müzisyenlerin fiyatlarında de küçük bir artış yaşandığına dikkat çekiliyor. Bu hususta müzisyenlere ve müzik işçilerine hak veren işletmelerin birçoğu, şayet yakın vakitte bir değişiklik şayet olmazsa bu dalın giderek daralacağı ve insanların müzik dinleme imkanlarından giderek yoksun olacakları konusunda uyarıyor.
‘İNSANLAR ARTIK MÜZİK DİNLEMEK İÇİN PARA HARCAMIYOR’
İstanbul Kadıköy’de üç farklı müzik yerinin işletmeciliğini yapan Mesut Eroğlu, kesimde elektriğin temel gereksinim olduğunu hatırlatıyor: “Elektrik, kullandığımız en temel şey. Müzik için kurulmuş olan tesisatlar epeyce büyük bir elektrik tüketimi gerektiriyor. Bunun yanında buzdolapları, ısıtıcılar, soğutucular, natürel ki ışık tesisatları derken, fazlaca büyük faturalar ödüyoruz artık. Kira artışları da malum. Tüm bu tüketim yükü karşısında biz de ayakta kalmak için artırım yapmak zorundayız lakin yapamıyoruz.”
Bilhassa orta sınıftan insanlara ve üniversite öğrencilerine hizmet verdiklerini söyleyen Eroğlu, “Bizim müşteri profilimiz muhakkak, alım güçleri ortada. 20 lira ham maliyeti olan bir birayı sen kaça satacaksın tüm bu maliyetleri karşılayıp bir de üzerine biraz para kazanabilmek için? Bizler, pandemi devrinin ziyanlarını tam kapacağız derken, yavaş yavaş beşerler müzik dinlemeye gelmeye başlamışken son artırımlar ile bu sayı hayli düştü. Gelenler de para harcayamıyor. Cumartesi akşamı müzik dinleyip eğlenmeye gelen lakin tüm akşamı bir bira içerek geçiren müşteriler oluyor, düşünün.”
‘MÜZİSYENLER EN AZINDAN İŞLERİNDEN OLMAMAK İÇİN SAHNE ALIYOR’
Biroldukca işletmeci üzere Eroğlu da şu anda sadece ayakta kalabilmek için işletmeye devam ettiklerini, lakin bunun yakın vakitte daha olumsuz bir yere gerçek evrilebileceğini belirtiyor: “Bizler şu anda yalnızca ayakta kalabilmek için açığız. Bir şeyler değişir diye umuyoruz, bekliyoruz. Yoksa bu türlü sürdürülebilir değil, hepimiz her gün daha fazla borçlanıyoruz. Biroldukca yerin, kapanmaktan öteki bahtı yok. Şu anda herkes can havliyle, en azından kapatmamak için bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bizler müzik sistemi, ışık sistemi üzere kalemlere epeyce önemli yatırımlar yaptık. Bugün birebir şeye yürek edilemez, kimse o yatırımları yapmaz. Müzisyen arkadaşlar açısından da durum kolay değil. Fiyatlarında artışlar yaptık olağan ki, öbür türlü onlar da geçinemez. Lakin fiyatlardaki artışa karşın onların geçim kederini de net bir biçimde nazaranbiliyoruz. Şu anda müzisyenler, ‘En azından işimi yapabiliyorum, berbatın iyisi’ diyerek çalışıyor.”
‘GECE 12 YASAĞI HEMEN KALKMALI’
İstanbul’un en tanınan kapalı konser yerlerinden biri olan Kadıköy Sahne’nin işletmecisi Taner Yavuzaslan da, yaşanan zorluğun kültür sanat alanına darbe vuracağı tasasını lisana getiriyor. Kira oranlarında ve yiyecek-içecek kümesinde yüzde 50’ye yakın bir artış yaşandığını hatırlatan Yavuzaslan, bilhassa alkollü içkilere gelen artırımla birlikte işletmelerin artık para kazanamaz hale geldiğini söylüyor: “Bunlara ek olarak SGK primleri yükseltildi ve natürel müzisyenlerin neredeyse yüzde 100’e varan fiyat ve kaşe artışları oldu. Bizler ise bu oranlarda artırım yapamıyoruz. tutarlarımıza sadece alkollü içkilere gelen artırımı yansıtabildik. Haftanın üç günü, akşam 10 ile 12 saatleri içinde faaliyet gösteren bir konser yerinin ayakta kalması artık epeyce güç.”
Bu çeşit işletmelerin sırf cümbüş yerleri olarak değil, müziğin beşerlerle buluştuğu kültür ve sanat yerleri olarak görülmesi gerektiğini belirten işletmeci, “Bunca yıllık emek ve efor boşa gidiyor. Bizler kültür ve sanatı, toplumsal hayatı ayakta tutuyoruz. Acil takviye talep ediyoruz ve natürel müzik için gece 12 kısıtlamasının kaldırılmasını istiyoruz” diyor.
‘KONSER SAYISI HAFTADA İKİDEN AYDA TEĞE DÜŞTÜ’
Ankara’da bilhassa caz müzik kümelerinin sahne alabildiği yerlerden biri olan Last Penny’nin işletmecisi Halil Ünsal da pandemi devrinin işletmelere verdiği büyük ziyandan kelam ediyor ve gelinen noktada, bu ziyanların kapatılmasının mümkün olmadığının altını çiziyor. Ünsal, “Kısıtlamaların kalktığı gün elektriklerimiz kesik olduğu için dükkânlarımızı açamadık. Etrafımızdan yüklü ölçülerde, bir kısmı dövizle borç paralar almak zorunda kaldık. Çabucak toparlanmanın mümkün olmadığını bildiğimizdilk önceliğimizi müşteri memnuniyetine yani aslında daha hayli çalışmaya vermemize karşın son gelen ÖTV ve elektrik artırımları maliyetlerimizi karşılaması imkânsız bir boyuta ulaştırdı” diyor. Pandemi öncesinde sahnelerinde haftada en az iki konser düzenlendiğini belirten işletmeci, “Sponsor dayanağıyla şu an fakat ayda bir konser verebiliyoruz. Tüm bu maliyetleri müşterilerimize yansıtmak kaçınılmaz oldu lakin tüm ortaklarımda çalışanlarımda bir biraya 40 lira fiyat biçmeye açıkçası utandık. Makul artırımlarla geçiştirdik bu durumu lakin bu haliyle ayakta kalmak neredeyse imkansız” diye konuşuyor. Müzisyenlerin, müzik kümelerinin konser kaşelerinde artış yaşandığını söz eden Halil Ünsal, pandemi şartlarının müzisyenleri fazlaca ağır biçimde vurduğunu, bu artırımların anlaşılabilir olduğunu belirtiyor: “Şu devirde yaptıkları artırımları tabi ki anlayabiliyorum lakin ortada eksiye giden bir matematik varken konser tertiplerine eski suratında devam edebilmemiz pek mümkün gözükmüyor.”
‘İNSANLAR BİR İÇKİYLE SAATLER GEÇİRMEYE ÇALIŞIYOR’
Canlı müzik ve konser yerlerinin son periyotta yaşadığı zorlukları, Kadıköy’de bu yerlerin birçoğunun üyesi olduğu Kadıköy Esnaf Derneği (KADIDER) Lideri Tuncay Savaşlı’ya da sorduk. Savaşlı, “Pandemiden daha sonraki açılmayla bir arada yaklaşık iki yıllık ziyanlar kapatılacak derken hem yüksek enflasyon, birebir vakitte elektrik, doğalgaz üzere kalemlere gelen büyük artırımlar ağır bir darbe vurdu” diyor. Savaşlı, bir yandan fatura yükünün, öteki yandan tüm kalemlerdeki artışların sırf esnafı sıkıntı durumda bırakmadığını, tüketimin de gözle görülür biçimde azaldığını söylüyor: “Özellikle alkollü içeceklere gelen büyük artırımlar, tüketimi fazlaca azalttı. Bu hem vatandaşın dilediği üzere bu yerlere gidememesi, hem esnafın eser ya da hizmet satamaması, birebir vakitte devletin aldığı vergilerin büyük oranda düşmesi demek oluyor. Bu bir zincir, bilhassa bizim kesimimiz 120 civarında öteki kesimden mal ve hizmet alıyor. Yeme içme, bar, cümbüş yeri kesimi çökünce bu öbür dallar de ziyan görüyor.”
Hizmet kesimindeki krizin kaçınılmaz olarak istihdamda da sorun yaratacağını hatırlatan dernek lideri, bu durumu “Esnaf kara kara düşünüyor. 7-8 işçinin çalışması gereken bir yerde bugün artık 2-3 işçi çalışıyor. Bu da bir istihdam sorunu yaratıyor. Devlet, vergileri çabucak alabilecekken bu şartlarda esnaf vergisini de vaktinde ödeyemiyor, borçlanıyor” diyerek özetliyor.
‘BÖYLE GİDERSE BİRÇOK YER KAPANACAK’
Savaşlı, konser yahut canlı müzik yapılan yerlere gelenlerin sayısında önemli bir azalma olduğunu tabir ederek, gelen müşterinin de eskisi üzere para harcayamadığını söylüyor: “İçeceklerin meblağları yüzde 50’ye yakın oranda arttı. Beşerler bir içkiyle uzun vakit içinder geçirmeye, fakat bu türlü toplumsallaşmaya çalışıyor. Temel sarfiyatlar ortada, beşerler kirasını, faturalarını ödedikten daha sonra aslına bakarsan ellerinde eğlenmek, toplumsallaşmak, müzik dinlemek için harcayacağı pek bir para kalmıyor. Yani müşteri ile yer içinde hakikat düzgün bir alışveriş olmuyor. Evet, belli günlerde Beşiktaş, Kadıköy üzere yerler kalabalık, beşerler alışılmış ki dışarıya çıkma, arkadaşlarıyla buluşma muhtaçlığı duyuyor, lakin inanın bu beşerler bu yerlere gitse bile eskisinin yarısı kadar bile yiyip içmiyor.”
Bilhassa elektrik faturalarına yansıyan büyük artırımın, yerler açısından ağır bir yük olduğunu belirten Tuncay Savaşlı, biroldukça işletmenin, içecek firmaları tarafınca verilen buzdolaplarını geri verdiğini, eser çeşitlerini azalttığını, klimaları ve ısıtıcıları açmaktan çekindiğini söylüyor. Savaşlı ayrıyeten, derneklerinin bünyesindeki biroldukca işletmenin devredilmeye çalışıldığını, bunu yapayan esnafın ise kapatmak zorunda kaldığını ya da kapatmayı düşündüğünü tabir ediyor: “Bu epey acı. 10-15 sene boyunca emek verip çalıştırdığı yeri ziyanına bir fiyatla devretmek isteyen o kadar epeyce arkadaşımız var ki. Umudumuz var, bu kriz de elbette atlatılacaktır lakin bu günler geçene kadar nasıl ayakta kalınacağı muhakkak değil.”
Kış şartlarında ısıtma ve havalandırma için mecburî olan elektrik ve doğalgaz tüketimini olabildiğince kısmaya çalışan işletmeler, bu durumun müzik ve cümbüş için kendilerini yeğleyen müşterilere de yansıdığını belirtiyor. Biroldukca yer, taban seviyede hizmet vermeye başlamışken, buna bir de alkollü içki meblağlarında yaşanan büyük artışın getirdiği az tüketim ekleniyor. Canlı müzik ve konser yerlerinin işletmecileri, yaşanan artırımları fiyatlara yansıtamadıklarını, bu niçinle birçok işletmenin şu anda ziyanına açık kaldığını söylüyor.
Öteki yandan yüksek enflasyon ve sarfiyatların artmasıyla müzisyenlerin fiyatlarında de küçük bir artış yaşandığına dikkat çekiliyor. Bu hususta müzisyenlere ve müzik işçilerine hak veren işletmelerin birçoğu, şayet yakın vakitte bir değişiklik şayet olmazsa bu dalın giderek daralacağı ve insanların müzik dinleme imkanlarından giderek yoksun olacakları konusunda uyarıyor.
‘İNSANLAR ARTIK MÜZİK DİNLEMEK İÇİN PARA HARCAMIYOR’
İstanbul Kadıköy’de üç farklı müzik yerinin işletmeciliğini yapan Mesut Eroğlu, kesimde elektriğin temel gereksinim olduğunu hatırlatıyor: “Elektrik, kullandığımız en temel şey. Müzik için kurulmuş olan tesisatlar epeyce büyük bir elektrik tüketimi gerektiriyor. Bunun yanında buzdolapları, ısıtıcılar, soğutucular, natürel ki ışık tesisatları derken, fazlaca büyük faturalar ödüyoruz artık. Kira artışları da malum. Tüm bu tüketim yükü karşısında biz de ayakta kalmak için artırım yapmak zorundayız lakin yapamıyoruz.”
Bilhassa orta sınıftan insanlara ve üniversite öğrencilerine hizmet verdiklerini söyleyen Eroğlu, “Bizim müşteri profilimiz muhakkak, alım güçleri ortada. 20 lira ham maliyeti olan bir birayı sen kaça satacaksın tüm bu maliyetleri karşılayıp bir de üzerine biraz para kazanabilmek için? Bizler, pandemi devrinin ziyanlarını tam kapacağız derken, yavaş yavaş beşerler müzik dinlemeye gelmeye başlamışken son artırımlar ile bu sayı hayli düştü. Gelenler de para harcayamıyor. Cumartesi akşamı müzik dinleyip eğlenmeye gelen lakin tüm akşamı bir bira içerek geçiren müşteriler oluyor, düşünün.”
‘MÜZİSYENLER EN AZINDAN İŞLERİNDEN OLMAMAK İÇİN SAHNE ALIYOR’
Biroldukca işletmeci üzere Eroğlu da şu anda sadece ayakta kalabilmek için işletmeye devam ettiklerini, lakin bunun yakın vakitte daha olumsuz bir yere gerçek evrilebileceğini belirtiyor: “Bizler şu anda yalnızca ayakta kalabilmek için açığız. Bir şeyler değişir diye umuyoruz, bekliyoruz. Yoksa bu türlü sürdürülebilir değil, hepimiz her gün daha fazla borçlanıyoruz. Biroldukca yerin, kapanmaktan öteki bahtı yok. Şu anda herkes can havliyle, en azından kapatmamak için bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bizler müzik sistemi, ışık sistemi üzere kalemlere epeyce önemli yatırımlar yaptık. Bugün birebir şeye yürek edilemez, kimse o yatırımları yapmaz. Müzisyen arkadaşlar açısından da durum kolay değil. Fiyatlarında artışlar yaptık olağan ki, öbür türlü onlar da geçinemez. Lakin fiyatlardaki artışa karşın onların geçim kederini de net bir biçimde nazaranbiliyoruz. Şu anda müzisyenler, ‘En azından işimi yapabiliyorum, berbatın iyisi’ diyerek çalışıyor.”
‘GECE 12 YASAĞI HEMEN KALKMALI’
İstanbul’un en tanınan kapalı konser yerlerinden biri olan Kadıköy Sahne’nin işletmecisi Taner Yavuzaslan da, yaşanan zorluğun kültür sanat alanına darbe vuracağı tasasını lisana getiriyor. Kira oranlarında ve yiyecek-içecek kümesinde yüzde 50’ye yakın bir artış yaşandığını hatırlatan Yavuzaslan, bilhassa alkollü içkilere gelen artırımla birlikte işletmelerin artık para kazanamaz hale geldiğini söylüyor: “Bunlara ek olarak SGK primleri yükseltildi ve natürel müzisyenlerin neredeyse yüzde 100’e varan fiyat ve kaşe artışları oldu. Bizler ise bu oranlarda artırım yapamıyoruz. tutarlarımıza sadece alkollü içkilere gelen artırımı yansıtabildik. Haftanın üç günü, akşam 10 ile 12 saatleri içinde faaliyet gösteren bir konser yerinin ayakta kalması artık epeyce güç.”
Bu çeşit işletmelerin sırf cümbüş yerleri olarak değil, müziğin beşerlerle buluştuğu kültür ve sanat yerleri olarak görülmesi gerektiğini belirten işletmeci, “Bunca yıllık emek ve efor boşa gidiyor. Bizler kültür ve sanatı, toplumsal hayatı ayakta tutuyoruz. Acil takviye talep ediyoruz ve natürel müzik için gece 12 kısıtlamasının kaldırılmasını istiyoruz” diyor.
‘KONSER SAYISI HAFTADA İKİDEN AYDA TEĞE DÜŞTÜ’
Ankara’da bilhassa caz müzik kümelerinin sahne alabildiği yerlerden biri olan Last Penny’nin işletmecisi Halil Ünsal da pandemi devrinin işletmelere verdiği büyük ziyandan kelam ediyor ve gelinen noktada, bu ziyanların kapatılmasının mümkün olmadığının altını çiziyor. Ünsal, “Kısıtlamaların kalktığı gün elektriklerimiz kesik olduğu için dükkânlarımızı açamadık. Etrafımızdan yüklü ölçülerde, bir kısmı dövizle borç paralar almak zorunda kaldık. Çabucak toparlanmanın mümkün olmadığını bildiğimizdilk önceliğimizi müşteri memnuniyetine yani aslında daha hayli çalışmaya vermemize karşın son gelen ÖTV ve elektrik artırımları maliyetlerimizi karşılaması imkânsız bir boyuta ulaştırdı” diyor. Pandemi öncesinde sahnelerinde haftada en az iki konser düzenlendiğini belirten işletmeci, “Sponsor dayanağıyla şu an fakat ayda bir konser verebiliyoruz. Tüm bu maliyetleri müşterilerimize yansıtmak kaçınılmaz oldu lakin tüm ortaklarımda çalışanlarımda bir biraya 40 lira fiyat biçmeye açıkçası utandık. Makul artırımlarla geçiştirdik bu durumu lakin bu haliyle ayakta kalmak neredeyse imkansız” diye konuşuyor. Müzisyenlerin, müzik kümelerinin konser kaşelerinde artış yaşandığını söz eden Halil Ünsal, pandemi şartlarının müzisyenleri fazlaca ağır biçimde vurduğunu, bu artırımların anlaşılabilir olduğunu belirtiyor: “Şu devirde yaptıkları artırımları tabi ki anlayabiliyorum lakin ortada eksiye giden bir matematik varken konser tertiplerine eski suratında devam edebilmemiz pek mümkün gözükmüyor.”
‘İNSANLAR BİR İÇKİYLE SAATLER GEÇİRMEYE ÇALIŞIYOR’
Canlı müzik ve konser yerlerinin son periyotta yaşadığı zorlukları, Kadıköy’de bu yerlerin birçoğunun üyesi olduğu Kadıköy Esnaf Derneği (KADIDER) Lideri Tuncay Savaşlı’ya da sorduk. Savaşlı, “Pandemiden daha sonraki açılmayla bir arada yaklaşık iki yıllık ziyanlar kapatılacak derken hem yüksek enflasyon, birebir vakitte elektrik, doğalgaz üzere kalemlere gelen büyük artırımlar ağır bir darbe vurdu” diyor. Savaşlı, bir yandan fatura yükünün, öteki yandan tüm kalemlerdeki artışların sırf esnafı sıkıntı durumda bırakmadığını, tüketimin de gözle görülür biçimde azaldığını söylüyor: “Özellikle alkollü içeceklere gelen büyük artırımlar, tüketimi fazlaca azalttı. Bu hem vatandaşın dilediği üzere bu yerlere gidememesi, hem esnafın eser ya da hizmet satamaması, birebir vakitte devletin aldığı vergilerin büyük oranda düşmesi demek oluyor. Bu bir zincir, bilhassa bizim kesimimiz 120 civarında öteki kesimden mal ve hizmet alıyor. Yeme içme, bar, cümbüş yeri kesimi çökünce bu öbür dallar de ziyan görüyor.”
Hizmet kesimindeki krizin kaçınılmaz olarak istihdamda da sorun yaratacağını hatırlatan dernek lideri, bu durumu “Esnaf kara kara düşünüyor. 7-8 işçinin çalışması gereken bir yerde bugün artık 2-3 işçi çalışıyor. Bu da bir istihdam sorunu yaratıyor. Devlet, vergileri çabucak alabilecekken bu şartlarda esnaf vergisini de vaktinde ödeyemiyor, borçlanıyor” diyerek özetliyor.
‘BÖYLE GİDERSE BİRÇOK YER KAPANACAK’
Savaşlı, konser yahut canlı müzik yapılan yerlere gelenlerin sayısında önemli bir azalma olduğunu tabir ederek, gelen müşterinin de eskisi üzere para harcayamadığını söylüyor: “İçeceklerin meblağları yüzde 50’ye yakın oranda arttı. Beşerler bir içkiyle uzun vakit içinder geçirmeye, fakat bu türlü toplumsallaşmaya çalışıyor. Temel sarfiyatlar ortada, beşerler kirasını, faturalarını ödedikten daha sonra aslına bakarsan ellerinde eğlenmek, toplumsallaşmak, müzik dinlemek için harcayacağı pek bir para kalmıyor. Yani müşteri ile yer içinde hakikat düzgün bir alışveriş olmuyor. Evet, belli günlerde Beşiktaş, Kadıköy üzere yerler kalabalık, beşerler alışılmış ki dışarıya çıkma, arkadaşlarıyla buluşma muhtaçlığı duyuyor, lakin inanın bu beşerler bu yerlere gitse bile eskisinin yarısı kadar bile yiyip içmiyor.”
Bilhassa elektrik faturalarına yansıyan büyük artırımın, yerler açısından ağır bir yük olduğunu belirten Tuncay Savaşlı, biroldukça işletmenin, içecek firmaları tarafınca verilen buzdolaplarını geri verdiğini, eser çeşitlerini azalttığını, klimaları ve ısıtıcıları açmaktan çekindiğini söylüyor. Savaşlı ayrıyeten, derneklerinin bünyesindeki biroldukca işletmenin devredilmeye çalışıldığını, bunu yapayan esnafın ise kapatmak zorunda kaldığını ya da kapatmayı düşündüğünü tabir ediyor: “Bu epey acı. 10-15 sene boyunca emek verip çalıştırdığı yeri ziyanına bir fiyatla devretmek isteyen o kadar epeyce arkadaşımız var ki. Umudumuz var, bu kriz de elbette atlatılacaktır lakin bu günler geçene kadar nasıl ayakta kalınacağı muhakkak değil.”