Global enflasyondaki yükselişler, Sanılanın bilakis kalıcılık gösterebilir mi? Süreci tahlil etmek için, evvela enflasyon artışlarına niye olan faktörleri ele alacak olursak;
Gerek; Pandeminin tesirleri, gerekse de; kuraklık üzere bir müddetdir risk içeren ögelerin varlığı, arz problemleri birlikteinde getirdi. Pandemiden kaynaklı olarak ortaya çıkan istihdam ve bürokratik sıkıntılar ile üretim ve ulaştırma ağında yaşanan düşünceler; maliyet artışlarını birlikteinde getirirken, bir daha kuraklığın; besin ve çip üzere kimi teknoloji mamüllerinin(çip üzere eserleri üretiminde su tüketiminin yoğunluğu niçiniyle) üretiminde yol açtığı daralmalar da; bu maliyet artışlarını destekledi.
Öte yandan, Pandeminin tesirlerinin bertaraf edilmesi için majör merkez bankaları ve hükumetlerin uygulamaya aldığı genişlemeci siyasetler; daralan talebin toparlaması için kısmen yardımcı olmakta ve enflasyon artışlarını desteklemekteydi. Artık ise, Pandemi ile uğraşta aşılama kaynaklı merhale kat edilmesi daha sonrasında; karantinaların kaldırılmaya başlaması ile yinedan hızlanan talep artışları görmekteyiz. Bunların bir kısmı birikimli (ertelenmiş) süreksiz artışlar olsa da, bir daha de tam manasıyla pandeminin sona ermesi durumunda ortaya çıkacak yeni talep artışları da göz arkası edilmemeli.
Eski ABD Lideri Donald Trump’ın, 2018 yılında Çin’e Ticaret Savaşı başlatması ile ABD ve Çin içinde ortaya çıkan güvensizlikler; yeni ABD Lideri Joe Biden periyodunda her ne kadar stabil görünse de, son vakit içinderda; tekonoloji alanında bir ekip yasaklayıcı adımlar atılması ve bir daha Tayvan konusu üzerinden askeri tansiyonun korunuyor olması da tedirginlik ögesi. Başta -büyük çoğunluğunu elinde tuttuğu- “nadir elementler” olmak üzere; teknoloji mamullerindeki üstünlüğünü koz olarak kullanan Çin’in, bu tavrı da; bu mamüllerin meblağlarının fahiş fiyatlara çıkmasına niye olmakta.
Güç tarafındaki pandemi kaynaklı talep azalışlarında; OPEC/OPEC+ konsorsiyumunun arz kısıntılarına gitmesi petrol meblağlarını toparlarken, bir daha; sanayi malı olarak kullanılan demir cevheri, çelik, bakır ve alüminyum üzere emtialarda Çin talebinin epey süratli artması ile de global çapta üretim girdilerinde artışlar görüldü.
Artık, mevcut görünüm ışığında; bu faktörlerin süreksiz olup olmadığına yahut süreksiz ise ne kadar müddet ile süreksiz olabileceğine dair öngörülerde bulunalım.
Kısacası, bu evrede işin tahlil noktasında; en azından tüketimi sınırlamak için; para ve maliye siyasetleri yoluyla fiyat artışlarına müdahale edilebilir. Majör merkez bankalarının “tapering(tahvil alımı azaltılması)” ile başlayıp, faiz artırımlarına gidecek sıkılaştırma atılımlarına paralel olarak, hükumetler de; daha yüksek faiz oranları vererek, harcama dürtülerini tasarrufa yöneltmek isteyecektir.
bir daha de, kurallık ve korumacılık üzere arz kaynaklı kimi yapısal etkenler düşünüldüğünde; global enflasyon oranlarında birkaç ay içerisinde bir azalış patikasına süratli dönüş beklemek hayalcilik olabilir. Tahminen de, global iktisat birkaç yıllık süreçte; yüksek enflasyon ile yaşamak zorunda kalabilir.
Kaynak Yusuf Kavak / Işık Menkul Bedeller Araştırma Müdürü
Hibya Haber Ajansı
Gerek; Pandeminin tesirleri, gerekse de; kuraklık üzere bir müddetdir risk içeren ögelerin varlığı, arz problemleri birlikteinde getirdi. Pandemiden kaynaklı olarak ortaya çıkan istihdam ve bürokratik sıkıntılar ile üretim ve ulaştırma ağında yaşanan düşünceler; maliyet artışlarını birlikteinde getirirken, bir daha kuraklığın; besin ve çip üzere kimi teknoloji mamüllerinin(çip üzere eserleri üretiminde su tüketiminin yoğunluğu niçiniyle) üretiminde yol açtığı daralmalar da; bu maliyet artışlarını destekledi.
Öte yandan, Pandeminin tesirlerinin bertaraf edilmesi için majör merkez bankaları ve hükumetlerin uygulamaya aldığı genişlemeci siyasetler; daralan talebin toparlaması için kısmen yardımcı olmakta ve enflasyon artışlarını desteklemekteydi. Artık ise, Pandemi ile uğraşta aşılama kaynaklı merhale kat edilmesi daha sonrasında; karantinaların kaldırılmaya başlaması ile yinedan hızlanan talep artışları görmekteyiz. Bunların bir kısmı birikimli (ertelenmiş) süreksiz artışlar olsa da, bir daha de tam manasıyla pandeminin sona ermesi durumunda ortaya çıkacak yeni talep artışları da göz arkası edilmemeli.
Eski ABD Lideri Donald Trump’ın, 2018 yılında Çin’e Ticaret Savaşı başlatması ile ABD ve Çin içinde ortaya çıkan güvensizlikler; yeni ABD Lideri Joe Biden periyodunda her ne kadar stabil görünse de, son vakit içinderda; tekonoloji alanında bir ekip yasaklayıcı adımlar atılması ve bir daha Tayvan konusu üzerinden askeri tansiyonun korunuyor olması da tedirginlik ögesi. Başta -büyük çoğunluğunu elinde tuttuğu- “nadir elementler” olmak üzere; teknoloji mamullerindeki üstünlüğünü koz olarak kullanan Çin’in, bu tavrı da; bu mamüllerin meblağlarının fahiş fiyatlara çıkmasına niye olmakta.
Güç tarafındaki pandemi kaynaklı talep azalışlarında; OPEC/OPEC+ konsorsiyumunun arz kısıntılarına gitmesi petrol meblağlarını toparlarken, bir daha; sanayi malı olarak kullanılan demir cevheri, çelik, bakır ve alüminyum üzere emtialarda Çin talebinin epey süratli artması ile de global çapta üretim girdilerinde artışlar görüldü.
Artık, mevcut görünüm ışığında; bu faktörlerin süreksiz olup olmadığına yahut süreksiz ise ne kadar müddet ile süreksiz olabileceğine dair öngörülerde bulunalım.
- Pandeminin sona erecek olması; istihdam ve bürokrasiye dair arz külfetlerini bertaraf edebilir. Bu manada fiyatlar üstündeki köpük ortadan kalkabilir. Fakat, bu sefer de; uzun periyodik karantinalar devrinde seyahat ve tatil başta olmak üzere ertelenen toplumsal hayata hanehalklarının süratli dönüş yapmak istemeleri de; önümüzdeki birkaç yıl için yeni bir tüketim çılgınlığına niye olarak meblağları bir daha üste çekebilir.
- bir daha, Pandemi kaynaklı olarak daralan istihdam piyasasının da pandemi daha sonrasında süratle toparlanma ihtimali; şahısların gelirlerinin artması üzerinden tüketim artışlarını ve buna paralel olarak bozulabilecek arz/talep istikrarı ile süratli fiyat artışlarını birlikteinde getirebilir.
- Ticaret Savaşları riski kaynaklı korumacılık siyasetlerinin devam etme ihtimalinin yüksek oluşu da; gerek arz ezası kaynaklı, gerekse de muhtemel vergi artışları üzerinden global iktisattaki enflasyonist baskıyı artırabilir.
- Global ısınmanın her geçen yıl daha fazla yayılması ile biroldukca bölgede baş gösteren kuraklığın süregelişi de; ziraî eserler başta olmak üzere birtakım eser kümelerinde fahiş fiyatların katlanarak devamına niye olabilir.
Kısacası, bu evrede işin tahlil noktasında; en azından tüketimi sınırlamak için; para ve maliye siyasetleri yoluyla fiyat artışlarına müdahale edilebilir. Majör merkez bankalarının “tapering(tahvil alımı azaltılması)” ile başlayıp, faiz artırımlarına gidecek sıkılaştırma atılımlarına paralel olarak, hükumetler de; daha yüksek faiz oranları vererek, harcama dürtülerini tasarrufa yöneltmek isteyecektir.
bir daha de, kurallık ve korumacılık üzere arz kaynaklı kimi yapısal etkenler düşünüldüğünde; global enflasyon oranlarında birkaç ay içerisinde bir azalış patikasına süratli dönüş beklemek hayalcilik olabilir. Tahminen de, global iktisat birkaç yıllık süreçte; yüksek enflasyon ile yaşamak zorunda kalabilir.
Kaynak Yusuf Kavak / Işık Menkul Bedeller Araştırma Müdürü
Hibya Haber Ajansı