Hamîd Omerî
“hîç sî-saya” şi’reke dîtbar, kubîk, ceribîn e. Bi navê xwe, bi xêr û mebesta dan û xwejêşûştina ji her tiştî, xwe û şi’ra xwe dike xwediyê kelamê. Bi dîtbariya xwe ya xweser li (hem)ber navê xwe bêndereke metafizik û felsefîk ava dike. Bi şikl û şêwaza xwe dîwana klasîk û risteya kurmancî nû dike.
Di dest me de şi’reke taybet û xweser heye. Bi mijara xwe, bi pûtepêdana xwe klasîk û bi şêwaz û forma xwe çağdaş. Ji çem û robarên şi’ra klasîk çiqas vexwaribe, tîp û peyvên xwe jî bi wî qasî bi reng û resmê hunera çağdaş boyax kiriye. Bi şi’ra xwe, li pey xulqiyet û hebûnê ketiye. Loma dikare bê gotin ku bi vê nêzîkbûna xwe mehd û mirûzê risteya maddî/heyî hinekî xera kiriye. Ji remzên şi’ra wî em pê derdixin ku risteya klasîk ya em pê dizanin têra şair nake jî loma bi mebesta forma xwe ya nû di mebesta nûkirina risteyê de ye. Bi vê hewlê şi’rê ji rêya wê ya firîqet derdixîne û ber bi rêyeke xam û xalî ve dizivirîne. Bi saya vê şi’ra wî li ser rûpelê ne deriye weka şi’rekê herwiha weka dîmeneke taybet jî xuya tabana.
M.Zahir Kayan, hîç sî-saya, Nûbihar
Bi metafor û hêmayên xwe û bi poetîkaya xwe xwendineke nû ya Melayê Cizîrî ye dîwana M. Zahir Kayan. Çimkî her risteya wî her gotina wî her peyva wî her herfa wî weka ku ji işqa ‘hîç’iyê bi cizbê ketibe û li dor xulqiyetê/şi’rê bizîvire hatiye ristinê:
…perwane li dor îşiqê, îşiq li dor êgir, agir li dor kozê, koz li dor alavê, alav li dor meşaleyê, meşale li dor çirayê, çira li dor çirajen, çirajen li dor perestgehê, perestgeh li dor pût, pût li dor ‘La-Pût’, dizivire, dizivire, dizivire…
Zivira ‘Hîç’ê ya li dor yarê/şi’r’ê nasekine û herwekî derwêşekî di cizbê de ye;
…derwêş li dor murşîd, murşîd li dor zikirxaneyê, zikirxane li dor derûniyê, derûnî li dor mecnûniyê, mecnûnî li dor cunûniyê, cunûnî li dor leylaniyê, leylanî li dor xeyalê, xeyal li dor’xeyalperestiyê’ dizivire, dizivire, dizivire/…
Şi’ra dawî ye û kilîda şi’ra xwe dide destê xwendekar yê lisan heye xwe li perestgehê biqelibîne;
…gramer li dor ferhengê, ferheng li dor lisan, lisan li dor peyvê, peyv li dor tîpê, tîp li dor çixizê, çixiz li dor şanikê, şanik li dor zerreyê, zerre li dor qelemê, qelem li dor pêçiyê, pêçî li dor destan, dest li dor hestan, hest li dor hewesê, hewes li dor lisan, lisan li dor hêmayê, hêma li dor ahengê, aheng li dor rêzikê, rêzik li dor şiîrê, şiîr li dor şairî,… dizivire, dizivire, dizivire…
M. Zahir Kayan, hîç sî-saya, 128 rûpel, Weşanxenaya Nûbihar, 2022
Şi’ra M. Zahir Kayan ji destpêkê heta dawiyê xwe diyar dike ku hew ne şi’reke müşeccer e; bi poetîkaya xwe raman û hestên xwe nûcedîtir dike. Derfeta bi rêya işqa kelamê bi dest dixe, bi dîmenekê sînordar nahêle. Belê dirûbê şi’ra wî heye lê ew dirûb jî bi awayekê tabana hucre û perstgehên zimanê şi’ra wî. Şayet cilde tişta bi zimanî ava dibû bişibanda dirûb û îmajê wê çaxê bi rihetî min dê nikaribûya behsa firehî û derûniya şi’ra wî bikira. Lê bi jîrbûn û kûrbûna xwe xwendekarê xwe diheyirîne.
Şi’ra dîtbar helbette ne nû ye. Di şi’ra klasîk de jî di ya çağdaş de jî gelek numûneyên wê hene. Şi’ra muşeccer ya bi tîp û peyvan xwe dişibîne giha û ajalan jî şi’ra ku bi tîpên xwe dişibe gule û bafirokan jî heye. Ji Kalîgramên Apollonaire jî tê zanîn ku şi’ra dîtbarî dikare li gor mijara xwe bibe xwediyê şikl û dîmenekê jî. Şi’ra Kayan, ne cilde konut e. Şayet awira me hew konut be û bala me li ser vê be û em şi’ra wî cilde weke hewes û dirûbpêxistinekê binirxînin bi dîtina min emê neheqiyeke mezin li aqil û kakilê vê şi’rê bikin.
Şair bi “hîç sî-saya” xwe vê baweriyê bi me dide zanîn ku konut şi’r terkîbeke taybet ya ji şi’ra klasîk û ya çağdaş e. Kod û sembolên şi’ran û dîwanê her çiqas ji dest şair bin jî di naveroka şi’rê û dîwanê de ne. Ji “hîç sî-saya”ya Kayan bêhna dîwana Melayê Cizîrî tê.
Berhemên bi vî rengî herçiqas taybet û xweser bin jî avzêmeke wan jî heye. Gelo berdewamiya vê şi’rê çawa dê bikaribe xwe ava bike? Çimkî weka ku Kayan, bi her tiştê xwe; bi devûrû, xwe bi ser/nav xulqiyetê de wer dike. Xwetêwerdaneke wiha helbette forma hemû valahiyan jî bi dest bixe her wekî şair jî di şi’ra xwe de destnîşan dike “hem xwe çê dike/hem jî xwe tune dike/ hem afirîner e hem jî ruxîner e/…” Loma dîwana Kayan, ji bo şi’ra wî weka derfet û şêwazeke nû xuya bibe jî herwiha weka rêqedandinekê ye jî.
M.Zahir Kayan, hîç sî-saya, Nûbihar
Weka gotina dawî; di şi’ra kurmancî de sitûnên pira di navbera şi’ra klasîk û ya çağdaş de ne pir zexm in û bi dîtina min ji ber sedemên ku tabanın para her cure nivîsê di vê mijarê de jî li dar in. Weka ku xet û benikê şecereyê carinan ji ber navberdayîna zêde qelp mabe. Hêvî dikim bi dîwana M. Zahir Kayan, xwendakar bi ş’ira kurmancî ya klasîk baştir bihîse û berê xwe bide wê behr û îmaja kûr. Na, ne ku ez dibêjim “hîç sî-saya” dîwaneke klasîk e lêbelê min lisan heye bibêjim ji bo kesê dê jê hez bike û xwe daxilî naveroka wê bike dê deriyê dinyayeke cuda vebibe.
“hîç sî-saya” şi’reke dîtbar, kubîk, ceribîn e. Bi navê xwe, bi xêr û mebesta dan û xwejêşûştina ji her tiştî, xwe û şi’ra xwe dike xwediyê kelamê. Bi dîtbariya xwe ya xweser li (hem)ber navê xwe bêndereke metafizik û felsefîk ava dike. Bi şikl û şêwaza xwe dîwana klasîk û risteya kurmancî nû dike.
Di dest me de şi’reke taybet û xweser heye. Bi mijara xwe, bi pûtepêdana xwe klasîk û bi şêwaz û forma xwe çağdaş. Ji çem û robarên şi’ra klasîk çiqas vexwaribe, tîp û peyvên xwe jî bi wî qasî bi reng û resmê hunera çağdaş boyax kiriye. Bi şi’ra xwe, li pey xulqiyet û hebûnê ketiye. Loma dikare bê gotin ku bi vê nêzîkbûna xwe mehd û mirûzê risteya maddî/heyî hinekî xera kiriye. Ji remzên şi’ra wî em pê derdixin ku risteya klasîk ya em pê dizanin têra şair nake jî loma bi mebesta forma xwe ya nû di mebesta nûkirina risteyê de ye. Bi vê hewlê şi’rê ji rêya wê ya firîqet derdixîne û ber bi rêyeke xam û xalî ve dizivirîne. Bi saya vê şi’ra wî li ser rûpelê ne deriye weka şi’rekê herwiha weka dîmeneke taybet jî xuya tabana.
M.Zahir Kayan, hîç sî-saya, Nûbihar
Bi metafor û hêmayên xwe û bi poetîkaya xwe xwendineke nû ya Melayê Cizîrî ye dîwana M. Zahir Kayan. Çimkî her risteya wî her gotina wî her peyva wî her herfa wî weka ku ji işqa ‘hîç’iyê bi cizbê ketibe û li dor xulqiyetê/şi’rê bizîvire hatiye ristinê:
…perwane li dor îşiqê, îşiq li dor êgir, agir li dor kozê, koz li dor alavê, alav li dor meşaleyê, meşale li dor çirayê, çira li dor çirajen, çirajen li dor perestgehê, perestgeh li dor pût, pût li dor ‘La-Pût’, dizivire, dizivire, dizivire…
Zivira ‘Hîç’ê ya li dor yarê/şi’r’ê nasekine û herwekî derwêşekî di cizbê de ye;
…derwêş li dor murşîd, murşîd li dor zikirxaneyê, zikirxane li dor derûniyê, derûnî li dor mecnûniyê, mecnûnî li dor cunûniyê, cunûnî li dor leylaniyê, leylanî li dor xeyalê, xeyal li dor’xeyalperestiyê’ dizivire, dizivire, dizivire/…
Şi’ra dawî ye û kilîda şi’ra xwe dide destê xwendekar yê lisan heye xwe li perestgehê biqelibîne;
…gramer li dor ferhengê, ferheng li dor lisan, lisan li dor peyvê, peyv li dor tîpê, tîp li dor çixizê, çixiz li dor şanikê, şanik li dor zerreyê, zerre li dor qelemê, qelem li dor pêçiyê, pêçî li dor destan, dest li dor hestan, hest li dor hewesê, hewes li dor lisan, lisan li dor hêmayê, hêma li dor ahengê, aheng li dor rêzikê, rêzik li dor şiîrê, şiîr li dor şairî,… dizivire, dizivire, dizivire…
M. Zahir Kayan, hîç sî-saya, 128 rûpel, Weşanxenaya Nûbihar, 2022
Şi’ra M. Zahir Kayan ji destpêkê heta dawiyê xwe diyar dike ku hew ne şi’reke müşeccer e; bi poetîkaya xwe raman û hestên xwe nûcedîtir dike. Derfeta bi rêya işqa kelamê bi dest dixe, bi dîmenekê sînordar nahêle. Belê dirûbê şi’ra wî heye lê ew dirûb jî bi awayekê tabana hucre û perstgehên zimanê şi’ra wî. Şayet cilde tişta bi zimanî ava dibû bişibanda dirûb û îmajê wê çaxê bi rihetî min dê nikaribûya behsa firehî û derûniya şi’ra wî bikira. Lê bi jîrbûn û kûrbûna xwe xwendekarê xwe diheyirîne.
Şi’ra dîtbar helbette ne nû ye. Di şi’ra klasîk de jî di ya çağdaş de jî gelek numûneyên wê hene. Şi’ra muşeccer ya bi tîp û peyvan xwe dişibîne giha û ajalan jî şi’ra ku bi tîpên xwe dişibe gule û bafirokan jî heye. Ji Kalîgramên Apollonaire jî tê zanîn ku şi’ra dîtbarî dikare li gor mijara xwe bibe xwediyê şikl û dîmenekê jî. Şi’ra Kayan, ne cilde konut e. Şayet awira me hew konut be û bala me li ser vê be û em şi’ra wî cilde weke hewes û dirûbpêxistinekê binirxînin bi dîtina min emê neheqiyeke mezin li aqil û kakilê vê şi’rê bikin.
Şair bi “hîç sî-saya” xwe vê baweriyê bi me dide zanîn ku konut şi’r terkîbeke taybet ya ji şi’ra klasîk û ya çağdaş e. Kod û sembolên şi’ran û dîwanê her çiqas ji dest şair bin jî di naveroka şi’rê û dîwanê de ne. Ji “hîç sî-saya”ya Kayan bêhna dîwana Melayê Cizîrî tê.
Berhemên bi vî rengî herçiqas taybet û xweser bin jî avzêmeke wan jî heye. Gelo berdewamiya vê şi’rê çawa dê bikaribe xwe ava bike? Çimkî weka ku Kayan, bi her tiştê xwe; bi devûrû, xwe bi ser/nav xulqiyetê de wer dike. Xwetêwerdaneke wiha helbette forma hemû valahiyan jî bi dest bixe her wekî şair jî di şi’ra xwe de destnîşan dike “hem xwe çê dike/hem jî xwe tune dike/ hem afirîner e hem jî ruxîner e/…” Loma dîwana Kayan, ji bo şi’ra wî weka derfet û şêwazeke nû xuya bibe jî herwiha weka rêqedandinekê ye jî.
M.Zahir Kayan, hîç sî-saya, Nûbihar
Weka gotina dawî; di şi’ra kurmancî de sitûnên pira di navbera şi’ra klasîk û ya çağdaş de ne pir zexm in û bi dîtina min ji ber sedemên ku tabanın para her cure nivîsê di vê mijarê de jî li dar in. Weka ku xet û benikê şecereyê carinan ji ber navberdayîna zêde qelp mabe. Hêvî dikim bi dîwana M. Zahir Kayan, xwendakar bi ş’ira kurmancî ya klasîk baştir bihîse û berê xwe bide wê behr û îmaja kûr. Na, ne ku ez dibêjim “hîç sî-saya” dîwaneke klasîk e lêbelê min lisan heye bibêjim ji bo kesê dê jê hez bike û xwe daxilî naveroka wê bike dê deriyê dinyayeke cuda vebibe.