AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından daha sonra ülkeyi başta ekonomik ve siyasi açıdan “Yeni Türkiye” olarak tanımlamaları dolar kurunun 15 lirayı geçmesiyle eski ekonomik sistemin devam ettiğini gösterdi.
10 Ağustos 1970 tarihindeki Milliyet gazetesinin manşeti.
1964 yılından itibaren Türk lirasındaki çok pahalanma ve bu değerlenmeye karşı üretilen kur siyasetleri 1970’li yılların başında başlayan bir ödemeler istikrarı krizine niye oldu. Bunun kararı olarak da 10 Ağustos 1970’te Türk lirası %66 oranında devalüe edilerek 1 ABD doları 15 TL’ye eşitlendi.
1 DOLAR 47 LİRA OLDU
1970’ler hem Türkiye’de tıpkı vakitte dünyada ekonomik ve siyasi buhranların yaşandığı bir periyottu. Sovyetler Birliği ile ABD içinde yaşanan Soğuk Savaş bu iki kampta yer alan ülkeleri de önemli oranda etkiliyordu. 1973 yılı sonunda OPEC’in petrol fiyatlarını dört katına çıkarması, Türkiye’nin de ortasında bulunduğu gelişmekte olan iktisatların gırtlağa kadar borca batmasına niye oldu. Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekatı’ndan daha sonra ABD’nin uyguladığı ambargoyla birlikte bilhassa 1977’den daha sonra Türkiye daima bir kriz sürecine girdi. Vadesi gelen borçlarını ödeyemeyen Türkiye, 1978’de IMF ile anlaşmak zorunda kaldı. Uygulanan program çerçevesinde 1 ABD doları 25 TL’ye çıkarıldı. Bir yıl daha sonra bir daha yapılan bir devalüasyonla 1 ABD dolarının pahası 47 TL oldu.
24 OCAK KARARLARI daha sonraSI 70 LİRA OLDU
Soğuk Savaş sürecinin getirdiği hem toplumsal tıpkı vakitte siyasi karışıklık ortamının üzerine 1979’da İran-Irak Savaşı’nın da tetiklediği 2. petrol krizi de Türkiye iktisadını epey olumsuz etkiledi. Türkiye, iktisadının yönetilemez noktaya gelmemesi için kredi bulmak zorundaydı. ABD’de Ronald Reagan ve İngiltere’de de Margaret Thatcher’ın başını çektiği “serbestleşme” hareketi, Türkiye iktisadını özgür piyasa şartlarında dışa açılması için zorluyordu. 24 Ocak 1980 kararları da bu iklimde Türkiye’nin IMF kredisi alabilmek için hazırladığı bir ekonomik programdı. Turgut Özal’ın hazırladığı 24 Ocak Kararları Türkiye iktisadının bugünkü temellerini atan kararlardı. Yeni ekonomik modelde döviz kuru Türkiye’nin rekabet gücünü sağlayacak biçimde değişken olacak ve akabinde özgürleşmeye geçilecekti. Bu doğrultuda 1 ABD doları 47 TL’den 70 TL’ye çıkarıldı. 1 Mayıs 1981’den itibaren de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk lirasının dış kıymetini ABD dolarının piyasadaki kıymetini izleyerek günlük olarak ilan etmeye başladı.
SABİT KUR REJİMİNDEN daha sonra GÜNLÜK OLARAK BÜYÜK DEĞİŞİMLER YAŞANDI
1980’den daha sonra Türkiye sabit kur rejiminden Merkez Bankası’nın çeşitli araçlarla piyasaya müdahale ederek kura tesir ettiği müdahaleli dalgalı kur rejimine geçti. Ağustos 1988’de Merkez Bankası bünyesinde döviz ve efektif piyasaların kurulmasıyla günlük olarak açıklanan kur, arz ve talebin tesir ettiği dalgalanmaya bırakıldı. Bu dalgalanma Merkez Bankası’nın vakit zaman yaptığı müdahalelerle denetim altında tutuluyordu. Sabit kur rejiminin terk edilmesiyle periyot devir uygulanan yüksek oranlı devalüasyonlar da bitmiş oldu. Ama 1980’den daha sonra da Türkiye iktisadı bilhassa kriz periyotlarında günlük kurda yüksek değişimlerin yaşandığı periyotlar yaşadı.
2001 Şubat krizinde ABD doları 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı. Türkiye siyasetinde ve iktisadından değerli değişimlerin yolunu açan bu kriz, iktisadın %6’ya yakın oranda daralmasına da niye olmuştu. Türk lirasında bir öteki rekor seviyede paha kaybı da süregelen ekonomik krizden kurtulmak için 5 Nisan 1994’te açıklanan kararların akabinde yaşanmıştı. Bu kararlardan daha sonra Türk lirasında 6 ve 7 Nisan tarihlerinde sırasıyla %28 ve %20’ye yakın oranlarda bedel kaybı yaşandı.
52 YIL daha sonra 15 LİRA
Son on yılda Türk lirasında en yüksek bedel kayıpları ise 2018 yılında yaşandı. Türkiye’nin ABD ile yaşadığı meseleyle birlikte başlayan ekonomik dertler 2018’in başında 3,75 TL düzeylerinde olan ABD dolarını yıl ortasında 7 TL düzeylerine kadar çıkardı. Türk lirası, ABD dolarına karşı günlük olarak 24 Mayıs’ta %5, 13 Ağustos’ta %9 ve 14 Ağustos’ta ise %13,6 kıymet kaybetti. Son on yılın bir öteki yüksek kıymet kaybı da 22 Mart 2021’de yaşandı. 20 Mart’ta Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın nazaranvden alınmasıyla tetiklenen dalgalanmayla Türk lirası bir gün ortasında %8 paha kaybetti. En son 20 Aralık 2021’de 1 ABD doları 18 lira düzeyine yükseldi. çabucak sonrasında 12 lira düzeylerine düşen dolar 4,5 aylık vakitten daha sonra 15 lirayı geçti.
senelera bakılırsa dolar kuru:
10 Ağustos 1970 tarihindeki Milliyet gazetesinin manşeti.
1964 yılından itibaren Türk lirasındaki çok pahalanma ve bu değerlenmeye karşı üretilen kur siyasetleri 1970’li yılların başında başlayan bir ödemeler istikrarı krizine niye oldu. Bunun kararı olarak da 10 Ağustos 1970’te Türk lirası %66 oranında devalüe edilerek 1 ABD doları 15 TL’ye eşitlendi.
1 DOLAR 47 LİRA OLDU
1970’ler hem Türkiye’de tıpkı vakitte dünyada ekonomik ve siyasi buhranların yaşandığı bir periyottu. Sovyetler Birliği ile ABD içinde yaşanan Soğuk Savaş bu iki kampta yer alan ülkeleri de önemli oranda etkiliyordu. 1973 yılı sonunda OPEC’in petrol fiyatlarını dört katına çıkarması, Türkiye’nin de ortasında bulunduğu gelişmekte olan iktisatların gırtlağa kadar borca batmasına niye oldu. Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekatı’ndan daha sonra ABD’nin uyguladığı ambargoyla birlikte bilhassa 1977’den daha sonra Türkiye daima bir kriz sürecine girdi. Vadesi gelen borçlarını ödeyemeyen Türkiye, 1978’de IMF ile anlaşmak zorunda kaldı. Uygulanan program çerçevesinde 1 ABD doları 25 TL’ye çıkarıldı. Bir yıl daha sonra bir daha yapılan bir devalüasyonla 1 ABD dolarının pahası 47 TL oldu.
24 OCAK KARARLARI daha sonraSI 70 LİRA OLDU
Soğuk Savaş sürecinin getirdiği hem toplumsal tıpkı vakitte siyasi karışıklık ortamının üzerine 1979’da İran-Irak Savaşı’nın da tetiklediği 2. petrol krizi de Türkiye iktisadını epey olumsuz etkiledi. Türkiye, iktisadının yönetilemez noktaya gelmemesi için kredi bulmak zorundaydı. ABD’de Ronald Reagan ve İngiltere’de de Margaret Thatcher’ın başını çektiği “serbestleşme” hareketi, Türkiye iktisadını özgür piyasa şartlarında dışa açılması için zorluyordu. 24 Ocak 1980 kararları da bu iklimde Türkiye’nin IMF kredisi alabilmek için hazırladığı bir ekonomik programdı. Turgut Özal’ın hazırladığı 24 Ocak Kararları Türkiye iktisadının bugünkü temellerini atan kararlardı. Yeni ekonomik modelde döviz kuru Türkiye’nin rekabet gücünü sağlayacak biçimde değişken olacak ve akabinde özgürleşmeye geçilecekti. Bu doğrultuda 1 ABD doları 47 TL’den 70 TL’ye çıkarıldı. 1 Mayıs 1981’den itibaren de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk lirasının dış kıymetini ABD dolarının piyasadaki kıymetini izleyerek günlük olarak ilan etmeye başladı.
SABİT KUR REJİMİNDEN daha sonra GÜNLÜK OLARAK BÜYÜK DEĞİŞİMLER YAŞANDI
1980’den daha sonra Türkiye sabit kur rejiminden Merkez Bankası’nın çeşitli araçlarla piyasaya müdahale ederek kura tesir ettiği müdahaleli dalgalı kur rejimine geçti. Ağustos 1988’de Merkez Bankası bünyesinde döviz ve efektif piyasaların kurulmasıyla günlük olarak açıklanan kur, arz ve talebin tesir ettiği dalgalanmaya bırakıldı. Bu dalgalanma Merkez Bankası’nın vakit zaman yaptığı müdahalelerle denetim altında tutuluyordu. Sabit kur rejiminin terk edilmesiyle periyot devir uygulanan yüksek oranlı devalüasyonlar da bitmiş oldu. Ama 1980’den daha sonra da Türkiye iktisadı bilhassa kriz periyotlarında günlük kurda yüksek değişimlerin yaşandığı periyotlar yaşadı.
2001 Şubat krizinde ABD doları 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı. Türkiye siyasetinde ve iktisadından değerli değişimlerin yolunu açan bu kriz, iktisadın %6’ya yakın oranda daralmasına da niye olmuştu. Türk lirasında bir öteki rekor seviyede paha kaybı da süregelen ekonomik krizden kurtulmak için 5 Nisan 1994’te açıklanan kararların akabinde yaşanmıştı. Bu kararlardan daha sonra Türk lirasında 6 ve 7 Nisan tarihlerinde sırasıyla %28 ve %20’ye yakın oranlarda bedel kaybı yaşandı.
52 YIL daha sonra 15 LİRA
Son on yılda Türk lirasında en yüksek bedel kayıpları ise 2018 yılında yaşandı. Türkiye’nin ABD ile yaşadığı meseleyle birlikte başlayan ekonomik dertler 2018’in başında 3,75 TL düzeylerinde olan ABD dolarını yıl ortasında 7 TL düzeylerine kadar çıkardı. Türk lirası, ABD dolarına karşı günlük olarak 24 Mayıs’ta %5, 13 Ağustos’ta %9 ve 14 Ağustos’ta ise %13,6 kıymet kaybetti. Son on yılın bir öteki yüksek kıymet kaybı da 22 Mart 2021’de yaşandı. 20 Mart’ta Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın nazaranvden alınmasıyla tetiklenen dalgalanmayla Türk lirası bir gün ortasında %8 paha kaybetti. En son 20 Aralık 2021’de 1 ABD doları 18 lira düzeyine yükseldi. çabucak sonrasında 12 lira düzeylerine düşen dolar 4,5 aylık vakitten daha sonra 15 lirayı geçti.
senelera bakılırsa dolar kuru: