Merkez Bankası’nın 200 baz puanlık faiz indirimi daha sonrası kademeli olarak yükselen dolar rekor üstüne rekor kırdı. tıpkı vakitte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Osman Kavala’nın hür bırakılması tarafında davet yapan ’10 büyükelçinin istenmeyen adam’ ilan edilmesi istikametinde talimat verdiğini açıklaması daha sonrasında Asya piyasalarının açılmasıyla dolar 9,85’i gördü.
Dolardaki son durumu Eski Borsa İstanbul İdare Şurası Lideri ve Genel Müdürü ve eski Merkez Lider yardımcısı, Gelecek Partili İbrahim Turhan kıymetlendirdi. Toplumsal medya platformu Twitter’da paylaşımlarda bulunan Turhan, “Bu sabah piyasada gördüğümüz dolar kuru hafta sonu ortaya çıkan siyasal riski yansıtıyor” dedi ve “Bunu nasıl okumak gerekir?”, “Kur buradan nereye masraf?” başlıklarında açıklama yaptı.
Döviz talebini artırabilecek üç etken olduğunu belirten Turhan, bunları şu biçimde sıraladı:
1) İthalat talebinin artması ve cari açığın finansmanı
2) Yurt içi yerleşiklerin ve yabancı yatırımcıların portföy tercihlerinin yabancı para lehine değişmesi
3) Net dış borç geri ödemeleri ve dışarıya olan yükümlülüklerin azalması
Kurun süratli ve sert artışının 1. ve kısmen 2. kanallar için otomatik dengeleyici olduğunu söyleyen Turhan, “Paranız istikrar bedelinin çok derecede altına gelirse, içeride ikamesi yapılabilecek malların ithalatı azalır. Kurun daha fazla artma mümkünlüğü düşer, yatırım için döviz almak cazibesini yitirir” dedi.
‘aslına bakarsanız İÇERİDE YABANCI YATIRIMCI AZALDI’
“Türkiye’nin mevcut cari açığının finansmanı, kurun bu seviyesinde bundan daha sonra ek baskı oluşturmaz” diyen Turhan açıklamalarına şöyleki devam etti:
“aslına bakarsanız içeride yabancı yatırımcı azalmış durumda olduğundan yabancı çıkışı fazlaca sorun değil.
Yurt içi yerleşikler dövizde uzun durumda, istikrarları sarsacak ek talep beklenmez.
‘BANKALAR ELLERİNDEKİ DÖVİZ İLE ÖDEYEBİLECEK DÜZEYDEYDİ’
Dışarıya olan yükümlülükler ise şimdiye kadar biraz yüksek maliyetle de olsa çevrilebiliyordu. Borç vadesi geldiğinde bir yıl daha yenilemek mümkündü. İthalat yapacak firmalar, yurt dışı süreçleri için kredi kullanacak bankalar epey önemli sorun olmadan yeni finansman bulabiliyordu.
aslına bakarsan 2018’den beri artan belirsizlik ve risk yüzünden kreditörlerin ve borçluların ortak tercihiyle her vesileyle dış borçlar azaltılmaya çalışılıyordu. Firmaların ve bankaların yurt dışına kısa vadedeki yükümlülükleri, ellerindeki döviz mevcudu ile ödeyebilecekleri seviyedeydi.
Merkez Bankası akıl, mantık ve hesap dışı işler yapıp öngörülebilirliği azalttıkça kur da hem bu riskleri hem artan enflasyon beklentisini (tabi belirsizlik primini de ekleyerek) yansıtacak biçimde bedel kaybediyordu. Gerçek efektif kur daha fazla düşemediği için yatay seyrediyordu.
‘1990’LAR MODELİ’
Bu çerçevede bizi bekleyen, riskler ve belirsizlik yüzünden kurun arttığı, kur artışı ve yanlış para siyasetinin enflasyonu körüklediği, fiyat ve fiyat artışlarının beklentileri bozduğu, bunun bir daha kur artışına niye olduğu bir sarmal olabilirdi en berbatı. 1990’lar modeli!
Lakin bütün bu tahlil, işlerin yanlış siyasetlerle ve beceriksizce de olsa; ‘MEVCUT ÇERÇEVEDE’ süreceği var iseyımına dayanıyor. Türkiye’nin bir daha 2020’deki duruma dönmesi ve ekonomik risklere, dış dünya açısından siyasal ve hatta yasal risklerin de eklendiği bir durum farklı.
‘TÜRKİYE’NİN YAPTIRIMLARA MUHATAP OLMASI İŞİ DEĞİŞTİRİR’
Dış siyaset kaynaklı kriz, siyasal çalkantı ve tansiyon, bölgesel jeopolitik risklerin askeri çatışmaya dönüşmesi (Suriye’deki mevcut harekatın ya da terör örgütlerine yönelik operasyonların ötesinde), Türkiye’nin kapsamlı ve kısıtlayıcı yaptırımlara muhatap olması işi değiştirir.
bu biçimde bir durumda bile aslında borç çevirme (rollover) oranları sıfıra düşmeyeceğinden firmaların ve bankaların döviz likiditesi krizin çöküşe dönüşmesini birinci anda önlerdi. Lakin bundan evvelki iktisat idaresinin bize mirası olan şu #128MilyarDolarNerede sorunu devreye giriyor.
‘MERKEZ’İN REZERVLERİ TAVANA ULAŞMIŞSA ENDİŞELENECEK BİR ŞEY OLMAZ’
Firmalar borçlarını ödemek için bankalardan paralarını çekince, dövizlerini mevduat ya da swap olarak Merkez Bankası’nda tutan bankalar da oradan isteyecek. Şayet yetkililerin daima yine ettiği üzere Merkez Bankamızın rezervleri tavana ulaşmışsa kaygı edecek bir şey olmaz.
Merkez Bankası, bankaların kendi gereksinimleri ve firmaların borç ödeme için talep ettiği dövizleri ödedikçe rezervler üzerinde baskı oluşmaya, ödemeler gecikmeye başlarsa -bahsetmeyi dahi hiç istemediğim- aksilikler yaşanabilir. Bu ise piyasaya yayılma riski olan bir sıkıntıdır.
‘DAHA FAZLA BÜYÜMEZSE SORUN YOK’
Bugün gördüğümüz fiyatlar kısmen bu -Allah korusun- diyerek andığımız kurguyu yansıttığı için olağanın haricinde. Kriz çözülür, riskler eski düzebir daha geriler, siyasal ve jeopolitik belirsizlik ortadan kalkarsa, hatta bugünkü seviyede hudutlu tutulur, daha fazla büyümezse sorun yok.
’90 MODEL İKTİSAT İLE SEÇİME KADAR YÖNETİM EDERİZ LAKİN…’
Kur, (ekonominin yediği darbenin izini yansıtacak biçimde) evvelkine nazaran bir basamak üstte da olsa kestirim edilebilir seyrini izlemeyi sürdürür. 90 model iktisat ile seçime kadar yönetim ederiz. Lakin telaşlarımız haklı çıkarsa bu vakte kadarki kestirimler anlamsızlaşabilir.
Her halükarda, Türkiye’nin dış dünyadan kaynak kullanım imkanı azalacak, bu şartlar altında finanse edebileceği kadar -yani sıfıra yakın ya da artı- bir cari istikrar ile yola devam edilecek.
Sükuneti koruyup, paniğe kapılmadan lakin temkinli ve tedbir alarak izlemekte fayda var.
Dolardaki son durumu Eski Borsa İstanbul İdare Şurası Lideri ve Genel Müdürü ve eski Merkez Lider yardımcısı, Gelecek Partili İbrahim Turhan kıymetlendirdi. Toplumsal medya platformu Twitter’da paylaşımlarda bulunan Turhan, “Bu sabah piyasada gördüğümüz dolar kuru hafta sonu ortaya çıkan siyasal riski yansıtıyor” dedi ve “Bunu nasıl okumak gerekir?”, “Kur buradan nereye masraf?” başlıklarında açıklama yaptı.
Döviz talebini artırabilecek üç etken olduğunu belirten Turhan, bunları şu biçimde sıraladı:
1) İthalat talebinin artması ve cari açığın finansmanı
2) Yurt içi yerleşiklerin ve yabancı yatırımcıların portföy tercihlerinin yabancı para lehine değişmesi
3) Net dış borç geri ödemeleri ve dışarıya olan yükümlülüklerin azalması
Kurun süratli ve sert artışının 1. ve kısmen 2. kanallar için otomatik dengeleyici olduğunu söyleyen Turhan, “Paranız istikrar bedelinin çok derecede altına gelirse, içeride ikamesi yapılabilecek malların ithalatı azalır. Kurun daha fazla artma mümkünlüğü düşer, yatırım için döviz almak cazibesini yitirir” dedi.
‘aslına bakarsanız İÇERİDE YABANCI YATIRIMCI AZALDI’
“Türkiye’nin mevcut cari açığının finansmanı, kurun bu seviyesinde bundan daha sonra ek baskı oluşturmaz” diyen Turhan açıklamalarına şöyleki devam etti:
“aslına bakarsanız içeride yabancı yatırımcı azalmış durumda olduğundan yabancı çıkışı fazlaca sorun değil.
Yurt içi yerleşikler dövizde uzun durumda, istikrarları sarsacak ek talep beklenmez.
‘BANKALAR ELLERİNDEKİ DÖVİZ İLE ÖDEYEBİLECEK DÜZEYDEYDİ’
Dışarıya olan yükümlülükler ise şimdiye kadar biraz yüksek maliyetle de olsa çevrilebiliyordu. Borç vadesi geldiğinde bir yıl daha yenilemek mümkündü. İthalat yapacak firmalar, yurt dışı süreçleri için kredi kullanacak bankalar epey önemli sorun olmadan yeni finansman bulabiliyordu.
aslına bakarsan 2018’den beri artan belirsizlik ve risk yüzünden kreditörlerin ve borçluların ortak tercihiyle her vesileyle dış borçlar azaltılmaya çalışılıyordu. Firmaların ve bankaların yurt dışına kısa vadedeki yükümlülükleri, ellerindeki döviz mevcudu ile ödeyebilecekleri seviyedeydi.
Merkez Bankası akıl, mantık ve hesap dışı işler yapıp öngörülebilirliği azalttıkça kur da hem bu riskleri hem artan enflasyon beklentisini (tabi belirsizlik primini de ekleyerek) yansıtacak biçimde bedel kaybediyordu. Gerçek efektif kur daha fazla düşemediği için yatay seyrediyordu.
‘1990’LAR MODELİ’
Bu çerçevede bizi bekleyen, riskler ve belirsizlik yüzünden kurun arttığı, kur artışı ve yanlış para siyasetinin enflasyonu körüklediği, fiyat ve fiyat artışlarının beklentileri bozduğu, bunun bir daha kur artışına niye olduğu bir sarmal olabilirdi en berbatı. 1990’lar modeli!
Lakin bütün bu tahlil, işlerin yanlış siyasetlerle ve beceriksizce de olsa; ‘MEVCUT ÇERÇEVEDE’ süreceği var iseyımına dayanıyor. Türkiye’nin bir daha 2020’deki duruma dönmesi ve ekonomik risklere, dış dünya açısından siyasal ve hatta yasal risklerin de eklendiği bir durum farklı.
‘TÜRKİYE’NİN YAPTIRIMLARA MUHATAP OLMASI İŞİ DEĞİŞTİRİR’
Dış siyaset kaynaklı kriz, siyasal çalkantı ve tansiyon, bölgesel jeopolitik risklerin askeri çatışmaya dönüşmesi (Suriye’deki mevcut harekatın ya da terör örgütlerine yönelik operasyonların ötesinde), Türkiye’nin kapsamlı ve kısıtlayıcı yaptırımlara muhatap olması işi değiştirir.
bu biçimde bir durumda bile aslında borç çevirme (rollover) oranları sıfıra düşmeyeceğinden firmaların ve bankaların döviz likiditesi krizin çöküşe dönüşmesini birinci anda önlerdi. Lakin bundan evvelki iktisat idaresinin bize mirası olan şu #128MilyarDolarNerede sorunu devreye giriyor.
‘MERKEZ’İN REZERVLERİ TAVANA ULAŞMIŞSA ENDİŞELENECEK BİR ŞEY OLMAZ’
Firmalar borçlarını ödemek için bankalardan paralarını çekince, dövizlerini mevduat ya da swap olarak Merkez Bankası’nda tutan bankalar da oradan isteyecek. Şayet yetkililerin daima yine ettiği üzere Merkez Bankamızın rezervleri tavana ulaşmışsa kaygı edecek bir şey olmaz.
Merkez Bankası, bankaların kendi gereksinimleri ve firmaların borç ödeme için talep ettiği dövizleri ödedikçe rezervler üzerinde baskı oluşmaya, ödemeler gecikmeye başlarsa -bahsetmeyi dahi hiç istemediğim- aksilikler yaşanabilir. Bu ise piyasaya yayılma riski olan bir sıkıntıdır.
‘DAHA FAZLA BÜYÜMEZSE SORUN YOK’
Bugün gördüğümüz fiyatlar kısmen bu -Allah korusun- diyerek andığımız kurguyu yansıttığı için olağanın haricinde. Kriz çözülür, riskler eski düzebir daha geriler, siyasal ve jeopolitik belirsizlik ortadan kalkarsa, hatta bugünkü seviyede hudutlu tutulur, daha fazla büyümezse sorun yok.
’90 MODEL İKTİSAT İLE SEÇİME KADAR YÖNETİM EDERİZ LAKİN…’
Kur, (ekonominin yediği darbenin izini yansıtacak biçimde) evvelkine nazaran bir basamak üstte da olsa kestirim edilebilir seyrini izlemeyi sürdürür. 90 model iktisat ile seçime kadar yönetim ederiz. Lakin telaşlarımız haklı çıkarsa bu vakte kadarki kestirimler anlamsızlaşabilir.
Her halükarda, Türkiye’nin dış dünyadan kaynak kullanım imkanı azalacak, bu şartlar altında finanse edebileceği kadar -yani sıfıra yakın ya da artı- bir cari istikrar ile yola devam edilecek.
Sükuneti koruyup, paniğe kapılmadan lakin temkinli ve tedbir alarak izlemekte fayda var.