Müzisyen Ozan Çoban, çocukluğundan beri müziğin ortasında olsa da bilhassa son birkaç yıldır yorumlayıp paylaştığı müziklerle giderek daha büyük bir dinleyici kitlesi edindi. Kendisi bu tabiri pek sevmese de, Türkiye’nin ‘protest müzik’ tarihini hem bu müzikle büyümüş olanlara tekrar anımsatıyor tıpkı vakitte yeni nesilleri bu müziklerle ve şiirlerle tanıştırıyor.
Bilhassa toplumsal medya üzerinden yaptığı paylaşımlarla bir yandan ülkenin ve işçilerin ortasından geçtiği zorluklara karşı direniş müziklerini milyonlara ulaştırıyor, öbür yandan 60’lı, 70’li ve 80’li yılların müzik geleneğinden yapıtları kendine has üslubuyla yorumluyor.
17 yıllık dostu ve “müzik kardeşi” Güneş Demir ile ikili olarak konserlere de başlayan Ozan Çoban ile müzikle münasebetini, müziğinin siyasete dair söylemiş olduği kelamı ve planlarını konuştuk.
‘İNSANLARIN OLMAK İSTEDİĞİ ŞEYİN ÖNÜNE GEÇEN YAPIYLA HESAPLAŞMAK…’
Aslında çocukluğunuzdan gelen bir müzik ilgisi, merakı var anladığım kadarıyla. Bu tabir hakikat mu bilmiyorum fakat “asıl mesleğiniz” de eczacılık. halbuki biroldukca enstrüman çalıyor, geçmişten bu yana sahnelere çıkıyor, durmadan yeni görüntüler yayınlıyorsunuz. Nedir sizi tüm bu hayat hengamesinde müziğe bu kadar çeken?
Küçük yaşta müzikle tanışma ve müzik eğitimi alma bahtına sahip oldum, daha doğrusu başka iki kardeşimle birlikte hepimiz olduk. Anne ve babam müzisyen değiller lakin bizim müzikle somut bir bağ kurmamız için ellerinden geleni her şeyi yaptılar. Anne ve babamın ikisi de eğitimci, öğretmen ve müziğin kişinin hayatında olumlu manada hayli değerli bir tesire sahip olduğuna inanıyor, bizi de müzikle donatıyorlar. Solculuk da var doğal. Mahzuni’ler Selda’lar… Etkilenmemek elde mi? Kısacası birinci vakit içinderda ağabeyimle başlayan bağlama serüveni ikiz kardeşimle bana de geçiyor. Meskende müzik sesi hiç eksik olmadı. Hakikaten saatlerce çalar söylerdik. Sonunda da epey kuvvetli ve ayrılmaz bir kesimimiz oldu müzik. Şu an faal olarak müzik hayatı süren benim fakat her aile toplaşmasında herkes bir enstrüman kapar, çalar söyleriz.
‘Asıl meslek’ problemine gelirsek… Müziği meslek olarak görmeyen ya da küçümseyen hâkim bir anlayışın da yansıması. Bu anlayışın değişmesi gerekiyor. Müzisyenlik de her meslek üzere saygın. Müzik okuyan, hayatlarını müzikten kazanan, bu alanda uzmanlaşan bir sürü insan var ve büyük emekler veriyorlar bu uğurda. Maalesef bu arkadaşlarımız da orta ara maruz kalıyorlar bu soruya. Üzücü, onur kırıcı. Bu ortada ben de müzik okumak istemiştim aslında lakin öteki alanlarda da gorece başarılı bir öğrenci olunca ekonomik evvelari belirleyen bir tercih yaptım. Ha eczacılığı da fazlaca sevdim, âlâ ki de eczacılık okumuş, eczacı olmuşum. Ancak insanların olmak istedikleri, yapmak istedikleri şeylerin önüne geçen bu sosyoekonomik yapıyla da hesaplaşılması gerek.
‘Sesler ve Düşler’ isimli bir kümeniz varmış. Zannediyorum sizin de epeyce etkilendiğiniz Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü üzere kümelerin müsaadeden gitmek üzere kurulmuş bir gruptu bu değil mi?
Gençlik… Üniversite senelerımızda bir daha Güneş Demir’le benim kurucusu olduğumuz kümemiz Sesler ve Düşler. İstanbul Üniversitesi Öğrenci Kültür Merkezi bünyesinde senelerca yaptığımız atölye çalışmalarının kararı artık kendi üretimlerimizi de yapma vakti geldi diyerek yola çıkmıştık. bir epeyce da beste ve düzenlememiz oldu ki şu an birlikte çaldığımız bir epey şarkıyı o devir de söylüyorduk. Ama alışılmış öğrencilik bitip de kendi ayaklarının üzerinde durma gayesi ağır basmaya başlayınca küme da toparlanamadı. Ben de bundan bir süre daha sonra solo çalışmalarıma başladım.
Ezginin Günlüğü ve Yeni Türkü bizim kıymetlimiz. Bu manada tüm albümlerini dinlemek ve sevmekle birlikte bilhassa Yeni Türkü’nün birinci albümü olan ‘Buğdayın Türküsü’ ve Ezginin Günlüğü’nün de bir daha birinci iki albümü olan ‘Seni Düşünmek’ ve ‘Sabah Türküsü’ndeki beste ve üretimlerin bizim müzikal ömrümüzde yeri epey diğer. Oradaki düzenlemeler, ortaya çıkan sound, enstrüman kullanımları bizi hayli etkiledi. Biz oradaki sound’la yeniye dair bir şeyler ortaya koymak niyetiyle Türkiye’den ve dünyadan şairlerin şiirlerini bestelemeye çalıştık. Kısacası bugün de birebir yerdeyiz. Lakin kederimiz nostaljik bir şeyler yapmak eforu değil. Sanat muazzam bir zenginlik ve her şey üzere tarihselliği var. Biz geçmişten alabildiğimizi bugünün gerçekliğinde var etmeye çalışıyor, bunu yaparken de kendi özgünlüğümüzü yakalamaya çabalıyoruz. Buradan geleceğe de uzanabilirsek ne keyifli.
Bir kesimi olduğunuz Cümbüş Cemaat ise kültürel manada epey renkli bir müzik yapıyor. Çok eğlenceli, “eğlendirici”, coşturucu bir tarz… Sizin solo çalışmalarınızla bir terslik oluşturuyor üzere bir yandan da. Siz de bu biçimde düşünüyor musunuz? İki başka dünya mıdır, bu biçimde sizin için nasıl bir his bu iki farklı dünyada da sazınızla, sözünüzle var olmak?
Cümbüş Cemaat yaklaşık 12 yıldan beri üyesi olduğum hatta ailem diyebileceğim pek şeker grubum. Eğlenceli, coşturucu olmasının yanına ek olarak iğneleyici, hicveden, sahnesinde de politik göndermeleri eksik olmayan bir küme olduğunu da ekleyeyim. Eğleniyor ve eğlendiriyorken düşündürüyoruz da. Benim de eğlenceli ve coşkun bir karakterim var. Uzaktan bakıldığında iki başka dünya üzere görünüyor olabilir lakin Cümbüş Cemaat konserine gelenler çabucak fark edeceklerdir benim için aslında birebir dünya olduğunu. Evet usul farklı, sound farklı lakin ben aynıyım. Vokalim daha geride fakat kemanım daha önde tahminen yalnızca. Ayrıyeten elektro bağlama da çalıyorum. İcracı yanımı daha özgürce tabir ediyorum Cümbüş Cemaat sahnesinde ve bu da epey sevdiğim bir şey. şahsi üretimlerim Cümbüş Cemaat’e, Cümbüş Cemaat’le yaptıklarımız da bana epeyce büyük katkı sunuyor, birbirini besliyor. aslına bakarsanız her şey bir yana bir küme müziği yapıyor olmak, birebir ekmeği paylaşmak, tıpkı kaygısı tasayı taşımak vs. hayli şey katıyor beşere. Şöyle özetleyeyim; düzgün ki Cümbüş Cemaat var, olmasaydı ben eksik olurdum.
‘SOSYALİSTLER OLARAK HER ŞEYE DE MUHALEFET DEĞİLİZ’
Türkiye’nin önemli bir protest müzik tarihi var. Siz de yaptığınız çalışmalarda hem bu protest müzik tarihini hatırlatıyorsunuz bizlere birebir vakitte kendiniz bu müzik çeşidinde eserler üretiyorsunuz. Sizce ne demek protest müzik? Müziğin politik, toplumsal manaları, fonksiyonları bağlamında biraz sesli düşünebilir miyiz bunu?
“Protest müzik” tabirine pek ısınamıyorum ben her ne kadar oturmuş olsa da. Birebir biçimde “muhalif müzik” demek de beni pek cezbetmiyor. Zira sevdiğimiz, kült olmuş toplumsal müziklerin birden fazla sadece bir şeyleri protesto etmenin, isyan etmenin eserleri değil değiştirmek istediği nizamın yerine alternatifini de sunan müzikler. Ya da bu niyetle yapılmışlar. Her şeye muhalefet etmiyorlar aslında. Bozuk düzenle kaygıları var. Bunu “bu sosyalistler de her şeye muhalefetler” algısından ötürü de söylüyorum. Değiliz kardeşim, her şeye muhalefet falan değiliz. Adaletsizliğe, eşitsizliğe karşıyız. Talana, palavraya karşıyız. Güzelin, haklının, işçinin tarafındayız. Bundan ötürü ben kendi müziğimi tariflerken toplumsal içerikli müzik demeyi tercih ediyorum. Müzikler bununla birlikte toplumsal belleğimiz; anlatıyoruz, tanıklık ediyoruz, yarına bırakıyoruz. Sisteme isyanı da, yaşanılan zorlukları da, gördüğümüz ve bakılırsaceğimiz hoşlukları de resmediyoruz müziklerle.
Ben sosyalizme inanıyorum, insanlığın kurtuluşunun sosyalizmde olduğunu düşünüyorum. Uygun de bir sosyalist olmaya çalışıyorum. Bu benim hayat perspektifim, yaptığım her şeyi kapsayan bir temel. Fakat ben beraberinde uygun de bir müzisyen olup, yeterli müzik yapmak da peşindeyim. Yeterli müzik yapmayı temel kaygı edinmemiş, sırf kelam söylemek emeliyle yapılmış rastgele bir şeyi de dinleyemiyorum. Sanatsal bir üretim emeli kesinlikle korunmalı. Üretimlerim de bu iki kimliğimin ve niyetimin kesişim noktasında ortaya çıkıyor. Bu manada elimden geldiğince dengeli ve samimi olmaya çalışıyorum.
Türkiye protest müzik ya da “toplumsal içerikli şarkılar” tarihi diyelim, hayli güçlü bir beslenme ve feyz kaynağı sunuyor bize. Bir kaynağımız var denizlere okyanuslara açılma yollarını gösteriyor. Ruhi Su, Zülfü Livaneli, Timur Selçuk, Cem Karaca, Fikret Kızılok, Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü ve daha da sayamayacağım birfazlaca sanatçı ve küme bize büyük bir miras bırakmışlar. Bu tarihe yaslanmak büyük güç veriyor.
‘ŞARKILARIMIZ VAR, EN ÖNDE ONLAR ÇARPIŞACAKLAR’
Pekala, buradan devâmen sorayım: Müziği politik bir emelin aracı olarak görüyor musunuz? Sizi dayanışma kampanyalarında, etkinliklerinde de sıkça görüyoruz zira…
şüphesiz müziğin politik bir maksadı olduğunu düşünüyorum. İnsan toplumsal ve politik bir varlık. Müzik de onu var eden beşerden ve toplumsal şartlardan bağımsız değil, yani her şey üzere müzik de politik. “Politik müzik yapıyorum” demeyi de, “politik müzik yapmıyorum” demeyi de gereksiz bir tabir olarak görüyorum o yüzden. Zira niyetlerden bağımsız esasen özünde politik olan bir şeyden bahsediyoruz. Yaptığınız müzik ya da üretim o denli ya da bu biçimde, sizden bağımsız olarak politik düzlemde bir yere, bir tarafa düşüyor. Ben kendi adıma müziklerimin düştüğü tarafın işçilerden yana olması için çabalıyorum. Bu niyetle yapılmış üretimleri fazlaca bedelli buluyorum. Bu niyetle yapılmamış olsa da sanatsal manada ileriye taşıyan, sanatsal birikime katkı sunan üretimleri de fazlaca bedelli buluyorum. Müzik farklı bir disiplin, kendi iç dinamikleri var. ötürüsıyla yeterli müzik tek başına esasen pahalı. Lakin benim için en değerlisi tarafını işçilerden yana seçen uygun müzik.
İşçiler bir yerde direniyorken fizikî olarak ya da kalben orada olmak yetmiyor bana genelde. Müziğim de orada olsun istiyorum. Twitter duvarımda “Şarkılarımız var en önde onlar çarpışacaklar” yazıyor. Bunun gerçek olduğuna inanıyorum. Ortada haksızlığa karşı koyuş var ise en evvel müziklere sarılıyor beşerler, bir grevde, bir harekette ateş yakmadan evvel müzikler ısıtıyor içlerini. Güç alıyorlar, güç veriyorlar müziklerle. Umudu o kadar kuvvetli iletiyor ki müzik. Fevkalade bir şey bu, büyüleyici bir şey. Direnişlerde içim içime sığmıyor, haksızlık karşısında öfkem göğsümü yırtacak üzere oluyor ve ben o anki his durumumu elimden geldiğince müziğe dökmeye çalışıyorum, bana da insanlara da tahminen âlâ gelir diye. İnsan hareket halindeyken, haksızlığa, adaletsizliğe karşı ses çıkartıyorken daha kuvvetli hissediyor. Kendisi için değil tüm canlılar için bir adil bir tertip kurmak isteyen beşerler az değil ve bu beşerler alanlarda yan yana geldiklerinde ortaya çıkan harikalığın bir modülü olan biri için hayat diğer bir manaya bürünüyor. Bu güçle dolan insanın, hayata dair her şeyi; aşkı, umudu, coşkuyu daha ağır hissetmemesi mümkün mü? Benim üretim süreçlerim, bu ruh halinden o denli hayli besleniyor ki. Sevdiğim, feyz aldığım bütün üstatların da en sevdiğim yapıtlarına baktığımda -ki buna aşk müzikleri da dahil- bu müziklerin üretim periyotlarının, o sanatkarın arbedeye, direnişlere, grevlere de en yakın olduğu vakit içinderına denk geliyor oluşunu bir tesadüf olarak görmüyorum. Umut eden insan kalıcı bir şey bırakır, umut ekmek arbedesine yakın olana yakındır ve o denli de bu biçimde de geleceğe kalan şey umuttur. Ümitsizlik ve karamsarlık her şeyi sıradanlaştırıyor. Bir aydının, bir sanatkarın ümitsizlik yaymak üzere bir lüksü olamaz diye düşünüyorum. Ha evet ortada hakikaten umutsuz bir durum olabilir, evet işler düzgün gitmiyor olabilir fakat sanatçı karanlığın ortasındaki en ufak bir umut ışığına tutunup onu etrafına yayandır. Cezaevi şartlarında bile yazdıkları dizeler, besteledikleri türkülerle dışarıya umut olmayı başaran Nazım Hikmet’ler, Ruhi Su’lardan bu biçimde öğrendik biz.
‘SANAT, DÜŞEN BEŞERE EL UZATMA FAALİYETİ’
Bize yaptığınız işlerin farklılığıyla ilgili bir özet sundunuz olağan aslında fakat bir daha de merak ediyorum, eczacılıkla müzisyenlik birlikte nasıl sürüyor? güç olmasa gerek mi?
Benim için ikisi de öylesine iç içe geçmiş durumda ki, farklı düşünemiyorum. Misal nöbetlerin geç saatleri benim için hem de müzik yapma saatleri de oluyor. Yayınladığım bir fazlaca beste bu biçimde nöbet akşamlarında yapıldı. Kesinlikle bir enstrüman bulunduruyorum eczanede. Çalıyor söylüyor, pratik yapıyorum. Eczacılık toplumsal bir meslek. Daima beşerlerle temas halindesiniz, sıkıntılarını dinliyor, zahmetlerine deva olmaya çalışıyorsunuz. Müzik de bu biçimde bir şey değil mi? Hem eczacılığın tıpkı vakitte müzisyenliğin birbirini beslediğini düşünüyorum. Olağan bir yandan da ekonomik olarak direkt müziğe bağlı olmamak, istediğim müziği yapmama da vesile oluyor. Eczacılık yardımıyla daha rahat üretebiliyorum Müzik piyasasının oldukça sıkıntı yanılan kirli bağlantılarından uzak kalmama da sebep oluyor bu bence.
Toplumsal medyayı etkin ve tesirli kullanıyorsunuz. Aslında bu yollar üzerinden önemli bir kitle de oluştu sizi bilen, dinleyen. Bir toplumsal medya kuşu musunuzdur? Ek olarak, toplumsal medyada paylaştığınız müziklerin, görüntülerin yapım süreçleri nasıl oluyor? Zahmetli, değerli oluyor mu mesela?
Toplumsal medya artık hayatımızın bir gerçeği, büyük bir kesimi. Hele de adaletin bile toplumsal medya hashtag’leriyle sağlanabildiği bir ülkede uzak kalmak pek mümkün değil. Üreten beşerler için de bir baht sunduğu açık. Ardınızda bir prodüktör, üretimci vesaire olmadan insanlara ulaşmanıza imkan sunuyor. Kısacası benim yaşadığım süreçte de toplumsal medya bahsetmiş olduğum manada bana kıymetli bir katkı sundu. birinci vakit içinderda yaptığım işin bir yerlerde karşılık görüyor olması epeyce sevindirdi, daha sonrasında ise dinleyici kitlemin hiç de az bir toplam olmadığına ikna oldum. İnsan memnun oluyor. bir daha üretme şevkiniz olması için bu memnunluk hali önemli. Bence sanat düşen beşere el uzatma faaliyeti, onu düştüğü yerden çıkarma işi. Pandemi periyodunun uzun karantinaları boyunca, neredeyse her hafta bir kayıt yayınladım ve buna ortak olan biroldukça beşerle yalnızlık hissini, karamsarlık halini biraz olsun bu biçimde dağıtmaya çalıştık. Pandemi sürecine dair hatırlayacağım en hoş şey bu olacak sanırım.
Kayıtlarımı konutta yapıyorum. Mütevazı bir ‘home stüdyo’m var. Kayıtlarımda kullandığım her enstrümanı da ben çalıyorum. Yani bu süreç için emeğim haricinde harcadığım bir bütçe yok. Kayıtlarımın üzerlerine bir daha telefonumla klip çekiyorum. Bunları da çekmeme o süreçte o anda yanımda kim var ise, eşim, arkadaşım, annem vesaire yardımcı oluyorlar. daha sonrasında ufak bir kurgu yapıp yayına hazır hale getiriyorum. Trakya’nın tabiatı pek hoş olunca da klip çekecek yer bulmakta pek zorlanmıyoruz. Gezdiğim yerlerde de bir klip çekip müzikli bir anı bırakmayı fazlaca seviyorum. Ortaya çıkan şeyin samimi ve işin ruhunu yansıttığına inanıyorsam ayrıca da bir şey aramıyorum. Alışılmış kimi vakit profesyonel dostlarımız da yardıma koşuyor. Var olsunlar. Önümüzdeki süreçte görsellik kısmını da bahsetmiş olduğum samimiyete dokunmadan biraz daha profesyonel hale getirmek niyetindeyiz.
Güneş Demir ile bir arada yeterli bir ikili de oluşturdunuz. Artık Türkiye’nin farklı kentlerinde konserler de başladı. Nasıl bir his bu? Neler yaşıyorsunuz konserlerde?
Güneş’le dostluğumuz ve müzikal beraberliğimiz 17. yılına girdi. Tüm bu süreçte gerek dostluğumuz gerekse de birlikte müzik söylemelerimiz hiç kesintiye uğramadı. Sesler ve Düşler’den daha sonra sırf konser vermeye orta verdik diyebilirim, müzikal irtibatımız daima devam etti. Birbirimizi hayli düzgün anladığımızı ve tamamladığımızı düşünüyorum. yılların getirdiği bir şey olsa gerek. birlikte üretmeye başlayıp, kayıtlarımızı da yayınlamaya başladık. Bunlar toplumsal medyada da pek bir yankı bulunca da artık bir daha konser verme sürecimizi başlatmamız gerektiğine karar verdik. Çok sevdiğimiz, davulcu dostumuz Unsur Kızmaz’ı da bize perküsyon çalmaya ikna ettik. Bu oldukça sıkıntı oldu. Unsur de sahnemize ve müziğimize fevkalade bir güç verdi, canlılık kattı. Birinci konserimizi de Kadıköy NHKM’de trio olarak verdik ve şu an bu trio halimizle yola devam ediyoruz.
Şansızlığımız pandemi şartlarında ve müzisyene düşman bir pandemi idaresine denk gelmek oldu doğal. Konser yerlerinin girdiği krizler, artan kiralar, gelen yüklü faturalar konserleri de fazlaca etkiliyor. Yerler haklı olarak bileti garanti olan, müziğini muhakkak bir etaba getirmiş isimlere kapı açıyorlarken; yeni yeni yola koyulmaya başlamış müzisyenler için sahne bulmak da hayli sıkıntı hale geliyor. Lakin bir biçimde yolumuzu açıyoruz. Sevenimiz, dayanışanımız hayli. İstanbul’da, İzmir’de, Yalova’da ve son olarak da Diyarbakır’da pek keyifli konserler verdik. Her konser daha sonrası yaptığımız şeye olan inancımız perçinlendi. Baştan sona çaldığımız tüm müziklerin dinleyici iştirakiyle birlikte söyleniyor oluşu biraz gözlerimi dolduruyor açıkçası. Büyük memnunluk.
Önümüzde katılaşmış konserlerimiz var. 15 Nisan’da Kadıköy’de Motto Sahne’de olacağız. 22 Nisan’da da Ankara’da Kızılay’da Route sahnesinde çalacağız. Bunların hepsini toplumsal medya hesaplarımızdan duyuruyoruz.
Kendiniz de besteler yapıyorsunuz. Devamı gelecek mi bu bestelerin? Tahminen sadece kendi bestelerinizden oluşan bir albüm fikri var mı?
Beste yapmak, üretmek bana epeyce uygun geliyor. İçini döküyorsun ve onu salıyorsun. O oralarda bir yerlerde senden bağımsızlaşıyor; tahminen bir grevde, tahminen bir kalp sızısında diğer bir insanın içine doluyor, ona güzel geliyor, umut oluyor. Ne eksiksiz şey. Elimden geldiğince ve başarabildikçe beste yapmak kaygısı daima benimle olacak. Son 6 yıldır yaptığım ve yayınladığım bestelerimi de bir albüm haline getirmek istiyorum. Zira bütün besteler yaşadığımız şu devrin de canlı şahidi. Ankara’ya yürüyen madenci için yapılmış müzik da var, kayyuma direnen Boğaziçi hoca ve öğrencilerine adanmış müzik da. Aşka dair kelamını söyleyen müzik da var, tutuklu gazeteciler için yapılmış bir müzik da… Göçmenlere dair yapılmış bir müzik da var, 1 Mayıs için yapılmış bir müzik da… Bunların derli toplu bir biçimde bir albüm halinde olması gerek ve olacak. Güneş’le de bir daha bir albüm yapma niyetimiz var. Ufaktan çalışmalarına da başladık. Bakalım. Lakin şu devir bizim dinleyicilerimizle konserlerde buluşmak üzerine yoğunlaştığımız bir periyot. Evvel konser açlığımızı biraz dindirmemiz gerekiyor.
Bilhassa toplumsal medya üzerinden yaptığı paylaşımlarla bir yandan ülkenin ve işçilerin ortasından geçtiği zorluklara karşı direniş müziklerini milyonlara ulaştırıyor, öbür yandan 60’lı, 70’li ve 80’li yılların müzik geleneğinden yapıtları kendine has üslubuyla yorumluyor.
17 yıllık dostu ve “müzik kardeşi” Güneş Demir ile ikili olarak konserlere de başlayan Ozan Çoban ile müzikle münasebetini, müziğinin siyasete dair söylemiş olduği kelamı ve planlarını konuştuk.
‘İNSANLARIN OLMAK İSTEDİĞİ ŞEYİN ÖNÜNE GEÇEN YAPIYLA HESAPLAŞMAK…’
Aslında çocukluğunuzdan gelen bir müzik ilgisi, merakı var anladığım kadarıyla. Bu tabir hakikat mu bilmiyorum fakat “asıl mesleğiniz” de eczacılık. halbuki biroldukca enstrüman çalıyor, geçmişten bu yana sahnelere çıkıyor, durmadan yeni görüntüler yayınlıyorsunuz. Nedir sizi tüm bu hayat hengamesinde müziğe bu kadar çeken?
Küçük yaşta müzikle tanışma ve müzik eğitimi alma bahtına sahip oldum, daha doğrusu başka iki kardeşimle birlikte hepimiz olduk. Anne ve babam müzisyen değiller lakin bizim müzikle somut bir bağ kurmamız için ellerinden geleni her şeyi yaptılar. Anne ve babamın ikisi de eğitimci, öğretmen ve müziğin kişinin hayatında olumlu manada hayli değerli bir tesire sahip olduğuna inanıyor, bizi de müzikle donatıyorlar. Solculuk da var doğal. Mahzuni’ler Selda’lar… Etkilenmemek elde mi? Kısacası birinci vakit içinderda ağabeyimle başlayan bağlama serüveni ikiz kardeşimle bana de geçiyor. Meskende müzik sesi hiç eksik olmadı. Hakikaten saatlerce çalar söylerdik. Sonunda da epey kuvvetli ve ayrılmaz bir kesimimiz oldu müzik. Şu an faal olarak müzik hayatı süren benim fakat her aile toplaşmasında herkes bir enstrüman kapar, çalar söyleriz.
‘Asıl meslek’ problemine gelirsek… Müziği meslek olarak görmeyen ya da küçümseyen hâkim bir anlayışın da yansıması. Bu anlayışın değişmesi gerekiyor. Müzisyenlik de her meslek üzere saygın. Müzik okuyan, hayatlarını müzikten kazanan, bu alanda uzmanlaşan bir sürü insan var ve büyük emekler veriyorlar bu uğurda. Maalesef bu arkadaşlarımız da orta ara maruz kalıyorlar bu soruya. Üzücü, onur kırıcı. Bu ortada ben de müzik okumak istemiştim aslında lakin öteki alanlarda da gorece başarılı bir öğrenci olunca ekonomik evvelari belirleyen bir tercih yaptım. Ha eczacılığı da fazlaca sevdim, âlâ ki de eczacılık okumuş, eczacı olmuşum. Ancak insanların olmak istedikleri, yapmak istedikleri şeylerin önüne geçen bu sosyoekonomik yapıyla da hesaplaşılması gerek.
‘Sesler ve Düşler’ isimli bir kümeniz varmış. Zannediyorum sizin de epeyce etkilendiğiniz Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü üzere kümelerin müsaadeden gitmek üzere kurulmuş bir gruptu bu değil mi?
Gençlik… Üniversite senelerımızda bir daha Güneş Demir’le benim kurucusu olduğumuz kümemiz Sesler ve Düşler. İstanbul Üniversitesi Öğrenci Kültür Merkezi bünyesinde senelerca yaptığımız atölye çalışmalarının kararı artık kendi üretimlerimizi de yapma vakti geldi diyerek yola çıkmıştık. bir epeyce da beste ve düzenlememiz oldu ki şu an birlikte çaldığımız bir epey şarkıyı o devir de söylüyorduk. Ama alışılmış öğrencilik bitip de kendi ayaklarının üzerinde durma gayesi ağır basmaya başlayınca küme da toparlanamadı. Ben de bundan bir süre daha sonra solo çalışmalarıma başladım.
Ezginin Günlüğü ve Yeni Türkü bizim kıymetlimiz. Bu manada tüm albümlerini dinlemek ve sevmekle birlikte bilhassa Yeni Türkü’nün birinci albümü olan ‘Buğdayın Türküsü’ ve Ezginin Günlüğü’nün de bir daha birinci iki albümü olan ‘Seni Düşünmek’ ve ‘Sabah Türküsü’ndeki beste ve üretimlerin bizim müzikal ömrümüzde yeri epey diğer. Oradaki düzenlemeler, ortaya çıkan sound, enstrüman kullanımları bizi hayli etkiledi. Biz oradaki sound’la yeniye dair bir şeyler ortaya koymak niyetiyle Türkiye’den ve dünyadan şairlerin şiirlerini bestelemeye çalıştık. Kısacası bugün de birebir yerdeyiz. Lakin kederimiz nostaljik bir şeyler yapmak eforu değil. Sanat muazzam bir zenginlik ve her şey üzere tarihselliği var. Biz geçmişten alabildiğimizi bugünün gerçekliğinde var etmeye çalışıyor, bunu yaparken de kendi özgünlüğümüzü yakalamaya çabalıyoruz. Buradan geleceğe de uzanabilirsek ne keyifli.
Bir kesimi olduğunuz Cümbüş Cemaat ise kültürel manada epey renkli bir müzik yapıyor. Çok eğlenceli, “eğlendirici”, coşturucu bir tarz… Sizin solo çalışmalarınızla bir terslik oluşturuyor üzere bir yandan da. Siz de bu biçimde düşünüyor musunuz? İki başka dünya mıdır, bu biçimde sizin için nasıl bir his bu iki farklı dünyada da sazınızla, sözünüzle var olmak?
Cümbüş Cemaat yaklaşık 12 yıldan beri üyesi olduğum hatta ailem diyebileceğim pek şeker grubum. Eğlenceli, coşturucu olmasının yanına ek olarak iğneleyici, hicveden, sahnesinde de politik göndermeleri eksik olmayan bir küme olduğunu da ekleyeyim. Eğleniyor ve eğlendiriyorken düşündürüyoruz da. Benim de eğlenceli ve coşkun bir karakterim var. Uzaktan bakıldığında iki başka dünya üzere görünüyor olabilir lakin Cümbüş Cemaat konserine gelenler çabucak fark edeceklerdir benim için aslında birebir dünya olduğunu. Evet usul farklı, sound farklı lakin ben aynıyım. Vokalim daha geride fakat kemanım daha önde tahminen yalnızca. Ayrıyeten elektro bağlama da çalıyorum. İcracı yanımı daha özgürce tabir ediyorum Cümbüş Cemaat sahnesinde ve bu da epey sevdiğim bir şey. şahsi üretimlerim Cümbüş Cemaat’e, Cümbüş Cemaat’le yaptıklarımız da bana epeyce büyük katkı sunuyor, birbirini besliyor. aslına bakarsanız her şey bir yana bir küme müziği yapıyor olmak, birebir ekmeği paylaşmak, tıpkı kaygısı tasayı taşımak vs. hayli şey katıyor beşere. Şöyle özetleyeyim; düzgün ki Cümbüş Cemaat var, olmasaydı ben eksik olurdum.
‘SOSYALİSTLER OLARAK HER ŞEYE DE MUHALEFET DEĞİLİZ’
Türkiye’nin önemli bir protest müzik tarihi var. Siz de yaptığınız çalışmalarda hem bu protest müzik tarihini hatırlatıyorsunuz bizlere birebir vakitte kendiniz bu müzik çeşidinde eserler üretiyorsunuz. Sizce ne demek protest müzik? Müziğin politik, toplumsal manaları, fonksiyonları bağlamında biraz sesli düşünebilir miyiz bunu?
“Protest müzik” tabirine pek ısınamıyorum ben her ne kadar oturmuş olsa da. Birebir biçimde “muhalif müzik” demek de beni pek cezbetmiyor. Zira sevdiğimiz, kült olmuş toplumsal müziklerin birden fazla sadece bir şeyleri protesto etmenin, isyan etmenin eserleri değil değiştirmek istediği nizamın yerine alternatifini de sunan müzikler. Ya da bu niyetle yapılmışlar. Her şeye muhalefet etmiyorlar aslında. Bozuk düzenle kaygıları var. Bunu “bu sosyalistler de her şeye muhalefetler” algısından ötürü de söylüyorum. Değiliz kardeşim, her şeye muhalefet falan değiliz. Adaletsizliğe, eşitsizliğe karşıyız. Talana, palavraya karşıyız. Güzelin, haklının, işçinin tarafındayız. Bundan ötürü ben kendi müziğimi tariflerken toplumsal içerikli müzik demeyi tercih ediyorum. Müzikler bununla birlikte toplumsal belleğimiz; anlatıyoruz, tanıklık ediyoruz, yarına bırakıyoruz. Sisteme isyanı da, yaşanılan zorlukları da, gördüğümüz ve bakılırsaceğimiz hoşlukları de resmediyoruz müziklerle.
Ben sosyalizme inanıyorum, insanlığın kurtuluşunun sosyalizmde olduğunu düşünüyorum. Uygun de bir sosyalist olmaya çalışıyorum. Bu benim hayat perspektifim, yaptığım her şeyi kapsayan bir temel. Fakat ben beraberinde uygun de bir müzisyen olup, yeterli müzik yapmak da peşindeyim. Yeterli müzik yapmayı temel kaygı edinmemiş, sırf kelam söylemek emeliyle yapılmış rastgele bir şeyi de dinleyemiyorum. Sanatsal bir üretim emeli kesinlikle korunmalı. Üretimlerim de bu iki kimliğimin ve niyetimin kesişim noktasında ortaya çıkıyor. Bu manada elimden geldiğince dengeli ve samimi olmaya çalışıyorum.
Türkiye protest müzik ya da “toplumsal içerikli şarkılar” tarihi diyelim, hayli güçlü bir beslenme ve feyz kaynağı sunuyor bize. Bir kaynağımız var denizlere okyanuslara açılma yollarını gösteriyor. Ruhi Su, Zülfü Livaneli, Timur Selçuk, Cem Karaca, Fikret Kızılok, Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü ve daha da sayamayacağım birfazlaca sanatçı ve küme bize büyük bir miras bırakmışlar. Bu tarihe yaslanmak büyük güç veriyor.
‘ŞARKILARIMIZ VAR, EN ÖNDE ONLAR ÇARPIŞACAKLAR’
Pekala, buradan devâmen sorayım: Müziği politik bir emelin aracı olarak görüyor musunuz? Sizi dayanışma kampanyalarında, etkinliklerinde de sıkça görüyoruz zira…
şüphesiz müziğin politik bir maksadı olduğunu düşünüyorum. İnsan toplumsal ve politik bir varlık. Müzik de onu var eden beşerden ve toplumsal şartlardan bağımsız değil, yani her şey üzere müzik de politik. “Politik müzik yapıyorum” demeyi de, “politik müzik yapmıyorum” demeyi de gereksiz bir tabir olarak görüyorum o yüzden. Zira niyetlerden bağımsız esasen özünde politik olan bir şeyden bahsediyoruz. Yaptığınız müzik ya da üretim o denli ya da bu biçimde, sizden bağımsız olarak politik düzlemde bir yere, bir tarafa düşüyor. Ben kendi adıma müziklerimin düştüğü tarafın işçilerden yana olması için çabalıyorum. Bu niyetle yapılmış üretimleri fazlaca bedelli buluyorum. Bu niyetle yapılmamış olsa da sanatsal manada ileriye taşıyan, sanatsal birikime katkı sunan üretimleri de fazlaca bedelli buluyorum. Müzik farklı bir disiplin, kendi iç dinamikleri var. ötürüsıyla yeterli müzik tek başına esasen pahalı. Lakin benim için en değerlisi tarafını işçilerden yana seçen uygun müzik.
İşçiler bir yerde direniyorken fizikî olarak ya da kalben orada olmak yetmiyor bana genelde. Müziğim de orada olsun istiyorum. Twitter duvarımda “Şarkılarımız var en önde onlar çarpışacaklar” yazıyor. Bunun gerçek olduğuna inanıyorum. Ortada haksızlığa karşı koyuş var ise en evvel müziklere sarılıyor beşerler, bir grevde, bir harekette ateş yakmadan evvel müzikler ısıtıyor içlerini. Güç alıyorlar, güç veriyorlar müziklerle. Umudu o kadar kuvvetli iletiyor ki müzik. Fevkalade bir şey bu, büyüleyici bir şey. Direnişlerde içim içime sığmıyor, haksızlık karşısında öfkem göğsümü yırtacak üzere oluyor ve ben o anki his durumumu elimden geldiğince müziğe dökmeye çalışıyorum, bana da insanlara da tahminen âlâ gelir diye. İnsan hareket halindeyken, haksızlığa, adaletsizliğe karşı ses çıkartıyorken daha kuvvetli hissediyor. Kendisi için değil tüm canlılar için bir adil bir tertip kurmak isteyen beşerler az değil ve bu beşerler alanlarda yan yana geldiklerinde ortaya çıkan harikalığın bir modülü olan biri için hayat diğer bir manaya bürünüyor. Bu güçle dolan insanın, hayata dair her şeyi; aşkı, umudu, coşkuyu daha ağır hissetmemesi mümkün mü? Benim üretim süreçlerim, bu ruh halinden o denli hayli besleniyor ki. Sevdiğim, feyz aldığım bütün üstatların da en sevdiğim yapıtlarına baktığımda -ki buna aşk müzikleri da dahil- bu müziklerin üretim periyotlarının, o sanatkarın arbedeye, direnişlere, grevlere de en yakın olduğu vakit içinderına denk geliyor oluşunu bir tesadüf olarak görmüyorum. Umut eden insan kalıcı bir şey bırakır, umut ekmek arbedesine yakın olana yakındır ve o denli de bu biçimde de geleceğe kalan şey umuttur. Ümitsizlik ve karamsarlık her şeyi sıradanlaştırıyor. Bir aydının, bir sanatkarın ümitsizlik yaymak üzere bir lüksü olamaz diye düşünüyorum. Ha evet ortada hakikaten umutsuz bir durum olabilir, evet işler düzgün gitmiyor olabilir fakat sanatçı karanlığın ortasındaki en ufak bir umut ışığına tutunup onu etrafına yayandır. Cezaevi şartlarında bile yazdıkları dizeler, besteledikleri türkülerle dışarıya umut olmayı başaran Nazım Hikmet’ler, Ruhi Su’lardan bu biçimde öğrendik biz.
‘SANAT, DÜŞEN BEŞERE EL UZATMA FAALİYETİ’
Bize yaptığınız işlerin farklılığıyla ilgili bir özet sundunuz olağan aslında fakat bir daha de merak ediyorum, eczacılıkla müzisyenlik birlikte nasıl sürüyor? güç olmasa gerek mi?
Benim için ikisi de öylesine iç içe geçmiş durumda ki, farklı düşünemiyorum. Misal nöbetlerin geç saatleri benim için hem de müzik yapma saatleri de oluyor. Yayınladığım bir fazlaca beste bu biçimde nöbet akşamlarında yapıldı. Kesinlikle bir enstrüman bulunduruyorum eczanede. Çalıyor söylüyor, pratik yapıyorum. Eczacılık toplumsal bir meslek. Daima beşerlerle temas halindesiniz, sıkıntılarını dinliyor, zahmetlerine deva olmaya çalışıyorsunuz. Müzik de bu biçimde bir şey değil mi? Hem eczacılığın tıpkı vakitte müzisyenliğin birbirini beslediğini düşünüyorum. Olağan bir yandan da ekonomik olarak direkt müziğe bağlı olmamak, istediğim müziği yapmama da vesile oluyor. Eczacılık yardımıyla daha rahat üretebiliyorum Müzik piyasasının oldukça sıkıntı yanılan kirli bağlantılarından uzak kalmama da sebep oluyor bu bence.
Toplumsal medyayı etkin ve tesirli kullanıyorsunuz. Aslında bu yollar üzerinden önemli bir kitle de oluştu sizi bilen, dinleyen. Bir toplumsal medya kuşu musunuzdur? Ek olarak, toplumsal medyada paylaştığınız müziklerin, görüntülerin yapım süreçleri nasıl oluyor? Zahmetli, değerli oluyor mu mesela?
Toplumsal medya artık hayatımızın bir gerçeği, büyük bir kesimi. Hele de adaletin bile toplumsal medya hashtag’leriyle sağlanabildiği bir ülkede uzak kalmak pek mümkün değil. Üreten beşerler için de bir baht sunduğu açık. Ardınızda bir prodüktör, üretimci vesaire olmadan insanlara ulaşmanıza imkan sunuyor. Kısacası benim yaşadığım süreçte de toplumsal medya bahsetmiş olduğum manada bana kıymetli bir katkı sundu. birinci vakit içinderda yaptığım işin bir yerlerde karşılık görüyor olması epeyce sevindirdi, daha sonrasında ise dinleyici kitlemin hiç de az bir toplam olmadığına ikna oldum. İnsan memnun oluyor. bir daha üretme şevkiniz olması için bu memnunluk hali önemli. Bence sanat düşen beşere el uzatma faaliyeti, onu düştüğü yerden çıkarma işi. Pandemi periyodunun uzun karantinaları boyunca, neredeyse her hafta bir kayıt yayınladım ve buna ortak olan biroldukça beşerle yalnızlık hissini, karamsarlık halini biraz olsun bu biçimde dağıtmaya çalıştık. Pandemi sürecine dair hatırlayacağım en hoş şey bu olacak sanırım.
Kayıtlarımı konutta yapıyorum. Mütevazı bir ‘home stüdyo’m var. Kayıtlarımda kullandığım her enstrümanı da ben çalıyorum. Yani bu süreç için emeğim haricinde harcadığım bir bütçe yok. Kayıtlarımın üzerlerine bir daha telefonumla klip çekiyorum. Bunları da çekmeme o süreçte o anda yanımda kim var ise, eşim, arkadaşım, annem vesaire yardımcı oluyorlar. daha sonrasında ufak bir kurgu yapıp yayına hazır hale getiriyorum. Trakya’nın tabiatı pek hoş olunca da klip çekecek yer bulmakta pek zorlanmıyoruz. Gezdiğim yerlerde de bir klip çekip müzikli bir anı bırakmayı fazlaca seviyorum. Ortaya çıkan şeyin samimi ve işin ruhunu yansıttığına inanıyorsam ayrıca da bir şey aramıyorum. Alışılmış kimi vakit profesyonel dostlarımız da yardıma koşuyor. Var olsunlar. Önümüzdeki süreçte görsellik kısmını da bahsetmiş olduğum samimiyete dokunmadan biraz daha profesyonel hale getirmek niyetindeyiz.
Güneş Demir ile bir arada yeterli bir ikili de oluşturdunuz. Artık Türkiye’nin farklı kentlerinde konserler de başladı. Nasıl bir his bu? Neler yaşıyorsunuz konserlerde?
Güneş’le dostluğumuz ve müzikal beraberliğimiz 17. yılına girdi. Tüm bu süreçte gerek dostluğumuz gerekse de birlikte müzik söylemelerimiz hiç kesintiye uğramadı. Sesler ve Düşler’den daha sonra sırf konser vermeye orta verdik diyebilirim, müzikal irtibatımız daima devam etti. Birbirimizi hayli düzgün anladığımızı ve tamamladığımızı düşünüyorum. yılların getirdiği bir şey olsa gerek. birlikte üretmeye başlayıp, kayıtlarımızı da yayınlamaya başladık. Bunlar toplumsal medyada da pek bir yankı bulunca da artık bir daha konser verme sürecimizi başlatmamız gerektiğine karar verdik. Çok sevdiğimiz, davulcu dostumuz Unsur Kızmaz’ı da bize perküsyon çalmaya ikna ettik. Bu oldukça sıkıntı oldu. Unsur de sahnemize ve müziğimize fevkalade bir güç verdi, canlılık kattı. Birinci konserimizi de Kadıköy NHKM’de trio olarak verdik ve şu an bu trio halimizle yola devam ediyoruz.
Şansızlığımız pandemi şartlarında ve müzisyene düşman bir pandemi idaresine denk gelmek oldu doğal. Konser yerlerinin girdiği krizler, artan kiralar, gelen yüklü faturalar konserleri de fazlaca etkiliyor. Yerler haklı olarak bileti garanti olan, müziğini muhakkak bir etaba getirmiş isimlere kapı açıyorlarken; yeni yeni yola koyulmaya başlamış müzisyenler için sahne bulmak da hayli sıkıntı hale geliyor. Lakin bir biçimde yolumuzu açıyoruz. Sevenimiz, dayanışanımız hayli. İstanbul’da, İzmir’de, Yalova’da ve son olarak da Diyarbakır’da pek keyifli konserler verdik. Her konser daha sonrası yaptığımız şeye olan inancımız perçinlendi. Baştan sona çaldığımız tüm müziklerin dinleyici iştirakiyle birlikte söyleniyor oluşu biraz gözlerimi dolduruyor açıkçası. Büyük memnunluk.
Önümüzde katılaşmış konserlerimiz var. 15 Nisan’da Kadıköy’de Motto Sahne’de olacağız. 22 Nisan’da da Ankara’da Kızılay’da Route sahnesinde çalacağız. Bunların hepsini toplumsal medya hesaplarımızdan duyuruyoruz.
Kendiniz de besteler yapıyorsunuz. Devamı gelecek mi bu bestelerin? Tahminen sadece kendi bestelerinizden oluşan bir albüm fikri var mı?
Beste yapmak, üretmek bana epeyce uygun geliyor. İçini döküyorsun ve onu salıyorsun. O oralarda bir yerlerde senden bağımsızlaşıyor; tahminen bir grevde, tahminen bir kalp sızısında diğer bir insanın içine doluyor, ona güzel geliyor, umut oluyor. Ne eksiksiz şey. Elimden geldiğince ve başarabildikçe beste yapmak kaygısı daima benimle olacak. Son 6 yıldır yaptığım ve yayınladığım bestelerimi de bir albüm haline getirmek istiyorum. Zira bütün besteler yaşadığımız şu devrin de canlı şahidi. Ankara’ya yürüyen madenci için yapılmış müzik da var, kayyuma direnen Boğaziçi hoca ve öğrencilerine adanmış müzik da. Aşka dair kelamını söyleyen müzik da var, tutuklu gazeteciler için yapılmış bir müzik da… Göçmenlere dair yapılmış bir müzik da var, 1 Mayıs için yapılmış bir müzik da… Bunların derli toplu bir biçimde bir albüm halinde olması gerek ve olacak. Güneş’le de bir daha bir albüm yapma niyetimiz var. Ufaktan çalışmalarına da başladık. Bakalım. Lakin şu devir bizim dinleyicilerimizle konserlerde buluşmak üzerine yoğunlaştığımız bir periyot. Evvel konser açlığımızı biraz dindirmemiz gerekiyor.