RIA ne zaman taklmaldr? Spiral ne zaman taklmaldr sorusunun net bir cevab yoktur. Spiral ya da bilimsel ad ile rahim ici arac (RIA) dogum sonras, dusuk/kurtaj sonras ya da adet siklusunun herhangi bir doneminde guvenle taklabilir. En sk uygulanma zaman adet kanamas srasnda ya da hemen bitimidir. RIA uygulamasnn adet siklusunun herhangi bir doneminde yaplmasnn herhangi bir zarar yoktur. Ancak takan kisi, kadnn hamile olmadgndan emin olmaldr. Geleneksel olarak hemen tum jinekologlar adet kanamasnn devam ettigi ya da kanamann bitimini takip eden birkac gunluk donemin spiral taklmas icin en uygun zaman oldugunu dusunurler. Bu dusuncenin temelinde kanama srasnda rahim agznn bir miktar acldg ve bu nedenle takmn kolay olacag inanc yatar. Oysa rahim agz adet kanamas srasnda aclmaz. Spirali kanamalyken takmann bir baska nedeni de adet goren kadnn hamile olma sansnn dusuk olmasdr. Bu uygulamann olumsuz yan ise kadnn istedigi zaman spiral taktramamas ve daha sonra bu yontemi kullanmaktan vazgecebilmesidir. Eldeki veriler adet siklusunun 12-17. gunleri arasnda yaplan uygulamalarda emnuniyet ve kullanmn daha uzun sureli oldugunu dusundurmektedir. Soz edilen donemde spiral taklan 9000 kadnn incelendigi bir arastrmada siklusun 11. gununden sonra taklmas durumunda takip eden iki aylk donem icinde cesitli rahatszlklar nedeni ile spiralin ckartlmasn gerektiren durumlara daha az rastlanmstr. Ote yandan 17. gunden sonra takldg durumlarda ise agr, kanama ya da istenmeyen hamilelik nedeni ile daha fazla kadnda spiral ckartlmak zorunda kalnmstr. Bu verilerin sgnda spiral takmn sadece adet kanamas olan gunler ile snrlandrmak dogru ve gerekli degildir. Dogum sonras spiral uygulamas Dogumdan hemen sonra spiral taklmas saglk hizmetlerine ulasmann guc oldugu geri kalms ya da gelismekte olan ulkelerde daha sk yaplan bir uygulamadr. Dogum yapan bir kadnn yetkili ve deneyimli bir saglk personelinin gozetiminde olmas hastalarn tekrar saglk kurulusuna donmelerine gerek kalmadan spiral taklmas avantajn saglar. RIA'larn logusalk doneminde baz avantalar vardr. Ornegin kullancnn herhangi bir mudahalesini gerektirmeden etkili bir koruma saglar. Bu donemde yaygn inans emzirmenin gebelikten koruyacagdr oysa bu koruma spiral kadar etkili degildir. Bir baska avantaj ise sut kalitesi ve emzirme uzerinde etkisi olmamasdr. Dogumdan hemen sonra RIA takmann en buyuk dezavantaj aracn rahim dsna atlma olaslgnn diger donemlere gore daha fazla olmasdr. Bu nedenle bilincli ve saglk hizmetlerine ulasmakta bir sorunu olmayan kadnlarda cogu jinekolog beklemeyi tercih eder. Dogum sonras spiral taklmasnn yaygn oldugu ulkelerdeki calsmalardan elde edilen sonuclar bu uygulamann dogum sonras kanama, enfeksiyon ve rahim delinmesi riskini arttrmadgn ortaya koymaktadr. Bununla birlikte pelvik iltihabi hastalg ya da genital enfeksiyonu olan ya da dogum oncesi zarlarn erken acldg kadnlar icin uygun bir yontem degildir. Herhangi bir kontraendikasyonun olmadg durumlarda RIA dogumu takip eden 48 saat icinde taklabilir. Eger hemen taklmas planlanyorsa plasenta cktktan sonra 10 dakika icinde taklmaldr. Bu sekilde atlma, enfeksiyon ve delinme riski en aza indirilmis olur. Rahim dsna atlma riski Dogum sonras RIA taklmasnn en onemli dezavantaj rahim dsna atlma riskinin diger donemlere gore daha yuksek olmasdr. Bu konuda yaplan 3 calsma gozeden gecirildiginde 6 ay sonunda spiralin rahim dsna atlma orannn %9 ile %38 arasnda degistigi gorulmektedir. Bu oran 12 ay sonunda %11-25 olarak bulunmaktadr. Ote yandan adet kanamas srasnda ya da kanamann bitiminden hemen sonra takldgnda ise %3-13 atlma oranlarna rastlanmaktadr. Cogu zaman kadnlar spiralin dustugunu fark etmemektedirler. Bu durum kadnn farknda olmadan korunmasz kalmasna neden olmaktadr. Birkac faktor spiralin dusme riskini etkileyebilir. Bu faktorlerden en onemlisi dogum sonras uygulama zamandr. Dogumdan hemen sonra, plasenta ayrlmasn takip eden ilk 10 dakika icinde takldgnda rahim dsna atlma riski en aza inmektedir. Uc bin sekiz yuz uygulamann incelendigi cok merkezli bir calsmada ilk 10 dakika icinde taklmas ile 10 dakika- 72 saat arasnda taklmas arasnda atlma oranlar arasnda anlaml fark oldugu bulunmustur. Spiral dogumu takip eden ilk 48 saatten sonra takldgnda rahim delinmesi ve rahim dsna atlmas riski artmaktadr ve bu arts dogum sonras 6. haftaya kadar devam etmektedir. Spiralin markas ve turu ile rahim dsna atlmas arasnda bir iliski bulunamamstr. Perforasyon riski Islem srasnda ya da sonrasnda rahimin delinmesi (perforasyon) riski spiralin taklma zamanyla yakndan ilgilidir. Eldeki veriler spiralin dogumdan hemen sonra taklmasnn bu riski arttrmadgn gostermektedir. Ote yandan dogumdan sonra 48 saat- 6 hafta arasnda takldgnda risk artmaktadr. Daha onceleri emzirme doneminin perforasyon riskini arttrdg ileri surulurken son veriler bunun dogru olmadgn gostermektedir. Yaplan bir calsmada emziren 3.043 kadn ile emzirmeyen 3.450 kadn karslastrldgnda bir risk artsna rastlanmamstr. Dusuk ya da kurtaj sonras taklmas Dusuk ya da kurtaj sonras hemen spiral taklmasnn herhangi bir sakncas yoktur. Bunun istisnas bir pelvik ya da vajinal enfeksiyon varlgdr ya da riskidir. Asr kanama varlgnda da hemen taklmas onerilmez. 16 haftadan buyuk dusuklerde spirali uygulamak icin 6 hafta beklemek daha uygun olur. Ozet olarak halk arasndaki yaygn inansn aksine spiral taklmas icin adetli olmak gerekli degildir. Hemen hemen her donemde spiral guvenle taklabilir.