Mustafa Güçlü
Kürt sanatçı Yûnis Das birinci solo albümü ‘Henase’ (Soluk) ile dinleyicinin karşısına çıktı. 10 Kürtçe (Kurmanci) yapıttan oluşan albüm, 28 Mart’ta tüm dijital platformlarda yerini aldı. Albümdeki yapıtların kelam, müzik ve düzenlemelerinin tamamı sanatkara ilişkin. Soft ve folk rock üzere Batı sound’larının öne çıkmasının yanı sıra, yapıtlarda Kürt folklorik ritim, ezgi ve fonetiğine ayrıntılı bir biçimde rastlamak da mümkün.
Kürtçe eğitmenlik, çeviri çalışmaları ve folklorik derlemeler üzerine de çalışan Yûnis Das, bu biçimdece üzerine ağırlaştığı lisan deneyimini albümüne de yansıtmak istemiş. Albümdeki kimi yapıtların kendi ferdî hikayelerinden süzüldüğünü söz eden sanatçı, kimi yapıtlarında de toplumsal gerçekçi bakış açısını ve hissiyatını ortaya koyma peşinde olduğunu lisana getiriyor. Albümünü, sanat ve lisan konusunda kendisinin esin kaynağı olarak gördüğü babası Ehmedê Torî’ye ithaf eden Yûnis Das ile albümünü ve Kürt müziğine dair niyetlerini konuştuk.
KÜRT LİSANI ÜZERİNE ÇALIŞAN BİR MÜZİSYEN…
Müzik hayatına 2007’de İstanbul’da Teq û Req isimli bir kümeyle çalışmaya başladığını lisana getiren Yûnis Das, Teq û Req’in piyasaya dahil olmayan, daha fazlaca üretim temelli bir küme olduğunu belirtiyor. “Modern bir müzik üretmeyi amaçlayan bir gruptu ve üniversiteden daha sonra kümenin bir ortada olma bahtı kalmadı” diyen Das, bunu şöyleki anlatıyor: “Çünkü farklı kentlere dağıldık. Bir de konuk diyebileceğimiz enstrümanist arkadaşların dayanağı vardı. Ancak her halükarda albümümüzü çıkarmayı planladık. En azından geleceğe yönelik kalıcılaştırma yolunda bir adım atmalıydık. 2012’de kayıtlarımızı tamamlayıp Kom Müzik’ten on kesimden oluşan ‘Keft û Reft’ isimli bir albüm yayınladık. Bu mühlet zarfından daha sonra hepimiz farklı iş kollarında devam ettik. örneğin, ben Cizre’de devam ettim. Daha hayli Kürtçe üzerine çalışmalarım vardı. Eğitmenlik yapıyordum. Bu mühlet zarfında müzikten de uzak kalmadım. bir daha üretmeye devam ediyordum. Arayışlarım devam ediyordu. Bu süreçte oluşagelen yapıtlarımı albümleştirmeye karar verdim. Bu da ‘Henase’ olarak ortaya çıktı”
‘BU ALBÜM, KÜRT MÜZİĞİNDEKİ ÜRETİMSİZLİĞİE KARŞI BİR ARAYIŞIMDI’
Son albümü ‘Henase’nin “modern Batı sound’una sahip bir albüm” olduğunu söyleyen Kürt sanatçı Das, “Elektrik gitar, basgitar, akustik gitar, bateri, saksafon ve klarnet enstrümanlarını kullandığımız bir albüm. Albümdeki yapıtların tamamı ve aranjmanları bana ilişkin. Bu da benim kişisel bir tercihim ve biraz da Kürt müziğindeki üretimsizliğe yönelik de, tahminen kendimce bir arayışımdı ve o sancıyı biraz ortaya çıkarmaya çalıştım. Bunu bilhassa yaptım. Zira ‘cover’ ile bir kimlik oluşturma telaşım olmadı. Üretim asıllı Teq û Req ruhunu tekrar devam ettirmek istedim. Lakin natürel ki, yeni sound ile ortaya çıkmayı planladım. Albüm bu türlü dinleyicisinin karşısında. Artık gelecek olan yansılara bakacağız” tabirlerini kullanıyor.
‘DİLİN BAŞLI BAŞINA MÜZİKAL BİR YAPISI VAR’
Lisanın direkt bir melodik yapısı, sözlerin direkt bir ruhu olduğunu savunan Kürt sanatçı, her söz lisanına bakılırsa bir kimliğe sahip olduğunu vurguluyor. Kürtçedeki rastgele bir sözün eril veyahut dişil bir manaya sahip olmasından yola çıkan Das, “Bu durum, başlı başına her sözün karakteristik olduğunu gösteriyor. Tabiattan yansıyan sesler üzere çıkartılan sesler, sözün evrimleşme biçimi, bürünmüş olduğu form ya da ekler başlı başına bir fon, bir ses tabir ediyor. Bu bağlamda kelamlı müzik, ki bunu etnomüzikolojik bağlamda bizdeki dengbêjlik aslına dayandırırsak, geniş bir bahistir zira lisanın başlı başına müzikal bir yapısı var. örneğin, kendi albümümden örnek verirsem, ‘Kerixîm’ (Bıktım) dediğimde, bir ussanmışlık, bezginlik hissini almak direkt kolay olabiliyor” diyor.
‘KÜRTLERDE LİSAN, MÜZİK DEMEKTİR’
Kürtlerde müzik ile lisan içinde nasıl bir ilginin var olduğu hakkında, “Kürtlerde lisan, direkt müzik demektir” tabirini kullanan Yûnis Das, müzikte lisanın his veren boyutuyla bir şeyler işlendiğine dikkat çekiyor. “Biz melodi yapmaya çalışmıyoruz” diyen Das, şunları söylüyor: “Aslında direkt o sözlerin, cümlelerin ruhunu işleyebilsek şayet, lisan müzikal forma rahatlıkla ulaşabiliyor. Kürtlerde ise lisan, direkt müzik demektir. Az evvel işaret ettiğim dengbêjlik geleneğiyle, yani enstrümansız kalmışlığın veya enstrüman avantajının olmadığı kelamlı gelenek aktarıcılığında epey daha fazla bir biçimde lisan müzik haline gelmiş oluyor. Hatta Kürtlerde müzik kavramı bile epey daha yeni lisana işlenmiş bir kavramdır. örneğin biz, ‘stran’ yahut ‘kilam’ diyoruz. Müzik teriminin kendisi de, etnomüzikoloji okumalarında Yunancadaki bir mitosa, aslında oradaki lokal bir ögeye işaret ediyor. Bu bağlamda müziğin bütün dünya halklarında, herkeste farklı bir biçimde söz edildiği formu var. Lakin şu an müziğin üniversal olduğu var iseyımı üzerine bir kritik yaptığımızda, girişilen çağdaşlaşma süreciyle bir arada müzik formlarını isimlendirilmesinde yahut kategorize edilmesinde bir konsensüs sağlanmış olabilir. Ancak direkt Kürtler için, aslında herkes için bu biçimde, lisan direkt bir müziği işaret, nasıl kendi hanemizi, konutumuzu lisan işaret ediyorsa, orada işleyen melodiyi de işaret ediyor.”
‘MÜZİK, KONUŞTUĞUMUZ RASTGELE BİR SÖZ ÜZERE YANI BAŞIMIZDADIR’
Sanattan bir söz ediş biçiminin yahut bildirinin en süratli biçimde yayılmasını sağlayan olgu olarak bahseden Yûnis Das, bunun müzikte daha bariz olduğuna işaret ediyor. Bunun sebebi konusunda, “müzik her yerdedir” tabirini kullanan Das, bunu “İki kişinin bir ortaya gelmesi, hatta bir kişinin yalnız başına kalması bile bunun için kâfi olabiliyor. Müzik, konuştuğumuz rastgele bir söz üzere yanı başımızda olan bir kavramdır. Günümüzdeki teknolojik araçlar ve imkânlarla birlikte müzik en süratli yayılan sanat. Bu bağlamda müzik iletinin, hissin, niyetin bir formla birleştirilip bir yere en süratli ulaşma aracıdır. Bir de müziğin estetik boyutu vardır. Bu, herkesi ilgilendiren, herkese dokunan bir estetik boyut. Bu tarafıyla en süratli biçimde his taşıyıcılığına sahip bir sanat alanıdır. Biz olağanda gündelik hayatta bile konuşurken, konuşmamızın bir ritmi, bir melodik yapısı var. Rastgele bir söze vurgu kazandırdığımız vakit o söze daha fazla bir dinamizm katmış oluyoruz. Bu durumda da aslında minimal ölçekte müziğin hünerlerinden faydalanıyoruz. Bildirimizi en estetik üslupta vermeye çalışıyoruz” diye yorumluyor.
‘DENGBÊJLİK KÜRTLERİN HABER BÜLTENİDİR’
Yûnis Das’a göre süratli bir biçimde iletisini ve hissini tabir etme alanı olarak müziğin, senelerca olabildiğince enstrümansız kalmış, ezilen bir halk pozisyonunda olan Kürtler için farklı bir ehemmiyeti ve avantajı var. ötürüsıyla enstrümansız bir müzik çeşidi olan dengbêjlik, Das’ın sözleriyle, Kürtler için bir haber bülteni, tiyatro sahnesi manasına geliyor. Das, Kürt müziğinin, Kürt lisanının devamlılığı açısından bununla birlikte bir refleks yahut bir var olma biçimini söz ettiğini lisana getirerek şu değerlendirmede bulunuyor: “Çünkü müziğe işlenen her bir Kürtçe sözcük o lisanın yaşatılmasına yönelik bir atılım de olmuş oluyor. Lakin şu biçimde bir durum var. Çağdaş kodların işlediği bir eksiklik var Kürt müziğinde. Yani işaret etmek istediğim şudur: Klâsik, folklorik müziklerini yeni formlarla birleştirip sunmaya çalışıyor. Fakat şu anki toplumsal realite o klasik müziklerin içeriklerinden epeyce bağımsız ve alakasız da olabiliyor. Örneğin, bir Kürt pınar veyahut çeşme başında birini seviyorken, günümüz şartlarında bu biçimde bir şey olmasa da, bugün hala müzikal olarak sunduğu vakit bunun bir karşılığı olabiliyor. İşte müziğin bu biçimde bir gücü var. Yani harman yerinde geçen bir müzik, 2022’de sunuluyor ve beşerler hala dinliyor. Onun günlük hayatta bir karşılığı olmamasına karşın hala dinlenebiliyor olması; bir, melodinin gücüyle alakalıdır, iki, o geleneğin yaşatılmasına veya sevildiğine yönelik bir şey tabir ediyordur. İşte müziğin tam da bu biçimde bir gücü var.”
‘KÜRTLERDE SİYASİ MÜZİK ÇAĞDAŞLAŞMANIN PARÇASIDIR’
Kürt çağdaşlaşmasını ve bunun Kürt müziğine yansıması konusunu da kıymetlendiren Kürt sanatçı Das, Kürtlerin çağdaşlaşma biçiminin Kürt müziğine de direkt tesirde bulunduğunu söylüyor. Das, bunun en başta siyasal yerde ortaya çıktığına işaret ederek şunları söylüyor: “Kürtlerde müzik, siyasi tepkilerin biçimiyle özdeşleşmiş bir biçimde işliyor. Aslında Kürtlerin bugün siyasi argümanlarla müzik yapıyor olması, modernizmlerinin bir kesimi olarak okunabilir. Bilhassa 90’lı senelerdan itibaren Mezopotamya Kültür Merkezi ile birlikte çağdaş Kürt müziğinin revaca girdiğini kabul edebiliriz. Zira enstrümantal olarak da, mesela, elektro enstrümanlar, hâkim bir biçimde Kürt müziğinde yerini buluyor. Telaffuz olarak da, mesela, işçi, emekçi, çaba ile ilgili kavramlar, yani siyasi art planının tamamı kendini müziklerde gösterebiliyor. Modernizm bağlamında 90’larda Kürt müziğinde bu biçimde bir dezavantaj da yaşanıyor. Örneğin, Ciwan Haco’nun sahneye çıkması, yanı sıra Koma Weten var. Kürtlerin birbirlerinden haberdar birleşik kesitini bir tarafa bırakırsak, çoğunluğun bunlardan haberi olmamış. 90’lılarla birlikte bu biliniyor. Alışılmış ki Süleymaniye’yi, yani bilhassa İngilizlerin 1925’ten daha sonra Irak’taki durumundan dolayı Güney’i (Kürdistan Bölgesi) farklı bir biçimde ele almak lazım. Orada çağdaş Kürt müziği fazlaca daha esaslı bir biçimde kendi toprağında yerini buluyor. Bunu da oradaki Batı etkisinin bir kararı olarak ele alabiliriz. Lakin Türkiye’de 90’lı senelerla birlikte öne çıkan bir çağdaş Kürt müziği vardır. Günümüz prestijiyle, artık asimilasyonun fazlaca daha doruğa ulaştığı bir vakitte, çağdaş Kürt müziğini yalnızca müzikal formlar açısından ele alabiliyoruz.”
‘HALK ÇAĞDAŞ KÜRTÇE MÜZİKLERDEKİ TELAFUZU ANLAMAYABİLİYOR’
Bugün İzmir üzere bir Türkiye metropolünde yaşadığını, genel bağlantısının sıklıkla Türkçe olduğunu, lakin hala kişisel bağlarını Kürtçe yaşamaya çalıştığını belirten Yûnis Das, sanatsal bağlamda lisan ruhunu ve dinamizmini ayakta tutabilecek, üretime katkı sunabilecek fazlaca geniş bir jenerasyondan bahsedilemeyeceğini savunuyor. Müzik üretiminde dilsel boyutun değerinin altını çizen Das, Kürtçe sözlerin hakikat söyleminin Kürt müziği için taşıdığı ehemmiyeti anlatmak için şunları lisana getiriyor: “Modern Kürt müziği dediğimizde bilgili sözleri kullanacağız. Yani yeni oluşturulmuş sözleri kullanmak ne kadar elverişlidir bilmiyorum fakat şüphesiz biz bu lisanı kullanacağız. Tedavülde olmayan sözlere muhtaçlık duyarız. Ben müzikleri oluştururken değil de, bilhassa aranjmanlarını oluştururken yinelamalarda bu neslin da kendisini ilişkin hissedebileceği kolaylıklar sağlamaya çalıştım. yenidenlarla, sözlerin hakikat söylemine yahut sözleri daha fazlaca göstermeye yönelik hamlelerimle olsun, tamamı aslında albümün lisan boyutuna yönelik bir gayretti. Kuşkusuz bu, müziği de daha nitelikli ve manalı kılıyor. Lakin maalesef makus örnekleri de var. Lisan söylemi yeterli sağlanmadığı için çağdaş Kürt müziğinin tabanda güzel bir karşılık bulmamasıyla ilgili negatif bir durum da var. Çok düzgün müzik üretilmiş, uygun içerik üretilmiş bulunmasına karşın söylemin halk içinde hayli âlâ anlaşılamıyor olması çağdaş Kürt müziğinin önünde bir handikap olarak da duruyor. Ben bu çelişkileri de gördüğüm için daha epey telaffuza, klasik Kürt sözlerine, dilsel motiflerine büyük değer verip çağdaş bir biçimde ihtimamla kullanmaya çalıştım.
Kürt sanatçı Yûnis Das birinci solo albümü ‘Henase’ (Soluk) ile dinleyicinin karşısına çıktı. 10 Kürtçe (Kurmanci) yapıttan oluşan albüm, 28 Mart’ta tüm dijital platformlarda yerini aldı. Albümdeki yapıtların kelam, müzik ve düzenlemelerinin tamamı sanatkara ilişkin. Soft ve folk rock üzere Batı sound’larının öne çıkmasının yanı sıra, yapıtlarda Kürt folklorik ritim, ezgi ve fonetiğine ayrıntılı bir biçimde rastlamak da mümkün.
Kürtçe eğitmenlik, çeviri çalışmaları ve folklorik derlemeler üzerine de çalışan Yûnis Das, bu biçimdece üzerine ağırlaştığı lisan deneyimini albümüne de yansıtmak istemiş. Albümdeki kimi yapıtların kendi ferdî hikayelerinden süzüldüğünü söz eden sanatçı, kimi yapıtlarında de toplumsal gerçekçi bakış açısını ve hissiyatını ortaya koyma peşinde olduğunu lisana getiriyor. Albümünü, sanat ve lisan konusunda kendisinin esin kaynağı olarak gördüğü babası Ehmedê Torî’ye ithaf eden Yûnis Das ile albümünü ve Kürt müziğine dair niyetlerini konuştuk.
KÜRT LİSANI ÜZERİNE ÇALIŞAN BİR MÜZİSYEN…
Müzik hayatına 2007’de İstanbul’da Teq û Req isimli bir kümeyle çalışmaya başladığını lisana getiren Yûnis Das, Teq û Req’in piyasaya dahil olmayan, daha fazlaca üretim temelli bir küme olduğunu belirtiyor. “Modern bir müzik üretmeyi amaçlayan bir gruptu ve üniversiteden daha sonra kümenin bir ortada olma bahtı kalmadı” diyen Das, bunu şöyleki anlatıyor: “Çünkü farklı kentlere dağıldık. Bir de konuk diyebileceğimiz enstrümanist arkadaşların dayanağı vardı. Ancak her halükarda albümümüzü çıkarmayı planladık. En azından geleceğe yönelik kalıcılaştırma yolunda bir adım atmalıydık. 2012’de kayıtlarımızı tamamlayıp Kom Müzik’ten on kesimden oluşan ‘Keft û Reft’ isimli bir albüm yayınladık. Bu mühlet zarfından daha sonra hepimiz farklı iş kollarında devam ettik. örneğin, ben Cizre’de devam ettim. Daha hayli Kürtçe üzerine çalışmalarım vardı. Eğitmenlik yapıyordum. Bu mühlet zarfında müzikten de uzak kalmadım. bir daha üretmeye devam ediyordum. Arayışlarım devam ediyordu. Bu süreçte oluşagelen yapıtlarımı albümleştirmeye karar verdim. Bu da ‘Henase’ olarak ortaya çıktı”
‘BU ALBÜM, KÜRT MÜZİĞİNDEKİ ÜRETİMSİZLİĞİE KARŞI BİR ARAYIŞIMDI’
Son albümü ‘Henase’nin “modern Batı sound’una sahip bir albüm” olduğunu söyleyen Kürt sanatçı Das, “Elektrik gitar, basgitar, akustik gitar, bateri, saksafon ve klarnet enstrümanlarını kullandığımız bir albüm. Albümdeki yapıtların tamamı ve aranjmanları bana ilişkin. Bu da benim kişisel bir tercihim ve biraz da Kürt müziğindeki üretimsizliğe yönelik de, tahminen kendimce bir arayışımdı ve o sancıyı biraz ortaya çıkarmaya çalıştım. Bunu bilhassa yaptım. Zira ‘cover’ ile bir kimlik oluşturma telaşım olmadı. Üretim asıllı Teq û Req ruhunu tekrar devam ettirmek istedim. Lakin natürel ki, yeni sound ile ortaya çıkmayı planladım. Albüm bu türlü dinleyicisinin karşısında. Artık gelecek olan yansılara bakacağız” tabirlerini kullanıyor.
‘DİLİN BAŞLI BAŞINA MÜZİKAL BİR YAPISI VAR’
Lisanın direkt bir melodik yapısı, sözlerin direkt bir ruhu olduğunu savunan Kürt sanatçı, her söz lisanına bakılırsa bir kimliğe sahip olduğunu vurguluyor. Kürtçedeki rastgele bir sözün eril veyahut dişil bir manaya sahip olmasından yola çıkan Das, “Bu durum, başlı başına her sözün karakteristik olduğunu gösteriyor. Tabiattan yansıyan sesler üzere çıkartılan sesler, sözün evrimleşme biçimi, bürünmüş olduğu form ya da ekler başlı başına bir fon, bir ses tabir ediyor. Bu bağlamda kelamlı müzik, ki bunu etnomüzikolojik bağlamda bizdeki dengbêjlik aslına dayandırırsak, geniş bir bahistir zira lisanın başlı başına müzikal bir yapısı var. örneğin, kendi albümümden örnek verirsem, ‘Kerixîm’ (Bıktım) dediğimde, bir ussanmışlık, bezginlik hissini almak direkt kolay olabiliyor” diyor.
‘KÜRTLERDE LİSAN, MÜZİK DEMEKTİR’
Kürtlerde müzik ile lisan içinde nasıl bir ilginin var olduğu hakkında, “Kürtlerde lisan, direkt müzik demektir” tabirini kullanan Yûnis Das, müzikte lisanın his veren boyutuyla bir şeyler işlendiğine dikkat çekiyor. “Biz melodi yapmaya çalışmıyoruz” diyen Das, şunları söylüyor: “Aslında direkt o sözlerin, cümlelerin ruhunu işleyebilsek şayet, lisan müzikal forma rahatlıkla ulaşabiliyor. Kürtlerde ise lisan, direkt müzik demektir. Az evvel işaret ettiğim dengbêjlik geleneğiyle, yani enstrümansız kalmışlığın veya enstrüman avantajının olmadığı kelamlı gelenek aktarıcılığında epey daha fazla bir biçimde lisan müzik haline gelmiş oluyor. Hatta Kürtlerde müzik kavramı bile epey daha yeni lisana işlenmiş bir kavramdır. örneğin biz, ‘stran’ yahut ‘kilam’ diyoruz. Müzik teriminin kendisi de, etnomüzikoloji okumalarında Yunancadaki bir mitosa, aslında oradaki lokal bir ögeye işaret ediyor. Bu bağlamda müziğin bütün dünya halklarında, herkeste farklı bir biçimde söz edildiği formu var. Lakin şu an müziğin üniversal olduğu var iseyımı üzerine bir kritik yaptığımızda, girişilen çağdaşlaşma süreciyle bir arada müzik formlarını isimlendirilmesinde yahut kategorize edilmesinde bir konsensüs sağlanmış olabilir. Ancak direkt Kürtler için, aslında herkes için bu biçimde, lisan direkt bir müziği işaret, nasıl kendi hanemizi, konutumuzu lisan işaret ediyorsa, orada işleyen melodiyi de işaret ediyor.”
‘MÜZİK, KONUŞTUĞUMUZ RASTGELE BİR SÖZ ÜZERE YANI BAŞIMIZDADIR’
Sanattan bir söz ediş biçiminin yahut bildirinin en süratli biçimde yayılmasını sağlayan olgu olarak bahseden Yûnis Das, bunun müzikte daha bariz olduğuna işaret ediyor. Bunun sebebi konusunda, “müzik her yerdedir” tabirini kullanan Das, bunu “İki kişinin bir ortaya gelmesi, hatta bir kişinin yalnız başına kalması bile bunun için kâfi olabiliyor. Müzik, konuştuğumuz rastgele bir söz üzere yanı başımızda olan bir kavramdır. Günümüzdeki teknolojik araçlar ve imkânlarla birlikte müzik en süratli yayılan sanat. Bu bağlamda müzik iletinin, hissin, niyetin bir formla birleştirilip bir yere en süratli ulaşma aracıdır. Bir de müziğin estetik boyutu vardır. Bu, herkesi ilgilendiren, herkese dokunan bir estetik boyut. Bu tarafıyla en süratli biçimde his taşıyıcılığına sahip bir sanat alanıdır. Biz olağanda gündelik hayatta bile konuşurken, konuşmamızın bir ritmi, bir melodik yapısı var. Rastgele bir söze vurgu kazandırdığımız vakit o söze daha fazla bir dinamizm katmış oluyoruz. Bu durumda da aslında minimal ölçekte müziğin hünerlerinden faydalanıyoruz. Bildirimizi en estetik üslupta vermeye çalışıyoruz” diye yorumluyor.
‘DENGBÊJLİK KÜRTLERİN HABER BÜLTENİDİR’
Yûnis Das’a göre süratli bir biçimde iletisini ve hissini tabir etme alanı olarak müziğin, senelerca olabildiğince enstrümansız kalmış, ezilen bir halk pozisyonunda olan Kürtler için farklı bir ehemmiyeti ve avantajı var. ötürüsıyla enstrümansız bir müzik çeşidi olan dengbêjlik, Das’ın sözleriyle, Kürtler için bir haber bülteni, tiyatro sahnesi manasına geliyor. Das, Kürt müziğinin, Kürt lisanının devamlılığı açısından bununla birlikte bir refleks yahut bir var olma biçimini söz ettiğini lisana getirerek şu değerlendirmede bulunuyor: “Çünkü müziğe işlenen her bir Kürtçe sözcük o lisanın yaşatılmasına yönelik bir atılım de olmuş oluyor. Lakin şu biçimde bir durum var. Çağdaş kodların işlediği bir eksiklik var Kürt müziğinde. Yani işaret etmek istediğim şudur: Klâsik, folklorik müziklerini yeni formlarla birleştirip sunmaya çalışıyor. Fakat şu anki toplumsal realite o klasik müziklerin içeriklerinden epeyce bağımsız ve alakasız da olabiliyor. Örneğin, bir Kürt pınar veyahut çeşme başında birini seviyorken, günümüz şartlarında bu biçimde bir şey olmasa da, bugün hala müzikal olarak sunduğu vakit bunun bir karşılığı olabiliyor. İşte müziğin bu biçimde bir gücü var. Yani harman yerinde geçen bir müzik, 2022’de sunuluyor ve beşerler hala dinliyor. Onun günlük hayatta bir karşılığı olmamasına karşın hala dinlenebiliyor olması; bir, melodinin gücüyle alakalıdır, iki, o geleneğin yaşatılmasına veya sevildiğine yönelik bir şey tabir ediyordur. İşte müziğin tam da bu biçimde bir gücü var.”
‘KÜRTLERDE SİYASİ MÜZİK ÇAĞDAŞLAŞMANIN PARÇASIDIR’
Kürt çağdaşlaşmasını ve bunun Kürt müziğine yansıması konusunu da kıymetlendiren Kürt sanatçı Das, Kürtlerin çağdaşlaşma biçiminin Kürt müziğine de direkt tesirde bulunduğunu söylüyor. Das, bunun en başta siyasal yerde ortaya çıktığına işaret ederek şunları söylüyor: “Kürtlerde müzik, siyasi tepkilerin biçimiyle özdeşleşmiş bir biçimde işliyor. Aslında Kürtlerin bugün siyasi argümanlarla müzik yapıyor olması, modernizmlerinin bir kesimi olarak okunabilir. Bilhassa 90’lı senelerdan itibaren Mezopotamya Kültür Merkezi ile birlikte çağdaş Kürt müziğinin revaca girdiğini kabul edebiliriz. Zira enstrümantal olarak da, mesela, elektro enstrümanlar, hâkim bir biçimde Kürt müziğinde yerini buluyor. Telaffuz olarak da, mesela, işçi, emekçi, çaba ile ilgili kavramlar, yani siyasi art planının tamamı kendini müziklerde gösterebiliyor. Modernizm bağlamında 90’larda Kürt müziğinde bu biçimde bir dezavantaj da yaşanıyor. Örneğin, Ciwan Haco’nun sahneye çıkması, yanı sıra Koma Weten var. Kürtlerin birbirlerinden haberdar birleşik kesitini bir tarafa bırakırsak, çoğunluğun bunlardan haberi olmamış. 90’lılarla birlikte bu biliniyor. Alışılmış ki Süleymaniye’yi, yani bilhassa İngilizlerin 1925’ten daha sonra Irak’taki durumundan dolayı Güney’i (Kürdistan Bölgesi) farklı bir biçimde ele almak lazım. Orada çağdaş Kürt müziği fazlaca daha esaslı bir biçimde kendi toprağında yerini buluyor. Bunu da oradaki Batı etkisinin bir kararı olarak ele alabiliriz. Lakin Türkiye’de 90’lı senelerla birlikte öne çıkan bir çağdaş Kürt müziği vardır. Günümüz prestijiyle, artık asimilasyonun fazlaca daha doruğa ulaştığı bir vakitte, çağdaş Kürt müziğini yalnızca müzikal formlar açısından ele alabiliyoruz.”
‘HALK ÇAĞDAŞ KÜRTÇE MÜZİKLERDEKİ TELAFUZU ANLAMAYABİLİYOR’
Bugün İzmir üzere bir Türkiye metropolünde yaşadığını, genel bağlantısının sıklıkla Türkçe olduğunu, lakin hala kişisel bağlarını Kürtçe yaşamaya çalıştığını belirten Yûnis Das, sanatsal bağlamda lisan ruhunu ve dinamizmini ayakta tutabilecek, üretime katkı sunabilecek fazlaca geniş bir jenerasyondan bahsedilemeyeceğini savunuyor. Müzik üretiminde dilsel boyutun değerinin altını çizen Das, Kürtçe sözlerin hakikat söyleminin Kürt müziği için taşıdığı ehemmiyeti anlatmak için şunları lisana getiriyor: “Modern Kürt müziği dediğimizde bilgili sözleri kullanacağız. Yani yeni oluşturulmuş sözleri kullanmak ne kadar elverişlidir bilmiyorum fakat şüphesiz biz bu lisanı kullanacağız. Tedavülde olmayan sözlere muhtaçlık duyarız. Ben müzikleri oluştururken değil de, bilhassa aranjmanlarını oluştururken yinelamalarda bu neslin da kendisini ilişkin hissedebileceği kolaylıklar sağlamaya çalıştım. yenidenlarla, sözlerin hakikat söylemine yahut sözleri daha fazlaca göstermeye yönelik hamlelerimle olsun, tamamı aslında albümün lisan boyutuna yönelik bir gayretti. Kuşkusuz bu, müziği de daha nitelikli ve manalı kılıyor. Lakin maalesef makus örnekleri de var. Lisan söylemi yeterli sağlanmadığı için çağdaş Kürt müziğinin tabanda güzel bir karşılık bulmamasıyla ilgili negatif bir durum da var. Çok düzgün müzik üretilmiş, uygun içerik üretilmiş bulunmasına karşın söylemin halk içinde hayli âlâ anlaşılamıyor olması çağdaş Kürt müziğinin önünde bir handikap olarak da duruyor. Ben bu çelişkileri de gördüğüm için daha epey telaffuza, klasik Kürt sözlerine, dilsel motiflerine büyük değer verip çağdaş bir biçimde ihtimamla kullanmaya çalıştım.