Fatih Tan
Dersimli sanatçı Hêlîn Şahin, günümüzün teknolojik araçlarını sanatın dinamik yapısı ile buluşturarak, dijital ve yapay zekâ takviyeli yeni kuşak dijital fotoğraf ve heykeller üretiyor. Yeni medya tekniklerinin kullanılarak üretildiği bu sanatta, içerik ve uygulamada hem toplumsal tıpkı vakitte matematikten, fizik bilimlerinin tezlerinden, bulgularından ve verilerinden faydalanılır. Bu yeni olgulara sanatsal manalar yüklenir. Çağdaş bilgi, bakış, şuur, teknolojiye uygun kavramlar ve kuramlarla değiştirilip dönüştürülür. Şahin’in çalışmaları da bu temelde hareket eder ve öbür biroldukca Kürt sanatçı üzere lisan, kimlik, hafıza, göç, aidiyet temaları etrafında şekillenir. Hêlîn Şahin’in çalışmaları soyut ve sürreal semptomlara haiz, vaktin ve yerin epeyce ötesinde sporadik bir epidemiyolojinin ortasından ortaya çıkıyor. Sanatçı, cam, su, tüy, kum üzere imajları kimyanın birer elementi üzere kullanarak 3d yarı saydam üretimlerde bulunuyor.
Amerika’da yaşayan Hêlîn Şahin, Vancouver ve Los Angeles moda haftalarında, dizayncı Flora Miranda’nın defilesi için görüntü tasarlamış. Burberry’nin “Inside Nature” projesi için üç işten oluşan bir seri hazırlayan Şahin’in Amerika ve Avrupa’da biroldukça stantta yapıtları yer almıştır. Başarılı çalışmaları VICE News, Creators Project, AQNB üzere kültür-sanat sitelerinde yayınlanan Şahin’in, bunun haricinde NXS Magazine, Capslock Magazine ve Non Fiction üzere mecmualarda basılı çalışmaları yayınlanmıştır.
Hêlîn Şahin, dijital görsel ve heykelcilik öncesi görüntü ve animasyon üzerine de çalışmalar üretmiştir. Bugün dijital sanatın daima kendini yeniliyor ve güncelliyor olması da yeni görsel bedellerin oluşmasına imkan sağlamaktadır. Bu doğrultuda gelişen dinamikler ile imaj ve ses boyutu üzere temel öğelerin beraberliği dijital sanatı oluşturmaktadır. Bu da dijital sanatın sanatkarlar tarafınca tercih edilmesindeki değerli etkenlerden biridir ve dijital sanatın cazipliğini arttırmaktadır. Dijital sanat, çağa bir daha bakmak ve çağın kıymetlerine bakılırsa bir daha oluşturmak gerekliliğini ortaya koyması açısından da farklı bir değer kazanmaktadır.
Hêlîn Şahin’in sanattaki üretimleri bana Heidegger’in “modern teknik üzerine” niyetleriyle yakın bir analoji kurdurtuyor. Heidegger düşünme üzerinden Batı metafiziğiyle bir hesaplaşma içine girer. Ve bu hesaplaşma ortasında çağdaş teknik niyetini de temellendirir. Antik Yunanlıların temel hayati tecrübelerinin mevcut olan her şeye ötürümsızca karşılık verdiğini belirtir. Onlar için karşılaştığımız her şey “mevcut-olan”dır. Lakin mevcut-olan, mevcut-olmayandan çıkar. Bu durumu “poiesis” olarak isimlendirirler. Şahin’in çalışmalarında da mevcut geleneğin ortasında hesaplaşan, çatışan ve gün yüzüne çıkan bir poiesis kelam konusudur. Geleneğin ortasından patlayıp çiçeklendiği yeni bir form üzere kendisini gösteren bu poiesis, daha evvel varolmayan bir şeyi ya da bir formu yoktan var eden yeni bir durumun tecellisidir.
Hêlîn Şahin’in çalışmaları klasik sanatın formları haricinde öteki bir düzlemde seyreder. Niyet üzerinden meydana gelen yeni görsel formlar olarak karşımıza çıkar. Ve bu durum iki türlü bir hesaplaşmanın ortasındadır. Birincisi sanatın klasik medyumlarıdır ki dijital sanat kaçınılmaz olarak bu tersliğe her vakit muhtaçtır. Dijital sanat, klasik sanatı yok sayarak ve onu dışarda bırakarak kendi aurasını var edemez. Bilakis dijital sanat, klasik sanatın içine girerek, onun medyumlarının aykırılığı üzerinden fakat beslenebilir, kendini var edebilir ve en değerlisi, görsel ve duyusal bir forma dönüşebilir. Bir başkası ise sanattaki klâsik niyetin metafizik formuyla hesaplaşmasıdır. Bu noktayı önemsiyorum. Ranciére’in dediği üzere: “Düşünce, kendini aksiyona aktaramaz. Niyet fikre aktarılır ve aksiyon de öbür bir aksiyonu kışkırtır. Fikir, kendisini neyin meydana getirdiğini hayli güzel bilmediğini kabul eder üzere davranır ve yarattığı tesirlerin denetimini elinde bulundurmaktan feragat eder.”(1) Sanattaki klâsik niyetin metafizik formu, Kürt sanat ve edebiyatında büyük oranda tabiatla özdeş bir durumdur. Hêlîn Şahin ise mevcut tabiat formunu “mevcut-olmayan” üzerinden bir daha şekillendirir. Tabiatın görsel hafızasından mahrum ve olmayan bir şeyi şekillendirmek, lakin niyetin edimselliği ortasında gerçekleşebilir. Heidegger: “Düşünme, bir şeyin öne-çıkmasına katkıda bulunmak, ona eşlik etmek manasına gelir. Düşünme Varlık’ın açığa çıkmasına bu bakımdan bir yardım eli uzatmadır.” der.(2) Hêlîn Şahin de çalışmalarında tabiatın kozmik dengesizliğine öncülük ediyor. Tabiatın görsel ve yaşamsal hafızasının değeri, coğrafyaya atfedilen pastoral ruhla ilintilidir. halbuki tabiat önermesi başlı başına bir anomalidir. Bu anomali bilhassa mukadderat zıtlığıdır. Fakat yazgısı şahsen bir form üzere anomalinin yerine koyan, lisanın kendi sefaletidir. Zira bu lisan bizlerin birden fazla kere düşünsel olarak sığındığı üretim alanıdır. Ve bütün bu üretimler de, en kolay yol olarak bu anomaliyi düzeltme üzerinden saptanır. Bununla en çok uğraşan da edebiyattır. Edebiyat bu anomaliyi her vakit bir logosa -kendi romantik/pastoral logosuna- oturtmak için uğraşır.
Temelinde politik manada da doğayı düşündüğümüzde, doğayı “dağ” metaforu üzerinden pekâlâ tanımlayabiliriz. Bu doğa-dağ metaforunun siyasal niyetini ele aldığımız vakit, bir daha bir anomaliyle karşı karşıya kalırız. Fakat bu noktadaki anomali halkın yetkesiyle özdeştir. Ve bu bildiğimiz ekolojik-doğa özdeşiminin dışına çıkmış bir olgudur. Politik bir anomalidir. Pastoral lisanın özellikle bu noktayı şuurlu bir biçimde ıskaladığını düşünüyorum. Zira halkın yetkesi konuşulmayan bir lisan değil, sayılmayan bir lisanın yetkesidir. Kaldı ki ikisi birebir şey değildir. Birincisi pastoral logosun, ikincisi ise politik logosun alanına girer. Bu bakımdan da sayılmayan lisan, ontolojik olarak her vakit anomaliye, yani doğaya-dağa politik manada bağlıdır. Tabiatın otoriter bir güç olduğu tezi ve ısrarı da lisanın pastoral logosuna aittir. O yüzden politik manada doğayı kendi pastoral logosuyla düzeltme muhtaçlığı hisseder. halbuki otoriter olan doğa-dağ değildir. Otoriter olan bizatihi halkın politik ve ontolojik yetkesidir. Zira tabiat, unutulmamalıdır ki bütün bir tarihî çabasını bu elindeki gücü bertaraf etmek için halk ismine kullanır. Üstelik maddi yoğunluk tabiatın kalıtımı kararında var olan bir gerçekliktir. Ve bu her vakit bu biçimdedir. Pastoral lisanın realitesi ise niyet temelli değildir, daha fazlaca vücut formuna ve tecimsel olgulara yaslanan bir durumdur. Pastoral lisanın vücut üzerinden yarattığı bu niyet formu, halkın konuşma ve yazma yetkesini de eline alarak, toplumsal ve duyusal ahlaki normlar oluşturur. Bu normlar bir niyete dayanarak hareket etmez, çoklukla bir tercihin kararıdur. ötürüsıyla bu tercih vücudun kendisini gösterebildiği alanlarla sonludur. Tıpkı politik elitizm üzeredir.
Politik elitizm hiç bir münasebet sunmayan, ortaya somut hiç bir data koymayan bir paranoyadan ibarettir. Üstte da belirttiğim üzere coğrafya ya da tabiat hiç bir vakit bir baht değildir, bir duygulanım alanı da değildir. Yalnızca bir yetkedir. Niyete ve epistemeye olağan bir yetkedir. Baht olan ise bu konuşma ve yazma lisanını elinde tutan ve halka karşı vakit zaman kullanan edebi oligarkların pastoral lisanıdır. Bu bağlamda edebiyat esasen başlı başına yazı uzamının oligarşisidir. O yüzden cümlemi yenidenlıyorum, ‘coğrafya değil, lisanın kendisi yazgıdır.’ Hêlîn Şahin’in çalışmalarına yine dönersek; Şahin, bütün bu klâsik ve metafiziksel formları üretimleriyle yıkarak, bizlere sanat ve estetik üzerinden tabiatın kozmik dengesizliğini de göstererek, doğayı bir anomali üzere görmemizi sağlıyor.
Notlar:
Dersimli sanatçı Hêlîn Şahin, günümüzün teknolojik araçlarını sanatın dinamik yapısı ile buluşturarak, dijital ve yapay zekâ takviyeli yeni kuşak dijital fotoğraf ve heykeller üretiyor. Yeni medya tekniklerinin kullanılarak üretildiği bu sanatta, içerik ve uygulamada hem toplumsal tıpkı vakitte matematikten, fizik bilimlerinin tezlerinden, bulgularından ve verilerinden faydalanılır. Bu yeni olgulara sanatsal manalar yüklenir. Çağdaş bilgi, bakış, şuur, teknolojiye uygun kavramlar ve kuramlarla değiştirilip dönüştürülür. Şahin’in çalışmaları da bu temelde hareket eder ve öbür biroldukca Kürt sanatçı üzere lisan, kimlik, hafıza, göç, aidiyet temaları etrafında şekillenir. Hêlîn Şahin’in çalışmaları soyut ve sürreal semptomlara haiz, vaktin ve yerin epeyce ötesinde sporadik bir epidemiyolojinin ortasından ortaya çıkıyor. Sanatçı, cam, su, tüy, kum üzere imajları kimyanın birer elementi üzere kullanarak 3d yarı saydam üretimlerde bulunuyor.
Amerika’da yaşayan Hêlîn Şahin, Vancouver ve Los Angeles moda haftalarında, dizayncı Flora Miranda’nın defilesi için görüntü tasarlamış. Burberry’nin “Inside Nature” projesi için üç işten oluşan bir seri hazırlayan Şahin’in Amerika ve Avrupa’da biroldukça stantta yapıtları yer almıştır. Başarılı çalışmaları VICE News, Creators Project, AQNB üzere kültür-sanat sitelerinde yayınlanan Şahin’in, bunun haricinde NXS Magazine, Capslock Magazine ve Non Fiction üzere mecmualarda basılı çalışmaları yayınlanmıştır.
Hêlîn Şahin, dijital görsel ve heykelcilik öncesi görüntü ve animasyon üzerine de çalışmalar üretmiştir. Bugün dijital sanatın daima kendini yeniliyor ve güncelliyor olması da yeni görsel bedellerin oluşmasına imkan sağlamaktadır. Bu doğrultuda gelişen dinamikler ile imaj ve ses boyutu üzere temel öğelerin beraberliği dijital sanatı oluşturmaktadır. Bu da dijital sanatın sanatkarlar tarafınca tercih edilmesindeki değerli etkenlerden biridir ve dijital sanatın cazipliğini arttırmaktadır. Dijital sanat, çağa bir daha bakmak ve çağın kıymetlerine bakılırsa bir daha oluşturmak gerekliliğini ortaya koyması açısından da farklı bir değer kazanmaktadır.
Hêlîn Şahin’in sanattaki üretimleri bana Heidegger’in “modern teknik üzerine” niyetleriyle yakın bir analoji kurdurtuyor. Heidegger düşünme üzerinden Batı metafiziğiyle bir hesaplaşma içine girer. Ve bu hesaplaşma ortasında çağdaş teknik niyetini de temellendirir. Antik Yunanlıların temel hayati tecrübelerinin mevcut olan her şeye ötürümsızca karşılık verdiğini belirtir. Onlar için karşılaştığımız her şey “mevcut-olan”dır. Lakin mevcut-olan, mevcut-olmayandan çıkar. Bu durumu “poiesis” olarak isimlendirirler. Şahin’in çalışmalarında da mevcut geleneğin ortasında hesaplaşan, çatışan ve gün yüzüne çıkan bir poiesis kelam konusudur. Geleneğin ortasından patlayıp çiçeklendiği yeni bir form üzere kendisini gösteren bu poiesis, daha evvel varolmayan bir şeyi ya da bir formu yoktan var eden yeni bir durumun tecellisidir.
Hêlîn Şahin’in çalışmaları klasik sanatın formları haricinde öteki bir düzlemde seyreder. Niyet üzerinden meydana gelen yeni görsel formlar olarak karşımıza çıkar. Ve bu durum iki türlü bir hesaplaşmanın ortasındadır. Birincisi sanatın klasik medyumlarıdır ki dijital sanat kaçınılmaz olarak bu tersliğe her vakit muhtaçtır. Dijital sanat, klasik sanatı yok sayarak ve onu dışarda bırakarak kendi aurasını var edemez. Bilakis dijital sanat, klasik sanatın içine girerek, onun medyumlarının aykırılığı üzerinden fakat beslenebilir, kendini var edebilir ve en değerlisi, görsel ve duyusal bir forma dönüşebilir. Bir başkası ise sanattaki klâsik niyetin metafizik formuyla hesaplaşmasıdır. Bu noktayı önemsiyorum. Ranciére’in dediği üzere: “Düşünce, kendini aksiyona aktaramaz. Niyet fikre aktarılır ve aksiyon de öbür bir aksiyonu kışkırtır. Fikir, kendisini neyin meydana getirdiğini hayli güzel bilmediğini kabul eder üzere davranır ve yarattığı tesirlerin denetimini elinde bulundurmaktan feragat eder.”(1) Sanattaki klâsik niyetin metafizik formu, Kürt sanat ve edebiyatında büyük oranda tabiatla özdeş bir durumdur. Hêlîn Şahin ise mevcut tabiat formunu “mevcut-olmayan” üzerinden bir daha şekillendirir. Tabiatın görsel hafızasından mahrum ve olmayan bir şeyi şekillendirmek, lakin niyetin edimselliği ortasında gerçekleşebilir. Heidegger: “Düşünme, bir şeyin öne-çıkmasına katkıda bulunmak, ona eşlik etmek manasına gelir. Düşünme Varlık’ın açığa çıkmasına bu bakımdan bir yardım eli uzatmadır.” der.(2) Hêlîn Şahin de çalışmalarında tabiatın kozmik dengesizliğine öncülük ediyor. Tabiatın görsel ve yaşamsal hafızasının değeri, coğrafyaya atfedilen pastoral ruhla ilintilidir. halbuki tabiat önermesi başlı başına bir anomalidir. Bu anomali bilhassa mukadderat zıtlığıdır. Fakat yazgısı şahsen bir form üzere anomalinin yerine koyan, lisanın kendi sefaletidir. Zira bu lisan bizlerin birden fazla kere düşünsel olarak sığındığı üretim alanıdır. Ve bütün bu üretimler de, en kolay yol olarak bu anomaliyi düzeltme üzerinden saptanır. Bununla en çok uğraşan da edebiyattır. Edebiyat bu anomaliyi her vakit bir logosa -kendi romantik/pastoral logosuna- oturtmak için uğraşır.
Temelinde politik manada da doğayı düşündüğümüzde, doğayı “dağ” metaforu üzerinden pekâlâ tanımlayabiliriz. Bu doğa-dağ metaforunun siyasal niyetini ele aldığımız vakit, bir daha bir anomaliyle karşı karşıya kalırız. Fakat bu noktadaki anomali halkın yetkesiyle özdeştir. Ve bu bildiğimiz ekolojik-doğa özdeşiminin dışına çıkmış bir olgudur. Politik bir anomalidir. Pastoral lisanın özellikle bu noktayı şuurlu bir biçimde ıskaladığını düşünüyorum. Zira halkın yetkesi konuşulmayan bir lisan değil, sayılmayan bir lisanın yetkesidir. Kaldı ki ikisi birebir şey değildir. Birincisi pastoral logosun, ikincisi ise politik logosun alanına girer. Bu bakımdan da sayılmayan lisan, ontolojik olarak her vakit anomaliye, yani doğaya-dağa politik manada bağlıdır. Tabiatın otoriter bir güç olduğu tezi ve ısrarı da lisanın pastoral logosuna aittir. O yüzden politik manada doğayı kendi pastoral logosuyla düzeltme muhtaçlığı hisseder. halbuki otoriter olan doğa-dağ değildir. Otoriter olan bizatihi halkın politik ve ontolojik yetkesidir. Zira tabiat, unutulmamalıdır ki bütün bir tarihî çabasını bu elindeki gücü bertaraf etmek için halk ismine kullanır. Üstelik maddi yoğunluk tabiatın kalıtımı kararında var olan bir gerçekliktir. Ve bu her vakit bu biçimdedir. Pastoral lisanın realitesi ise niyet temelli değildir, daha fazlaca vücut formuna ve tecimsel olgulara yaslanan bir durumdur. Pastoral lisanın vücut üzerinden yarattığı bu niyet formu, halkın konuşma ve yazma yetkesini de eline alarak, toplumsal ve duyusal ahlaki normlar oluşturur. Bu normlar bir niyete dayanarak hareket etmez, çoklukla bir tercihin kararıdur. ötürüsıyla bu tercih vücudun kendisini gösterebildiği alanlarla sonludur. Tıpkı politik elitizm üzeredir.
Politik elitizm hiç bir münasebet sunmayan, ortaya somut hiç bir data koymayan bir paranoyadan ibarettir. Üstte da belirttiğim üzere coğrafya ya da tabiat hiç bir vakit bir baht değildir, bir duygulanım alanı da değildir. Yalnızca bir yetkedir. Niyete ve epistemeye olağan bir yetkedir. Baht olan ise bu konuşma ve yazma lisanını elinde tutan ve halka karşı vakit zaman kullanan edebi oligarkların pastoral lisanıdır. Bu bağlamda edebiyat esasen başlı başına yazı uzamının oligarşisidir. O yüzden cümlemi yenidenlıyorum, ‘coğrafya değil, lisanın kendisi yazgıdır.’ Hêlîn Şahin’in çalışmalarına yine dönersek; Şahin, bütün bu klâsik ve metafiziksel formları üretimleriyle yıkarak, bizlere sanat ve estetik üzerinden tabiatın kozmik dengesizliğini de göstererek, doğayı bir anomali üzere görmemizi sağlıyor.
Notlar:
- Uzlaşı Çağına Notlar, Jacques Ranciére, Çev. Didem Tuna, s.184, Sel Yayınları
- Tekniğe Ait Soruşturma, Martin Heidegger, Çev. Doğan Hasret, s.17, Paradigma Yayınları