Türkiye’nin kendine mahsus müzikal tutumlarından ve periyotlarından biri olarak Anadolu rock, 80’li senelerla birlikte başlayan pop müzik fırtınasıyla neredeyse unutulma noktasına gelmişken 90’ların sonundan itibaren müzikal bir arayış içerisindeki yeni jenerasyonlar bu müziği keşfetmeye başladı. 2000’lerle bir arada ise plaklara olan ilginin artmasıyla bu “efsane” müzikçi ve kümelerin müzikleri, albümleri hudutlu da olsa yeni bir kitleyle tanıştı. Bir yandan nostaljik bulunduğu için değişik karşılanan, öteki yandan müzikal olarak çağının dünya trendlerini bu derece yakaladığı ve hatta kimi bazı bu trendlerin önüne geçtiği için pahası bir daha anlaşılan Anadolu rock müziğine olan ilgi gün geçtikçe artıyor.
60’lı senelerdan başlayıp 80’li senelera dek yapılan bu müziğin dinleyicileri büyük oranda genişliyor gün geçtikçe. Üstelik Anadolu rock’ın hem hal tıpkı vakitte kullanılan enstrümanlar ve düzenlemeler niçiniyle hayli özgün ve eşsiz olduğunu keşfeden büyük bir milletlerarası dinleyici kitlesinden de kelam edebiliyoruz artık.
Anadolu rock meraklılarının uzun müddettir temel kaynaklarından biri ise bir Youtube kanalı olan Anatolian Rock Revival Project. Birkaç şarkılık bir koleksiyon olması gayesiyle başlanan projede bugün 160’tan fazla müzik, yalnızca bu müzikler için hazırlanmış illüstrasyonlarla dinleyiciye sunuluyor. “bir daha keşfedilen” müziklerin kimileri on milyonlarca defa dinleniliyor. Koleksiyondaki biroldukca müzik ise plak kayıtlarında gizli kalmış ömürlerine birinci kere dijitalde yayınlanarak bir daha başlıyor.
Anaolitan Rock Revival Project’i, projenin başlangıcında yer alan, aslında kurucusu olan reklamcı Gökhan Yücel ile tüm bilgileriyla konuştuk.
Çabucak girelim bahse. Anatolian Rock Revival Project fikri nereden çıktı, nasıl başladı her şey?
Aslında iki istikametli bir yanıtı olabilir bunun. Ben epeyce geç dinledim bu müzikleri, 2013 yılında falan birinci sefer önemli olarak dinledim. Daha evvel sağda solda duymuşumdur lakin birinci kere 2013 yılında “Evet, ben bunu dinliyorum” dedim. Büyürken o denli şeyler dinlemiyordum, epey yabancı olduğum bir şeydi. O yüzden epey etkilendim, fazlaca hoşuma gitti dinlediğimde. Birinci dinlediğim müzik Batman Orkestrası’nın ‘Şeker Alalım’ diye bir müziğiydi. İnanamadım, nasıl bu kadar sevecen bir kesim var ve ben bilmiyorum yani. O periyotta yapılmış, The Beatles müzikleri üzere bir modüldü benim için. daha sonra da Mavi Işıklar dinlediğimi hatırlıyorum, ‘Çayır Çimen Geze Geze’. Sonraki gün annemle konuştum, niye biz bunları bilmiyoruz diye. O da dedi ki “Siz ilgilenmiyordunuz, biz de size dinletmedik.” Lakin bizim konutumuzda plaklar yoktu, babam da Ruhi Su dinliyordu. Tahminen babamın seçkisinde o denli şeyler yoktu. bu biçimdelar biz de bir küme arkadaş, bir Facebook kümesi kurduk bir arada bir şeyler yapalım diye. Zira hayli fazla yetenekli insan var.
Ben reklamcıyım ve reklam dediğimiz sıklıkla kapitalist sistem içerisinde bir şey satmak üzerine şurası bir olay lakin epeyce fazla yaratıcı insanın ortasında bulunduğu bir bölüm. Yapabileceğiniz fazlaca şey var. O yüzden ben her fırsatta “Ya şöyleki yapalım, bu biçimde yapalım” diye arkadaşları zorluyordum fakat güç bunları hayata geçirmek. her insanın “Hadi ben de yapıyorum” demesi hayli olmuyor, baht yapıtı orada oldu. O kümenin ortasında üç tane fikir konuşmuştuk; Orhan Veli’nin yüzüncü yılında onun şiirlerinin resmedilmesi üzere bir proje vardı, Bir öteki proje fikri Ali Nesin’in Matematik Köyü için para toplansın diye bir şey yapabilir miyiz, takviye olabilir miyiz üzerineydi. Üçüncü de “60’lar, 70’ler rock kesimleri varmış, onlara dair bir şeyler yapabilir miyiz?”di.
Bunun gerisindeki motivasyon neydi? niye aklınızda bu biçimde projeler var? Bunlar para kazanacağını öngördüğünüz projeler miydi?
Hayır, değildi. Reklamcılık yapan bir insan, ‘değerli bir şey’ üretmediğini fark ediyor daima, sıklıkla hiç kimseye yararı olmayan şeyler yaptığını düşünüyor. Reklam o denli, bugün var yarın yok bir içerik; benim 2009’da yaptığım buzdolabı reklamındaki buzdolabı bile yok artık ki reklamı olsun. O yüzden de biraz faydalı olabilecek şeyler düşünüyor insan. Türkiye’de kreatif üretim de bu manada fazlaca az. esasen hayli para kazandıran bir alan değil, o yüzden insanların vakit ayırıp da “Ben özgün bir şey yapacağım, maddi yararı kıymetli değil” demesi fazlaca rastlanan bir şey değil.
Bir de bu modülleri dinleyince, bunları niye tanımadığımı düşündüm. Doğum günüm 4 Ağustos 1980, ben doğduktan bir ay daha sonra 12 Eylül Darbesi oluyor. Bu yüzden biz bunların gölgelendiği bir kuşak olarak büyüdük. Ben bunları bu biçimdea kadar bilmiyordum ve ben bilmiyorsam birçok insan da bilmiyor olabilir diye düşündüm. Zira ben büyürken, Türkiye’de üretilen kültür sanat yapıtlarına burun kıvırdığımızı, “İyi bir şey yapılmış olsa aslına bakarsan bilirdik” dediğimizi hatırlıyorum. Ancak varmış, elimin altında, ulaşabileceğim uzaklıkta.
’80 DARBESİ GEÇMİŞLE ORTAMIZA SET ÇEKMİŞ’
Şöyle bir şey mi oluyor?: Hem bir kültürel kırılma yaşıyoruz 80’le birlikte birebir vakitte şöyleki bir tarafı da var, sizin koleksiyonunuz içerisinde olan isimlerin de birçoğunun aslında protest bir hali var. Biraz bu ikisi bir ortaya geliyor galiba…
Selda Bağcan 12 Eylül’de tutuklanıyor, Cem Karaca, Edip Akbayram… Birden fazla. Bence bu, toplumda da büyük bir kırılma yaratıyor. Bunlar yasaklı isimler, konutunda plağı olmaması lazım.
Anaakım, en çok dinlenen isimler bunlar üstelik. Devirlerinin büyük pop yıldızları.
Motamot o denli. Edip Akbayram 70’lerin başında inanılmaz bir isim, 80 darbesinden daha sonra 9 yıl üzere bir süre albüm yapamamış. Bilmiyor olmamızın sebeplerinden bir tanesi de bu. Bilmiyoruz zira aktarılmamış bir manada. Bir de natürel o periyotta plaktan kasete geçiyoruz. Ben büyürken konutumuzda yalnızca kasetler vardı. ötürüsıyla onun dönemi ne kadar başarılı oldu, onu bilmiyorum. Fakat bunlar birleşince asıl motivasyon, “herkes dinlesin bunları” oldu. Benim işim diğerlerine “şunu yap” demek olduğu için şunu biliyorum ki, birine “Bu şarkıyı dinle” dediğinde dinlemez yalnızca sen “dinle” dedin diye. Herkes birbirine müzik öneriyor. O yüzden ne yapsak bu dinlenir diye düşünmemiz gerekti. Bu müziklerin daha epey beşere ulaşması için illüstrasyonu kullanalım, bu biçimdece baktığında merak etsin, cezbetsin, birebir vakitte özgün sanat yapıtları de çıkmış olsun diye düşündük.
Biz aslında 60 ve 80’li yıllar içindeki sanata 2000’li yıllarının sanatını koyduğumuz bir şey yapıyoruz. Düşünsene, sen bir müzik yapıyorsun, 40 yıl daha sonra gencecik biri senin müziğin onda yarattığı hisle diğer bir şey yapıyor. bu biçimdece o ikisi bağlanmış oluyor. örneğin çizim yapacak insanlara, “Sen aslında yalnızca alelâde bir fotoğraf yapmıyorsun. Senin yaptığın bu çizim, bu müziğe bağlanacak ve gelecekte birlikte anılacaksınız” diyorum. Bizim kanalda o oldu örneğin, ‘Gurbet Şarkısı’ var diyelim, Özdemir Erdoğan’ın. Youtube’da bir müzik en hayli hangi kanalda dinlendiyse Google aramalarında en üstte çıkıyor bir süre daha sonra. Şu anda Google’a gurbet sözünü yazdığında bizim müzik çıkıyor en üstte. Bu yalnızca 7 yıl daha sonra olanı. 15-20 yıl daha sonra tahminen daha da yakın anılıyor olacaklar. O yüzden yaptıkları çizim, o modülün öbür yarısı üzere oluyor.
HER MÜZİĞE ÖZEL TASARIM
Pekala, bu sonucu verdiniz ve aslında gönüllülük temeliyle bir tertibe girdiniz. Reklamcı olmanızdan dolayı etrafınızda bu işleri yapan, bilen beşerler vardı ve onlar istekli oldular, o denli mi?
Evet, o dediğim Facebook grubundaydık esasen o beşerlerle. Bunlar benim daha evvel bir arada çalıştığım ya da yaptığım işler üzerinden arkadaş olduğum insanlardı. Onlarla da daima konuşuyorduk, yepyeni şeyler yapalım, yeni bir şey üretelim diye. Biz kendi şirketimizde bunun kurumsal kimliğini yapmaya başlamıştık. Yani bunun ismi ‘Anatolian Rock Revival Project’ olsun üzere kararları almıştık. Bir ortak lisan bulmak zorundaydık, o niçinle baştan poster ölçüsünü, çerçevelerin nasıl olması gerektiğini belirledik, bir kurumsal kimlik çalıştık, bu logo her vakit şuralardan birinde olacak diye.
‘Brief’ veriyor muydunuz örneğin illüstrasyonlarla ilgili?
“Bana bunu çiz, bir çay bardağında yarıya kadar içilmiş çay çiz, işte çay bilmem nesi yazsın” diye hiç bir vakit demedim. kimi bazı aklıma bu biçimde bir şey geldiğinde sadece bir fikir olarak paylaştım. Zira o müzik bende nasıl bir his uyandırdıysa sende de bir his uyandırıyor, ben aslında o hissin yansıması gerektiğini düşünüyorum çalışmaya. O yüzden her vakit söylemiş olduğim, “otur bu şarkıyı dinle, sende ne uyandırıyorsa” oldu. Şarkıyı da o denli seçtiriyoruz. Müzikleri ben insanlara paylaştırmadım. Bir müzik havuzumuz var, oradan seçiliyor.
‘ANADOLU ROCK 101’
Bu havuz nasıl oluşuyor?
Günün sonunda bunları ben seçiyorum fakat zevkine hayli güvendiğim beşerler daima bana modüller yolluyorlar. Ben de doğal araştırıyorum. örneğin az biliniyorsa ve ortalamanın üzerinde bir müzikse kesin istiyorum zira o kümenin yaşaması için bir sebep o. Örneğin, Feylesoflar diye bir küme var, iki müzik ya da üç müzik yapmışlar aslına bakarsanız. Onu alabilirsek epey memnun oluyorum, dinleyici de “Aa o denli de bir küme varmış” diyor. Aslında Türkçe rock tarihini fazlaca yeterli bilmememin bir avantajı var, daha kolay alımlanabilir şeyleri daha rahat seçiyorum. ‘Anadolu Rock 101’ üzere olsun orası istiyorum. Gelsin, fotoğraflara baksın, “Ne uygun şeyler varmış” desin, kendisi daha sonrasında yola devam etsin. O yüzden bizimkini bu biçimde bir giriş düzeyi işi olarak düşünmek lazım.
Doğal yıllar geçtikçe daha kompleks hale geldi. Birinci başta 7 ilâ 10 müzik içinde bir iş yapalım diye başladık. daha sonra posterlerin bir kısmı çıkmaya başlayınca bu müziği dinleyen çizerlerin bir kısmı bana yazmaya başladı. örneğin, “Ben Hardal dinliyorum, ben de Hardal posteri yapayım” diyor. Ben o sırada Hardal’ı bilmiyorum, açıyorum dinliyorum, “Aa ne hoş, Hardal’ın beş müziğini yapmamız lazım” diyorum, o biçimde birbirini besleyen bir sistem oldu. Burada şunun altını çizmem lazım ki Türkiye çizerler, illüstrasyon manasında eksiksiz bir ülke. Bence dünyaya verebileceğimiz en büyük şeylerden biri bu. O yüzden de bu bana hayli hoş bir alan açtı. Sanatkarlara da yaratıcılıklarını yüzde yüz kullanabilecekleri bir platform yaratmış olduk. Bunun ilhamı da geçmişin müziklerinden geliyor, bence her çizerin yapmak isteyeceği bir şey bu. Olağanda piyasada GSM operatörü için elinde cep telefonu tutan insan çizmek zorunda olan arkadaşların ne kadar özgün bir şey yapabildiğini gördük. bu biçimdece öteki çizerler de ortasında bulunmak istediler.
Muhammed Ali Üzen’in ‘Burçak Tarlası’ için yaptığı poster
Biraz da işin teknik kısmını soracağım. Bu müziklerin kayıtlarını nereden alıyorsunuz? Bunların kayıt kalitelerini nasıl denetim ediyorsunuz? Bunlarla ilgili re-mastering süreçleri oluyor mu? Bir de natürel telif işlerini nasıl çözüyorsunuz?
Biz projeye birinci başladığımızda şu biçimde yapıyorduk: Müziğin bir posterini yapıyoruz, posterin üstünde bir QR kod var, o QR kod müziğin Youtube’daki bir kaydına gidiyor. İşte Hüseyin yüklemiş, Hüseyin’in görüntüsüne gönderiyorduk insanları. Lakin daha sonra şu biçimde de bir sorun ortaya çıktı: Biz posterleri hazırladık, daha sonra Hüseyin’in kanalı ortadan kalktı. Bu ortada Hüseyin derken bir sürü Hüseyin var. Onlar teker teker kaybolmaya başlayınca, bizim posterlere bastığımız QR kodlar işe yaramamaya başladı. Bu da önemli bir düşünce olmaya başladı. En sonunda dedik ki “Biz bunları dikey posterler olarak yapıyoruz, sanki yatayını da yapsak, Youtube’a biz mi khalbukik? bu biçimdece hiç bir vakit kalkmayacağını biliriz zira biz kanalı kaldırmayacağız.” bu türlü kanalı açtık. O yüzden birinci yapılan poster birinci görüntü değil yani. Birinci görüntü Moğollar’ın ‘Yedi Sekiz-Dokuz Sekiz’iydi. Birinci poster Özdemir Erdoğan’ın ‘Aç Kapıyı Gir İçeri’ şarkısınaydı. bu biçimde başladığımız için internetteki bir görüntüyü indirdik, birebir şarkıyı yükledik. Bir de ben daha önce ilgi duymaya başlayınca sağdan soldan kesimler bulmuştum, onları kullanıyorduk. Fakat makus kalitede şeylerdi.
Bir gün müzikle ağır olarak uğraşan arkadaşım Sinan Güngoren, “Gökhan, bu bu biçimde olmaz. Sen bunları bana gönder, bunları dijital için re-master edeyim” dedi. daha sonra bir anda öteki beşerlerle bağlantıya geçmeye başladım. Bana modüller göndermeye başladı bu işle ilgilenenler. Kendimi sahafların, plakçıların içinde buldum derken… örneğin Almanya’da olan biroldukca insan var bu plaklara sahip. Darbeyle bir arada plaklarını da alıp göçmüşler. Toplumsal medya yardımıyla onlarla bağlantımız olmaya başladı.
Bir müzik aradığımızda sahafların Facebook kümesine yazıyorduk mesela, sahaflardan bir tanesi “bu bende var diyor”, 15 dakika daha sonra bir mail geliyor bana, haydi bunu kullanıyoruz diyoruz, Sinan’a gönderiyoruz, temizliyor. Sahaf Özkan Sağlıksunar hayli yardımcı olmaya başladı. Bir devir yalnızca onunla çalıştık. daha sonra “Ben seni Volga’yla tanıştırayım, asıl Volga bu işin membaı” dedi. Volga da artık İngiltere’de yaşıyor, plaklarla ilgilenen biri, inanılmaz düzgün kayıtlar var elinde. Anlayacağınız bir süre daha sonra bu işin asıl uzmanlarından oluşan bir ağ ortaya çıktı ve bizim koleksiyonumuz hem nitelik birebir vakitte nicelik olarak inanılmaz derecede büyüdü.
Çizerlerle sürecimiz de şöyleki: Her çizer iki müzik seçiyor; kendi hissettiği, uygun ilham yaratan, çizgisine uygunluk üzere kriterlerle. Natürel kimi müzikleri hayli fazla insan istiyor. Örneğin Cem Karaca’nın ‘Emrah’ı, alışılmış ki herkes bunu yapmak ister. O yüzden her vakit bir yedek alıyoruz, ona göre dağılım yapıyoruz. Şu andaki sistem şu: Kesimler seçiliyor, ondan sonrasında Volga’dan analog kaydı geliyor, çabucak sonrasında analog kayıt Sinan’a gidiyor, Sinan dijitale re-master ediyor. Tüm bunlar olurken bir de içerik takımımız var, Kanada’da bir arkadaş, akademisyen, müzikleri İngilizce’ye çeviriyor. Burak diye bir arkadaş Türkiye’de Türkçe araştırma yapıyor, öbür bir arkadaş var İsveç’te, o da Burak’ın araştırmasını İngilizceye çeviriyor. Bunun haricinde Ali ve Gizem var; Ali bütün bu operasyonları yürütüyor, Gizem de sanat direktörümüz, gelen işlerin ne kadar uygun olduğuna bakıyor, logoların yerleştirilmesi, baskıya hazır hale getirilmesi üzere işleri hallediyor. Sabit çalışan takım bu türlü.
‘BARIŞ MANÇO’NUN OLMAMASI BÜYÜK EKSİKLİK’
Pekala, yeniden telif problemine gelirsek…
Teliflerle ilgili şu biçimde bir durum var, Youtube kanalı o manada bir dert. Bir müzik yüklediğimizde onun bir telifi var ise telif sahibine gidiyor. ötürüsıyla bizim kanala bir müzik yüklememiz onlar için ekstra bir gelir kapısı. Bilhassa bizim kanal epey daha odaklı olduğu için, bugün 410 bin takipçimiz var. Biz şarkıyı koyduğumuzda birçok kanaldan daha fazla izleniyor. O yüzden aslında direkt gelir oluyor sanatkara ya da hak sahibine. Lakin kimi vakit de biz bu müziğin olmasını istemiyoruz diyorlar. örneğin Barış Manço’nun müzikleri için bize müsaade vermediler, fazlaca toplantı yaptık ve bence hayli büyük bir eksiklik Barış Manço’nun projede olmaması. Lakin sonuçta telif haklarını yöneten şirket o denli karar verdi.
İnsanlara anlatıyoruz evvel, bakın bu biçimde bir şey yapıyoruz, bu bir toplumsal sorumluluk projesi diye… Bu ortada nitekim dünyadan bu müziklere bakmak isteyen insanların birinci geldiği mecra bizim kanalımız, yani vakit ortasında buna döndü. O yüzden de bizim bütün görüntülerin altı yabancı insanların yorumlarıyla dolu. Nikaragua’dan “Merhaba arkadaşlar, Feylesoflar fazlaca iyi” diyen beşerler var. Bence bu epeyce kıymetli, Kültür Bakanlığı’nın falan yapması gereken bir iş tahminen de. Sanatkarların birçoğu bunu anlıyor zira bence o devrin sanatkarlarının en değerli sorunlarından bir tanesi duyulmamış olmaları; 70’lerde o kadar hoş modüller yapmışlar, kimse bilmiyor bugün onların olduğunu. Bence onlar da keyifli oluyor ki esasen birçoklarıyla epeyce yeterli arkadaş da olduk.
Onu soracaktım, sanatkarlardan sizinle irtibata geçenler oldu mu?
Olağan. örneğin Moğollar’ın bir albümünü yaptık ondan sonrasında. ‘1973 Cem Karaca-Moğollar Kayıp Kayıt’ diye bir albümleri çıktı İzzet Öz’ün arşivinden. Onun ortasında altı müzik vardı, bizden rica ettiler siz yapar mısınız diye. Emrah Karaca’yla tanışmıştık. Dünyanın en tatlı insanı kendisi. Cem Karaca’nın müziklerini koyabilmek için fazlaca uğraştık zira Cem Karaca’nın telifleri dağınık. Barış Manço’yla Cem Karaca’nın teliflerinin bir kısmını tıpkı şirket yönetiyordu. “Barış Manço’yu koymayacaksınız, Cem Karaca’yı da koyamazsınız” dediler. daha sonra Emrah Karaca “Babamın müzikleri burada olacak” diye devreye girdi, “Babam keşke görseydi bunları, epey keyifli olurdu. Ben gurur duyuyorum” dedi. daha sonra Taner Öngür’le tanıştık, hâlâ daima görüşüyoruz. Ben onun albüm kapakları için yardımcı oldum. 21. Peron örneğin, epeyce yazıştık onlarla da. İrtibata geçip yeterli anlaşmadığımız kimse olmadı. kimi vakit bir sanatçı bizim projeden haberdar olup, “Ne oluyor burada?” diye soruyor. Zira gerçekten dışarıdan bakıldığında hayli uygun paketlenmiş bir şey, reklamcılar yapmış. Fakat olayı anladıklarında “Ne gerekiyorsa biz de katkıda bulunalım, yapalım, edelim…” diyorlar.
Anlattığınız sistemi anladığım kadarıyla bu müziklerin bir kısmı dijitalde birinci kere sizinle duyuldu, değil mi?
Evet.
Sizin fazlaca farklı bulduğunuz ya da size geri dönüşleri hayli enteresan olan örnekler var mı hatırladığınız?
Doğal birinci defa bizimle duyuldu derken, 140 sefer dinlenmiş müzik var, onun da bizimle duyulduğunu var iseyıyorum. Lakin örneğin, ‘Dönmeyen Sevgili’ var. L.S.D. Orkestrası diye bir küme, onların ‘Dönmeyen Sevgili’ ve ‘Neye Geldim Dünyaya’ diye iki kesimi var, fazlaca fazlaca güzel ve kimse bilmiyordu. Çok garip, benim Bodrum’dan bir çocukluk arkadaşım onu birinci sefer Youtube’a yüklemiş. Bir gün beni aradı, “Gökhan, bu biçimde bir müzik var” dedi. Natürel bu ortada bu işi araştıran beşerler biliyordur, ondan bahsetmiyorum. Fakat genel kitleye ulaşma manasında, hiç ismi duyulmamış…
örneğin Feylesoflar da o denli bir küme, hayli fazlaca az bilinen. Hani araştıranın bildiği kümeler var. örneğin L.S.D. Orkestrası’nın ismi da epeyce garip olduğu için beşerler hayli şaşırıyor. ‘Neye Geldim Dünyaya’ epey oldukça düzgün bir kesim, kelamları de Âşık Nesimi Çimen’e ilişkin. Tam bir isyan müziği, bugünün Türkiyesi’ne fazlaca uyan bir kesim. Genelde kimi müzikçiler muhakkak müziklerle biliniyor. Onun epey farklı bir yapıtını koyduğunuzda “Aa, bu biçimde şeyler de mi yapıyormuş?” oluyor. örneğin Nejat Yavaşoğulları’nı herkes Bulutsuzluk Özlemi’nden biliyor lakin ‘Yalnız Kalma’ üzere solo modülleri var evvelce.
Çok enteresan müzikleri vardır onun, ‘Caniko’ üzere.
Ben buna, “İnsanların burada bakabileceği epeyce şey var” diye bakıyorum ve bunların geri dönüşü epey hoş oluyor. kimi vakit birtakım müziklere sanki o kadar âlâ değil mi diyorum lakin hepsine fazlaca hoş reaksiyonlar geliyor.
Kaç müzik var şu anda kanalınızda?
165 oldu şu anda ve de büyüyor. Daima “7 yapacağız, 10’da bırakırız, 50 hoş bir sayı, 100 tam yuvarlak, orada kalsın…” diye düşünüyordum. Artık herbiçimde 200’e gidiyor üzere görünüyor. Yani apansızın da bitebilir, hiç bir şey bağlı değil sonuçta fakat fazlaca güzel bir kitle oluştu. Yorumlar da güya 70’lerdeymişiz üzere, o denli bir hürmet sevgi çerçevesinde…
‘KADIKÖY ROCK MÜZESİ… niye OLMASIN?’
Büyük bir boşluğu dolduruyorsunuz olağan. Pekala, bu proje bir Youtube projesi olarak mı kalacak? Bu işin bir sahnesi, aktifliği, standı vesaire olacak mı?
Telif o kadar ince bir çizgi ki hayli dikkatli hareket etmek lazım. O yüzden de birtakım şeyleri yapmak sıkıntı. Bizim bu projeyle ilgili olağan ki epey gayemiz var zira yapmaya başladıktan daha sonra 8 yıl içerisinde aklına o kadar şey geliyor ki. örneğin bir belgeseli kesinlikle olmalı zira bu Youtube kanalı aslında hayli az beşere hitap eden bir şey. Youtube’da müzikle ilgili beşerler evet biliyor ancak örneğin benim arkadaşım olan biroldukca kişi bilmiyor hâlâ benim bunu yaptığımı. O yüzden çok dar bir alan. Bunun daha geniş kitlelere ulaşması için uğraşıyoruz. Bu küresel bir kitleyi de içeriyor, yalnızca Türkiye’de ne kadar dinlenir diye de bakmıyorum. Zira dünyada fazlaca kuvvetli bir damar var bununla ilgili. Hollanda’da ortalık kalkmış gidiyor Altın Gün yüzünden ve dünyanın dört bir yanında bu stil sound’lara dönüş var. O yüzden daha geniş düşünmek lazım diyorum. Bir yandan da bu insanların çoğunluğu artık yaşlılar, geç olmadan da bunun yapılması lazım. Gittikçe yapmak daha güç oluyor, zira arşiv yok. hiç bir şeyin kaydı yok. O denli olduğu için belgesel yapmak epey güç. Bir zorluğu da telif zira artık ticari bir metaya dönüştüğü için, 160 müzik için yalnızca telif maili atmak bile günlerce sürecek bir şey. Bunlar gözümü korkutuyor zira ben daima “Biz yaratıcılığa ve yapış kısmına odaklanalım, sanata odaklanalım” diye düşündüm o yüzden hiç bunu ticarileştirmeye çalışmadık.
Bunun fazlaca hoş sahne şovları olabilir, hâlâ yaşayan sanatkarlarla tahminen yeni kuşakların bir ortaya geldiği. Lakin benim gönlümde yatan aslan, Kadıköy’de bir rock müzesi olması… Zira bu müziğin merkezi Kadıköy. Kadıköy ve Moda… Herbiçimde projenin ortasındaki sanatkarların yüzde 70’i, 80’i orada hayatış o devirde. O denli bir yere o denli bir şey hayli yakışır diye düşünüyorum.
Yarın ne olacak, bilmiyorum. Tahminen farklı bir yere gidecek. Benim için de hepsi yeni, daha evvel hayatımda hiç deneyimlemediğim bir şey. Yaratıcı anlayışı, ticari bir anlayıştan çıkmıyor oluşu… Bugün Türkiye’de oturup bir şey düşünen herkes, “Ben bundan nasıl para kazanacağım?” diye düşünüyor. Bizim tüm niyetimiz ‘bu müzikleri nasıl daha hayli dinletiriz’di, o yüzden bu kadar büyüdü.
‘ATATÜRK’ÜN YAPMAK İSTEDİĞİ ŞEYİ 60’LARDA LİSELİ ÇOCUKLAR YAPIYOR’
Siz daha evvel bu şekil müziği bilmeyen biri olarak artık daima bu stil müziklerle hemhâl olmak zorundasınız; dinlemek, tartmak… Sizin bu şekil müzikle şahsi olarak bağlantınız neye dönüştü? “Efsane” bir periyot olarak mı görüyorsunuz bunu, yoksa bütün şartların mecburî olarak getirdiği bir yer mi? Elbet dünyadan epey etkilenilmiş bir periyot lakin bir yandan da Türkiye’de müzikte tahminen de hiç bir vakit olmadığı kadar yerelin bu dünyayla buluştuğu bir şey yapılmış…
Bu manada ben birkaç yerinden bakıyorum. Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti tarihi olarak bakıyorum. Zira aslında bu periyot, 1960 Anayasası’nın kararında çıkan bir periyot. Türkiye’de epeyce büyük bir kırılma oluyor ve daha sonrasındaki yeni anayasa daha özgürlükçü. Bu ortada o devirden birden fazla sanatçı da bu biçimde anlatıyor. Bu bir özgürlük alanı yaratıyor. Burada sanatkarların özgür olacağı bir ortam yaratırsan esasen onların çiçek verdiğini görüyorsun. bir daha birebir periyotta bir ulusallaşma fakat kozmetik bir ulusallaşma değil, sahiden “Biz ne yapmışız?” diye merak etmekten kaynaklanan bir ulusallaşma var.
Projenin birinci müziği ‘Burçak Tarlası’, o denli olmasa da Türkiye’de Anadolu rock’ın birinci örneği dememizin niçini, birinci sefer anaakımda epey geniş kitlelere ulaşan, Batı enstrümanlarının kullanıldığı mahallî melodili kesim olması. Burada değerli olan şu, Balkan Müzikleri Şenliği için yapılıyor. Yani aslında bu biçimde bir pazar yok Türkiye’de, daha epey aranjman var, yabancı modülleri Türkiye’de tekrar yapıyorlar, üstüne işte müzik kelamı yazıyorlar. O denli bir dünyadayken yeni anayasa, bu kırılma… Çabucak tıpkı sene Altın Mikrofon yapılıyor. Altın Mikrofon’un da iştirak şartı Batı enstrümanlarıyla yapılmış lakin lokal bir eser olması. ötürüsıyla bütün rüzgârlar aslında tıpkı yere esiyor. Bir de alışılmış küresel rock’ın tesiri var. “Tamam bunlar bu biçimde çalıyormuş lakin biz bunu nasıl çalardık?”, kendine bakma gerçekleşiyor. Atatürk’ün devrinde bu müzik ve o devirdeki yasaklar epeyce konuşulur ya, aslında bence Atatürk’ün yapmak istediği şeyi, vefatından 25 yıl daha sonra liseli çocuklar yapıyor. Aslında bence yapmak istediği şey o, dünyaya bağlı olan fakat biz olan bir şeyin sahibi olmak istiyor.
Bana sorarsan Türkiye tarihli kültür sanat manasında en bedelli periyot bu periyot. O denli beşerler, sanatçılar… Murat Kemaloğlu’nun ‘Kaplumbağaların Uykusuna Dek’ diye bir kesimi var örneğin, o kadar orjinal bir kesim ki. O kesim İngiltere’de yapılmış olsa bugün bütün dünya bilirdi o parçayı bence.
Bir de o şartlarda yapmışlar bunu, en berbatından bir elektrogitar getirtmek için aylarca uğraşılan… Cahit Berkay üzere isimlerin anılarını dinleyince görüyor insan bunu. O şartlarda o sound yakalanmış üstelik.
Sahiden öz, müzik aşkı yani. Üç Hürel’in öyküsünü dinledim. Babaları varlıklı değilmiş, zil alabilmiş lakin zil ayaklığı alamamış. Lakin o çocuklar neye dönüşmüşler! Üç Hürel’in müziği o kadar özgün ki… Artık örneğin Youtube’da reaction kanalları var, yabancı bir uzmana bir şarkıyı dinletiyorlar, ne reaksiyon verdiğini kaydediyorlar. ‘Sevenler Ağlarmış’ı çekmişler bir görüntüde, adam delirdi dinlerken. Davul solosunu dinlerken kendinden geçti. İşte o zilinin ayağı olmayan çocuk o davul solosunu yapıyor gelecekte. Artık de epey imkânımız var fakat o heyecanımız yok. bu biçimdelar imkân yokmuş, heyecan varmış.
Bir de 80’den daha sonra her şey değişti. Türkiye artık küçük Amerika olmak için yaşıyor. Olağan ki özgün şeyler yapanlar var, onları bir kenara ayırıyorum lakin genel olarak eğilim küçük Amerika olmak yolunda o tıp işler yapmak. Bizi bahsetmiş olduğumiz periyotta ise güya iki darbe içinde bir nefes alınmış, güya o nefes de bu türlü kendini göstermiş üzere. O yüzden o periyottan epey etkileniyorum. Bence yaratıcılık, yapabildiğini bilmekle epey alakalı. Bir şeyi yapamayacağını zannedersen onu yaratman mümkün değil. O yüzden bir yaratıcının, yaratıcı manada güçlü bir toprakta olmasının şu avantajı var: “aslına bakarsanız bu kitapları biz yazdık, bu eserler bizim topraklarımızdan çıktı…” Toplumun seni onu yapabileceğine inandırması… Bence Türkiye’de o toplumsal özgüven yok ve bu projenin varlığı o toplumsal özgüvenin oluşturulması ismine bir delil sunuyor, yapılmış olanı görmeni sağlıyor. Sen de geriye dönüp bakıyorsun, “Yapmışlar, biz de yapabiliriz” diyorsun.
60’lı senelerdan başlayıp 80’li senelera dek yapılan bu müziğin dinleyicileri büyük oranda genişliyor gün geçtikçe. Üstelik Anadolu rock’ın hem hal tıpkı vakitte kullanılan enstrümanlar ve düzenlemeler niçiniyle hayli özgün ve eşsiz olduğunu keşfeden büyük bir milletlerarası dinleyici kitlesinden de kelam edebiliyoruz artık.
Anadolu rock meraklılarının uzun müddettir temel kaynaklarından biri ise bir Youtube kanalı olan Anatolian Rock Revival Project. Birkaç şarkılık bir koleksiyon olması gayesiyle başlanan projede bugün 160’tan fazla müzik, yalnızca bu müzikler için hazırlanmış illüstrasyonlarla dinleyiciye sunuluyor. “bir daha keşfedilen” müziklerin kimileri on milyonlarca defa dinleniliyor. Koleksiyondaki biroldukca müzik ise plak kayıtlarında gizli kalmış ömürlerine birinci kere dijitalde yayınlanarak bir daha başlıyor.
Anaolitan Rock Revival Project’i, projenin başlangıcında yer alan, aslında kurucusu olan reklamcı Gökhan Yücel ile tüm bilgileriyla konuştuk.
Çabucak girelim bahse. Anatolian Rock Revival Project fikri nereden çıktı, nasıl başladı her şey?
Aslında iki istikametli bir yanıtı olabilir bunun. Ben epeyce geç dinledim bu müzikleri, 2013 yılında falan birinci sefer önemli olarak dinledim. Daha evvel sağda solda duymuşumdur lakin birinci kere 2013 yılında “Evet, ben bunu dinliyorum” dedim. Büyürken o denli şeyler dinlemiyordum, epey yabancı olduğum bir şeydi. O yüzden epey etkilendim, fazlaca hoşuma gitti dinlediğimde. Birinci dinlediğim müzik Batman Orkestrası’nın ‘Şeker Alalım’ diye bir müziğiydi. İnanamadım, nasıl bu kadar sevecen bir kesim var ve ben bilmiyorum yani. O periyotta yapılmış, The Beatles müzikleri üzere bir modüldü benim için. daha sonra da Mavi Işıklar dinlediğimi hatırlıyorum, ‘Çayır Çimen Geze Geze’. Sonraki gün annemle konuştum, niye biz bunları bilmiyoruz diye. O da dedi ki “Siz ilgilenmiyordunuz, biz de size dinletmedik.” Lakin bizim konutumuzda plaklar yoktu, babam da Ruhi Su dinliyordu. Tahminen babamın seçkisinde o denli şeyler yoktu. bu biçimdelar biz de bir küme arkadaş, bir Facebook kümesi kurduk bir arada bir şeyler yapalım diye. Zira hayli fazla yetenekli insan var.
Ben reklamcıyım ve reklam dediğimiz sıklıkla kapitalist sistem içerisinde bir şey satmak üzerine şurası bir olay lakin epeyce fazla yaratıcı insanın ortasında bulunduğu bir bölüm. Yapabileceğiniz fazlaca şey var. O yüzden ben her fırsatta “Ya şöyleki yapalım, bu biçimde yapalım” diye arkadaşları zorluyordum fakat güç bunları hayata geçirmek. her insanın “Hadi ben de yapıyorum” demesi hayli olmuyor, baht yapıtı orada oldu. O kümenin ortasında üç tane fikir konuşmuştuk; Orhan Veli’nin yüzüncü yılında onun şiirlerinin resmedilmesi üzere bir proje vardı, Bir öteki proje fikri Ali Nesin’in Matematik Köyü için para toplansın diye bir şey yapabilir miyiz, takviye olabilir miyiz üzerineydi. Üçüncü de “60’lar, 70’ler rock kesimleri varmış, onlara dair bir şeyler yapabilir miyiz?”di.
Bunun gerisindeki motivasyon neydi? niye aklınızda bu biçimde projeler var? Bunlar para kazanacağını öngördüğünüz projeler miydi?
Hayır, değildi. Reklamcılık yapan bir insan, ‘değerli bir şey’ üretmediğini fark ediyor daima, sıklıkla hiç kimseye yararı olmayan şeyler yaptığını düşünüyor. Reklam o denli, bugün var yarın yok bir içerik; benim 2009’da yaptığım buzdolabı reklamındaki buzdolabı bile yok artık ki reklamı olsun. O yüzden de biraz faydalı olabilecek şeyler düşünüyor insan. Türkiye’de kreatif üretim de bu manada fazlaca az. esasen hayli para kazandıran bir alan değil, o yüzden insanların vakit ayırıp da “Ben özgün bir şey yapacağım, maddi yararı kıymetli değil” demesi fazlaca rastlanan bir şey değil.
Bir de bu modülleri dinleyince, bunları niye tanımadığımı düşündüm. Doğum günüm 4 Ağustos 1980, ben doğduktan bir ay daha sonra 12 Eylül Darbesi oluyor. Bu yüzden biz bunların gölgelendiği bir kuşak olarak büyüdük. Ben bunları bu biçimdea kadar bilmiyordum ve ben bilmiyorsam birçok insan da bilmiyor olabilir diye düşündüm. Zira ben büyürken, Türkiye’de üretilen kültür sanat yapıtlarına burun kıvırdığımızı, “İyi bir şey yapılmış olsa aslına bakarsan bilirdik” dediğimizi hatırlıyorum. Ancak varmış, elimin altında, ulaşabileceğim uzaklıkta.
’80 DARBESİ GEÇMİŞLE ORTAMIZA SET ÇEKMİŞ’
Şöyle bir şey mi oluyor?: Hem bir kültürel kırılma yaşıyoruz 80’le birlikte birebir vakitte şöyleki bir tarafı da var, sizin koleksiyonunuz içerisinde olan isimlerin de birçoğunun aslında protest bir hali var. Biraz bu ikisi bir ortaya geliyor galiba…
Selda Bağcan 12 Eylül’de tutuklanıyor, Cem Karaca, Edip Akbayram… Birden fazla. Bence bu, toplumda da büyük bir kırılma yaratıyor. Bunlar yasaklı isimler, konutunda plağı olmaması lazım.
Anaakım, en çok dinlenen isimler bunlar üstelik. Devirlerinin büyük pop yıldızları.
Motamot o denli. Edip Akbayram 70’lerin başında inanılmaz bir isim, 80 darbesinden daha sonra 9 yıl üzere bir süre albüm yapamamış. Bilmiyor olmamızın sebeplerinden bir tanesi de bu. Bilmiyoruz zira aktarılmamış bir manada. Bir de natürel o periyotta plaktan kasete geçiyoruz. Ben büyürken konutumuzda yalnızca kasetler vardı. ötürüsıyla onun dönemi ne kadar başarılı oldu, onu bilmiyorum. Fakat bunlar birleşince asıl motivasyon, “herkes dinlesin bunları” oldu. Benim işim diğerlerine “şunu yap” demek olduğu için şunu biliyorum ki, birine “Bu şarkıyı dinle” dediğinde dinlemez yalnızca sen “dinle” dedin diye. Herkes birbirine müzik öneriyor. O yüzden ne yapsak bu dinlenir diye düşünmemiz gerekti. Bu müziklerin daha epey beşere ulaşması için illüstrasyonu kullanalım, bu biçimdece baktığında merak etsin, cezbetsin, birebir vakitte özgün sanat yapıtları de çıkmış olsun diye düşündük.
Biz aslında 60 ve 80’li yıllar içindeki sanata 2000’li yıllarının sanatını koyduğumuz bir şey yapıyoruz. Düşünsene, sen bir müzik yapıyorsun, 40 yıl daha sonra gencecik biri senin müziğin onda yarattığı hisle diğer bir şey yapıyor. bu biçimdece o ikisi bağlanmış oluyor. örneğin çizim yapacak insanlara, “Sen aslında yalnızca alelâde bir fotoğraf yapmıyorsun. Senin yaptığın bu çizim, bu müziğe bağlanacak ve gelecekte birlikte anılacaksınız” diyorum. Bizim kanalda o oldu örneğin, ‘Gurbet Şarkısı’ var diyelim, Özdemir Erdoğan’ın. Youtube’da bir müzik en hayli hangi kanalda dinlendiyse Google aramalarında en üstte çıkıyor bir süre daha sonra. Şu anda Google’a gurbet sözünü yazdığında bizim müzik çıkıyor en üstte. Bu yalnızca 7 yıl daha sonra olanı. 15-20 yıl daha sonra tahminen daha da yakın anılıyor olacaklar. O yüzden yaptıkları çizim, o modülün öbür yarısı üzere oluyor.
HER MÜZİĞE ÖZEL TASARIM
Pekala, bu sonucu verdiniz ve aslında gönüllülük temeliyle bir tertibe girdiniz. Reklamcı olmanızdan dolayı etrafınızda bu işleri yapan, bilen beşerler vardı ve onlar istekli oldular, o denli mi?
Evet, o dediğim Facebook grubundaydık esasen o beşerlerle. Bunlar benim daha evvel bir arada çalıştığım ya da yaptığım işler üzerinden arkadaş olduğum insanlardı. Onlarla da daima konuşuyorduk, yepyeni şeyler yapalım, yeni bir şey üretelim diye. Biz kendi şirketimizde bunun kurumsal kimliğini yapmaya başlamıştık. Yani bunun ismi ‘Anatolian Rock Revival Project’ olsun üzere kararları almıştık. Bir ortak lisan bulmak zorundaydık, o niçinle baştan poster ölçüsünü, çerçevelerin nasıl olması gerektiğini belirledik, bir kurumsal kimlik çalıştık, bu logo her vakit şuralardan birinde olacak diye.
‘Brief’ veriyor muydunuz örneğin illüstrasyonlarla ilgili?
“Bana bunu çiz, bir çay bardağında yarıya kadar içilmiş çay çiz, işte çay bilmem nesi yazsın” diye hiç bir vakit demedim. kimi bazı aklıma bu biçimde bir şey geldiğinde sadece bir fikir olarak paylaştım. Zira o müzik bende nasıl bir his uyandırdıysa sende de bir his uyandırıyor, ben aslında o hissin yansıması gerektiğini düşünüyorum çalışmaya. O yüzden her vakit söylemiş olduğim, “otur bu şarkıyı dinle, sende ne uyandırıyorsa” oldu. Şarkıyı da o denli seçtiriyoruz. Müzikleri ben insanlara paylaştırmadım. Bir müzik havuzumuz var, oradan seçiliyor.
‘ANADOLU ROCK 101’
Bu havuz nasıl oluşuyor?
Günün sonunda bunları ben seçiyorum fakat zevkine hayli güvendiğim beşerler daima bana modüller yolluyorlar. Ben de doğal araştırıyorum. örneğin az biliniyorsa ve ortalamanın üzerinde bir müzikse kesin istiyorum zira o kümenin yaşaması için bir sebep o. Örneğin, Feylesoflar diye bir küme var, iki müzik ya da üç müzik yapmışlar aslına bakarsanız. Onu alabilirsek epey memnun oluyorum, dinleyici de “Aa o denli de bir küme varmış” diyor. Aslında Türkçe rock tarihini fazlaca yeterli bilmememin bir avantajı var, daha kolay alımlanabilir şeyleri daha rahat seçiyorum. ‘Anadolu Rock 101’ üzere olsun orası istiyorum. Gelsin, fotoğraflara baksın, “Ne uygun şeyler varmış” desin, kendisi daha sonrasında yola devam etsin. O yüzden bizimkini bu biçimde bir giriş düzeyi işi olarak düşünmek lazım.
Doğal yıllar geçtikçe daha kompleks hale geldi. Birinci başta 7 ilâ 10 müzik içinde bir iş yapalım diye başladık. daha sonra posterlerin bir kısmı çıkmaya başlayınca bu müziği dinleyen çizerlerin bir kısmı bana yazmaya başladı. örneğin, “Ben Hardal dinliyorum, ben de Hardal posteri yapayım” diyor. Ben o sırada Hardal’ı bilmiyorum, açıyorum dinliyorum, “Aa ne hoş, Hardal’ın beş müziğini yapmamız lazım” diyorum, o biçimde birbirini besleyen bir sistem oldu. Burada şunun altını çizmem lazım ki Türkiye çizerler, illüstrasyon manasında eksiksiz bir ülke. Bence dünyaya verebileceğimiz en büyük şeylerden biri bu. O yüzden de bu bana hayli hoş bir alan açtı. Sanatkarlara da yaratıcılıklarını yüzde yüz kullanabilecekleri bir platform yaratmış olduk. Bunun ilhamı da geçmişin müziklerinden geliyor, bence her çizerin yapmak isteyeceği bir şey bu. Olağanda piyasada GSM operatörü için elinde cep telefonu tutan insan çizmek zorunda olan arkadaşların ne kadar özgün bir şey yapabildiğini gördük. bu biçimdece öteki çizerler de ortasında bulunmak istediler.
Muhammed Ali Üzen’in ‘Burçak Tarlası’ için yaptığı poster
Biraz da işin teknik kısmını soracağım. Bu müziklerin kayıtlarını nereden alıyorsunuz? Bunların kayıt kalitelerini nasıl denetim ediyorsunuz? Bunlarla ilgili re-mastering süreçleri oluyor mu? Bir de natürel telif işlerini nasıl çözüyorsunuz?
Biz projeye birinci başladığımızda şu biçimde yapıyorduk: Müziğin bir posterini yapıyoruz, posterin üstünde bir QR kod var, o QR kod müziğin Youtube’daki bir kaydına gidiyor. İşte Hüseyin yüklemiş, Hüseyin’in görüntüsüne gönderiyorduk insanları. Lakin daha sonra şu biçimde de bir sorun ortaya çıktı: Biz posterleri hazırladık, daha sonra Hüseyin’in kanalı ortadan kalktı. Bu ortada Hüseyin derken bir sürü Hüseyin var. Onlar teker teker kaybolmaya başlayınca, bizim posterlere bastığımız QR kodlar işe yaramamaya başladı. Bu da önemli bir düşünce olmaya başladı. En sonunda dedik ki “Biz bunları dikey posterler olarak yapıyoruz, sanki yatayını da yapsak, Youtube’a biz mi khalbukik? bu biçimdece hiç bir vakit kalkmayacağını biliriz zira biz kanalı kaldırmayacağız.” bu türlü kanalı açtık. O yüzden birinci yapılan poster birinci görüntü değil yani. Birinci görüntü Moğollar’ın ‘Yedi Sekiz-Dokuz Sekiz’iydi. Birinci poster Özdemir Erdoğan’ın ‘Aç Kapıyı Gir İçeri’ şarkısınaydı. bu biçimde başladığımız için internetteki bir görüntüyü indirdik, birebir şarkıyı yükledik. Bir de ben daha önce ilgi duymaya başlayınca sağdan soldan kesimler bulmuştum, onları kullanıyorduk. Fakat makus kalitede şeylerdi.
Bir gün müzikle ağır olarak uğraşan arkadaşım Sinan Güngoren, “Gökhan, bu bu biçimde olmaz. Sen bunları bana gönder, bunları dijital için re-master edeyim” dedi. daha sonra bir anda öteki beşerlerle bağlantıya geçmeye başladım. Bana modüller göndermeye başladı bu işle ilgilenenler. Kendimi sahafların, plakçıların içinde buldum derken… örneğin Almanya’da olan biroldukca insan var bu plaklara sahip. Darbeyle bir arada plaklarını da alıp göçmüşler. Toplumsal medya yardımıyla onlarla bağlantımız olmaya başladı.
Bir müzik aradığımızda sahafların Facebook kümesine yazıyorduk mesela, sahaflardan bir tanesi “bu bende var diyor”, 15 dakika daha sonra bir mail geliyor bana, haydi bunu kullanıyoruz diyoruz, Sinan’a gönderiyoruz, temizliyor. Sahaf Özkan Sağlıksunar hayli yardımcı olmaya başladı. Bir devir yalnızca onunla çalıştık. daha sonra “Ben seni Volga’yla tanıştırayım, asıl Volga bu işin membaı” dedi. Volga da artık İngiltere’de yaşıyor, plaklarla ilgilenen biri, inanılmaz düzgün kayıtlar var elinde. Anlayacağınız bir süre daha sonra bu işin asıl uzmanlarından oluşan bir ağ ortaya çıktı ve bizim koleksiyonumuz hem nitelik birebir vakitte nicelik olarak inanılmaz derecede büyüdü.
Çizerlerle sürecimiz de şöyleki: Her çizer iki müzik seçiyor; kendi hissettiği, uygun ilham yaratan, çizgisine uygunluk üzere kriterlerle. Natürel kimi müzikleri hayli fazla insan istiyor. Örneğin Cem Karaca’nın ‘Emrah’ı, alışılmış ki herkes bunu yapmak ister. O yüzden her vakit bir yedek alıyoruz, ona göre dağılım yapıyoruz. Şu andaki sistem şu: Kesimler seçiliyor, ondan sonrasında Volga’dan analog kaydı geliyor, çabucak sonrasında analog kayıt Sinan’a gidiyor, Sinan dijitale re-master ediyor. Tüm bunlar olurken bir de içerik takımımız var, Kanada’da bir arkadaş, akademisyen, müzikleri İngilizce’ye çeviriyor. Burak diye bir arkadaş Türkiye’de Türkçe araştırma yapıyor, öbür bir arkadaş var İsveç’te, o da Burak’ın araştırmasını İngilizceye çeviriyor. Bunun haricinde Ali ve Gizem var; Ali bütün bu operasyonları yürütüyor, Gizem de sanat direktörümüz, gelen işlerin ne kadar uygun olduğuna bakıyor, logoların yerleştirilmesi, baskıya hazır hale getirilmesi üzere işleri hallediyor. Sabit çalışan takım bu türlü.
‘BARIŞ MANÇO’NUN OLMAMASI BÜYÜK EKSİKLİK’
Pekala, yeniden telif problemine gelirsek…
Teliflerle ilgili şu biçimde bir durum var, Youtube kanalı o manada bir dert. Bir müzik yüklediğimizde onun bir telifi var ise telif sahibine gidiyor. ötürüsıyla bizim kanala bir müzik yüklememiz onlar için ekstra bir gelir kapısı. Bilhassa bizim kanal epey daha odaklı olduğu için, bugün 410 bin takipçimiz var. Biz şarkıyı koyduğumuzda birçok kanaldan daha fazla izleniyor. O yüzden aslında direkt gelir oluyor sanatkara ya da hak sahibine. Lakin kimi vakit de biz bu müziğin olmasını istemiyoruz diyorlar. örneğin Barış Manço’nun müzikleri için bize müsaade vermediler, fazlaca toplantı yaptık ve bence hayli büyük bir eksiklik Barış Manço’nun projede olmaması. Lakin sonuçta telif haklarını yöneten şirket o denli karar verdi.
İnsanlara anlatıyoruz evvel, bakın bu biçimde bir şey yapıyoruz, bu bir toplumsal sorumluluk projesi diye… Bu ortada nitekim dünyadan bu müziklere bakmak isteyen insanların birinci geldiği mecra bizim kanalımız, yani vakit ortasında buna döndü. O yüzden de bizim bütün görüntülerin altı yabancı insanların yorumlarıyla dolu. Nikaragua’dan “Merhaba arkadaşlar, Feylesoflar fazlaca iyi” diyen beşerler var. Bence bu epeyce kıymetli, Kültür Bakanlığı’nın falan yapması gereken bir iş tahminen de. Sanatkarların birçoğu bunu anlıyor zira bence o devrin sanatkarlarının en değerli sorunlarından bir tanesi duyulmamış olmaları; 70’lerde o kadar hoş modüller yapmışlar, kimse bilmiyor bugün onların olduğunu. Bence onlar da keyifli oluyor ki esasen birçoklarıyla epeyce yeterli arkadaş da olduk.
Onu soracaktım, sanatkarlardan sizinle irtibata geçenler oldu mu?
Olağan. örneğin Moğollar’ın bir albümünü yaptık ondan sonrasında. ‘1973 Cem Karaca-Moğollar Kayıp Kayıt’ diye bir albümleri çıktı İzzet Öz’ün arşivinden. Onun ortasında altı müzik vardı, bizden rica ettiler siz yapar mısınız diye. Emrah Karaca’yla tanışmıştık. Dünyanın en tatlı insanı kendisi. Cem Karaca’nın müziklerini koyabilmek için fazlaca uğraştık zira Cem Karaca’nın telifleri dağınık. Barış Manço’yla Cem Karaca’nın teliflerinin bir kısmını tıpkı şirket yönetiyordu. “Barış Manço’yu koymayacaksınız, Cem Karaca’yı da koyamazsınız” dediler. daha sonra Emrah Karaca “Babamın müzikleri burada olacak” diye devreye girdi, “Babam keşke görseydi bunları, epey keyifli olurdu. Ben gurur duyuyorum” dedi. daha sonra Taner Öngür’le tanıştık, hâlâ daima görüşüyoruz. Ben onun albüm kapakları için yardımcı oldum. 21. Peron örneğin, epeyce yazıştık onlarla da. İrtibata geçip yeterli anlaşmadığımız kimse olmadı. kimi vakit bir sanatçı bizim projeden haberdar olup, “Ne oluyor burada?” diye soruyor. Zira gerçekten dışarıdan bakıldığında hayli uygun paketlenmiş bir şey, reklamcılar yapmış. Fakat olayı anladıklarında “Ne gerekiyorsa biz de katkıda bulunalım, yapalım, edelim…” diyorlar.
Anlattığınız sistemi anladığım kadarıyla bu müziklerin bir kısmı dijitalde birinci kere sizinle duyuldu, değil mi?
Evet.
Sizin fazlaca farklı bulduğunuz ya da size geri dönüşleri hayli enteresan olan örnekler var mı hatırladığınız?
Doğal birinci defa bizimle duyuldu derken, 140 sefer dinlenmiş müzik var, onun da bizimle duyulduğunu var iseyıyorum. Lakin örneğin, ‘Dönmeyen Sevgili’ var. L.S.D. Orkestrası diye bir küme, onların ‘Dönmeyen Sevgili’ ve ‘Neye Geldim Dünyaya’ diye iki kesimi var, fazlaca fazlaca güzel ve kimse bilmiyordu. Çok garip, benim Bodrum’dan bir çocukluk arkadaşım onu birinci sefer Youtube’a yüklemiş. Bir gün beni aradı, “Gökhan, bu biçimde bir müzik var” dedi. Natürel bu ortada bu işi araştıran beşerler biliyordur, ondan bahsetmiyorum. Fakat genel kitleye ulaşma manasında, hiç ismi duyulmamış…
örneğin Feylesoflar da o denli bir küme, hayli fazlaca az bilinen. Hani araştıranın bildiği kümeler var. örneğin L.S.D. Orkestrası’nın ismi da epeyce garip olduğu için beşerler hayli şaşırıyor. ‘Neye Geldim Dünyaya’ epey oldukça düzgün bir kesim, kelamları de Âşık Nesimi Çimen’e ilişkin. Tam bir isyan müziği, bugünün Türkiyesi’ne fazlaca uyan bir kesim. Genelde kimi müzikçiler muhakkak müziklerle biliniyor. Onun epey farklı bir yapıtını koyduğunuzda “Aa, bu biçimde şeyler de mi yapıyormuş?” oluyor. örneğin Nejat Yavaşoğulları’nı herkes Bulutsuzluk Özlemi’nden biliyor lakin ‘Yalnız Kalma’ üzere solo modülleri var evvelce.
Çok enteresan müzikleri vardır onun, ‘Caniko’ üzere.
Ben buna, “İnsanların burada bakabileceği epeyce şey var” diye bakıyorum ve bunların geri dönüşü epey hoş oluyor. kimi vakit birtakım müziklere sanki o kadar âlâ değil mi diyorum lakin hepsine fazlaca hoş reaksiyonlar geliyor.
Kaç müzik var şu anda kanalınızda?
165 oldu şu anda ve de büyüyor. Daima “7 yapacağız, 10’da bırakırız, 50 hoş bir sayı, 100 tam yuvarlak, orada kalsın…” diye düşünüyordum. Artık herbiçimde 200’e gidiyor üzere görünüyor. Yani apansızın da bitebilir, hiç bir şey bağlı değil sonuçta fakat fazlaca güzel bir kitle oluştu. Yorumlar da güya 70’lerdeymişiz üzere, o denli bir hürmet sevgi çerçevesinde…
‘KADIKÖY ROCK MÜZESİ… niye OLMASIN?’
Büyük bir boşluğu dolduruyorsunuz olağan. Pekala, bu proje bir Youtube projesi olarak mı kalacak? Bu işin bir sahnesi, aktifliği, standı vesaire olacak mı?
Telif o kadar ince bir çizgi ki hayli dikkatli hareket etmek lazım. O yüzden de birtakım şeyleri yapmak sıkıntı. Bizim bu projeyle ilgili olağan ki epey gayemiz var zira yapmaya başladıktan daha sonra 8 yıl içerisinde aklına o kadar şey geliyor ki. örneğin bir belgeseli kesinlikle olmalı zira bu Youtube kanalı aslında hayli az beşere hitap eden bir şey. Youtube’da müzikle ilgili beşerler evet biliyor ancak örneğin benim arkadaşım olan biroldukca kişi bilmiyor hâlâ benim bunu yaptığımı. O yüzden çok dar bir alan. Bunun daha geniş kitlelere ulaşması için uğraşıyoruz. Bu küresel bir kitleyi de içeriyor, yalnızca Türkiye’de ne kadar dinlenir diye de bakmıyorum. Zira dünyada fazlaca kuvvetli bir damar var bununla ilgili. Hollanda’da ortalık kalkmış gidiyor Altın Gün yüzünden ve dünyanın dört bir yanında bu stil sound’lara dönüş var. O yüzden daha geniş düşünmek lazım diyorum. Bir yandan da bu insanların çoğunluğu artık yaşlılar, geç olmadan da bunun yapılması lazım. Gittikçe yapmak daha güç oluyor, zira arşiv yok. hiç bir şeyin kaydı yok. O denli olduğu için belgesel yapmak epey güç. Bir zorluğu da telif zira artık ticari bir metaya dönüştüğü için, 160 müzik için yalnızca telif maili atmak bile günlerce sürecek bir şey. Bunlar gözümü korkutuyor zira ben daima “Biz yaratıcılığa ve yapış kısmına odaklanalım, sanata odaklanalım” diye düşündüm o yüzden hiç bunu ticarileştirmeye çalışmadık.
Bunun fazlaca hoş sahne şovları olabilir, hâlâ yaşayan sanatkarlarla tahminen yeni kuşakların bir ortaya geldiği. Lakin benim gönlümde yatan aslan, Kadıköy’de bir rock müzesi olması… Zira bu müziğin merkezi Kadıköy. Kadıköy ve Moda… Herbiçimde projenin ortasındaki sanatkarların yüzde 70’i, 80’i orada hayatış o devirde. O denli bir yere o denli bir şey hayli yakışır diye düşünüyorum.
Yarın ne olacak, bilmiyorum. Tahminen farklı bir yere gidecek. Benim için de hepsi yeni, daha evvel hayatımda hiç deneyimlemediğim bir şey. Yaratıcı anlayışı, ticari bir anlayıştan çıkmıyor oluşu… Bugün Türkiye’de oturup bir şey düşünen herkes, “Ben bundan nasıl para kazanacağım?” diye düşünüyor. Bizim tüm niyetimiz ‘bu müzikleri nasıl daha hayli dinletiriz’di, o yüzden bu kadar büyüdü.
‘ATATÜRK’ÜN YAPMAK İSTEDİĞİ ŞEYİ 60’LARDA LİSELİ ÇOCUKLAR YAPIYOR’
Siz daha evvel bu şekil müziği bilmeyen biri olarak artık daima bu stil müziklerle hemhâl olmak zorundasınız; dinlemek, tartmak… Sizin bu şekil müzikle şahsi olarak bağlantınız neye dönüştü? “Efsane” bir periyot olarak mı görüyorsunuz bunu, yoksa bütün şartların mecburî olarak getirdiği bir yer mi? Elbet dünyadan epey etkilenilmiş bir periyot lakin bir yandan da Türkiye’de müzikte tahminen de hiç bir vakit olmadığı kadar yerelin bu dünyayla buluştuğu bir şey yapılmış…
Bu manada ben birkaç yerinden bakıyorum. Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti tarihi olarak bakıyorum. Zira aslında bu periyot, 1960 Anayasası’nın kararında çıkan bir periyot. Türkiye’de epeyce büyük bir kırılma oluyor ve daha sonrasındaki yeni anayasa daha özgürlükçü. Bu ortada o devirden birden fazla sanatçı da bu biçimde anlatıyor. Bu bir özgürlük alanı yaratıyor. Burada sanatkarların özgür olacağı bir ortam yaratırsan esasen onların çiçek verdiğini görüyorsun. bir daha birebir periyotta bir ulusallaşma fakat kozmetik bir ulusallaşma değil, sahiden “Biz ne yapmışız?” diye merak etmekten kaynaklanan bir ulusallaşma var.
Projenin birinci müziği ‘Burçak Tarlası’, o denli olmasa da Türkiye’de Anadolu rock’ın birinci örneği dememizin niçini, birinci sefer anaakımda epey geniş kitlelere ulaşan, Batı enstrümanlarının kullanıldığı mahallî melodili kesim olması. Burada değerli olan şu, Balkan Müzikleri Şenliği için yapılıyor. Yani aslında bu biçimde bir pazar yok Türkiye’de, daha epey aranjman var, yabancı modülleri Türkiye’de tekrar yapıyorlar, üstüne işte müzik kelamı yazıyorlar. O denli bir dünyadayken yeni anayasa, bu kırılma… Çabucak tıpkı sene Altın Mikrofon yapılıyor. Altın Mikrofon’un da iştirak şartı Batı enstrümanlarıyla yapılmış lakin lokal bir eser olması. ötürüsıyla bütün rüzgârlar aslında tıpkı yere esiyor. Bir de alışılmış küresel rock’ın tesiri var. “Tamam bunlar bu biçimde çalıyormuş lakin biz bunu nasıl çalardık?”, kendine bakma gerçekleşiyor. Atatürk’ün devrinde bu müzik ve o devirdeki yasaklar epeyce konuşulur ya, aslında bence Atatürk’ün yapmak istediği şeyi, vefatından 25 yıl daha sonra liseli çocuklar yapıyor. Aslında bence yapmak istediği şey o, dünyaya bağlı olan fakat biz olan bir şeyin sahibi olmak istiyor.
Bana sorarsan Türkiye tarihli kültür sanat manasında en bedelli periyot bu periyot. O denli beşerler, sanatçılar… Murat Kemaloğlu’nun ‘Kaplumbağaların Uykusuna Dek’ diye bir kesimi var örneğin, o kadar orjinal bir kesim ki. O kesim İngiltere’de yapılmış olsa bugün bütün dünya bilirdi o parçayı bence.
Bir de o şartlarda yapmışlar bunu, en berbatından bir elektrogitar getirtmek için aylarca uğraşılan… Cahit Berkay üzere isimlerin anılarını dinleyince görüyor insan bunu. O şartlarda o sound yakalanmış üstelik.
Sahiden öz, müzik aşkı yani. Üç Hürel’in öyküsünü dinledim. Babaları varlıklı değilmiş, zil alabilmiş lakin zil ayaklığı alamamış. Lakin o çocuklar neye dönüşmüşler! Üç Hürel’in müziği o kadar özgün ki… Artık örneğin Youtube’da reaction kanalları var, yabancı bir uzmana bir şarkıyı dinletiyorlar, ne reaksiyon verdiğini kaydediyorlar. ‘Sevenler Ağlarmış’ı çekmişler bir görüntüde, adam delirdi dinlerken. Davul solosunu dinlerken kendinden geçti. İşte o zilinin ayağı olmayan çocuk o davul solosunu yapıyor gelecekte. Artık de epey imkânımız var fakat o heyecanımız yok. bu biçimdelar imkân yokmuş, heyecan varmış.
Bir de 80’den daha sonra her şey değişti. Türkiye artık küçük Amerika olmak için yaşıyor. Olağan ki özgün şeyler yapanlar var, onları bir kenara ayırıyorum lakin genel olarak eğilim küçük Amerika olmak yolunda o tıp işler yapmak. Bizi bahsetmiş olduğumiz periyotta ise güya iki darbe içinde bir nefes alınmış, güya o nefes de bu türlü kendini göstermiş üzere. O yüzden o periyottan epey etkileniyorum. Bence yaratıcılık, yapabildiğini bilmekle epey alakalı. Bir şeyi yapamayacağını zannedersen onu yaratman mümkün değil. O yüzden bir yaratıcının, yaratıcı manada güçlü bir toprakta olmasının şu avantajı var: “aslına bakarsanız bu kitapları biz yazdık, bu eserler bizim topraklarımızdan çıktı…” Toplumun seni onu yapabileceğine inandırması… Bence Türkiye’de o toplumsal özgüven yok ve bu projenin varlığı o toplumsal özgüvenin oluşturulması ismine bir delil sunuyor, yapılmış olanı görmeni sağlıyor. Sen de geriye dönüp bakıyorsun, “Yapmışlar, biz de yapabiliriz” diyorsun.