Enflasyon denklemi ve risk faktörlerinin ağırlıklanması Enflasyon, Mayıs ayı için yıllık bazda %16,6 düzeyinde belirtildi. Faal olan risklere kıyasla, ekonomistlerin beklentisinin epeyce altında olan bu oranın kimi yapay ve bir seferlik tesirlerden kaynaklı olarak düşük geldiğini düşünmekle birlikte; kalıcı faktörlere dayanmayacak bir enflasyon düşüşünün de Merkez Bankası açısından bir yanılsamaya niye olmaması gerektiğini düşünürüz. Birkaç farklı kanal üzerinden gerçekleşecek olan enflasyon risklerinin derecesi ilerleyen aylarda güncellenecektir, bu durumda da elde baz tesiri dışında yardımcı olacak pek bir faktör kalmamaktadır.
ÜFE ile TÜFE içindeki makas Mayıs ayında 21 puana yükselmiştir. Bu da aslında TÜFE üzerine yansımamakla birlikte, aslında maliyetler üstündeki enflasyonist tesirin artması manasında değerli bir detaydır. Mayıs’ta kapanma tesirleri niçiniyle inaktif kalmış olan biroldukça iş kolunda yansıtılamayan artırımların, Haziran itibariyle canlanan piyasa şartları çerçevesinde yansıma bulmasını bekleriz. Hizmet bölümündeki fiyatlarda daha süratli bir yansıma görülebilmekle birlikte, imalat sanayi iş kollarında ve ziraî üretimde de fiyat ve girdi maliyeti tesirleri enflasyonu artırıcı derecede olmayı sürdürecektir. Enflasyonda mahallî faktörlere ek olarak, global tesirleri de tahlillere dahil etmek değerlidir. Bunu da döviz kuru tesirlerini hesaba katmadan, orjinal döviz bazlı fiyatlar üzerinden pahalandırmak gereklidir. Zira; daha sonraki başlıklarda daha detaylı değineceğimiz tedarik problemleri ve bunun orta malı ile sonuncu mal fiyatları üstündeki tesirleri, iç piyasadan evvel bir fiyat artışına niye olmaktadır ve enflasyonist etkiyi katlamaktadır. İthal malların fiyatı TRY’ye çevrilirken de döviz kuru tesiri devreye girmektedir.
ötürüsıyla; mevcut tamponlarla absorbe edilemeyen bir enflasyon tesiri kelam konusudur. TRY’nin süregelen bedel kaybı tesiri, güçte fiyat artışlarını sınırlayan “eşel taşınabilir / tavan fiyat” uygulamasının olmayacak olması ve vergi oranlarındaki artışların tesiriyle birlikte ana göstergelerin istikametini aşağıya çevirebilmiş değiliz. Enflasyonun en yüksek düzeyini görüp görmediği ile alakalı fotoğraf çabucak hemen net olmamakla birlikte, aslında ele almamız gereken hususun “tepe noktası” değil, enflasyonun ana doğrultusu olduğunu göz önünde bulundurmak gereklidir.
Faizlerin düşmesinin yolunun evvela enflasyonun düşmesinden geçtiğini düşünecek olursak; bu ortamda faiz indiriminden fazla nakdî sıkılığın derecesinin tahlil konusu edilmesi daha yanlışsız bir yaklaşım olacaktır. Merkez Bankası’nın siyaset gevşemesi için kâfi bir alan olmadığını düşünüyoruz.
ÜFE (turuncu) ve TÜFE (mavi) oranlarının karşılaştırması… (Kaynak: Bloomberg, TÜİK)
TRY’nin ayrışma derecesi, kırılganlık faktörleri
TRY, son periyotta rölatif olarak benzeri ülkelerin para ünitelerinden negatif ayrışan bir pozisyondadır. Süregelen kıymet kaybı toplamda içsel ve dışsal faktörlerin bileşimi olmakla birlikte; dışsal faktörlerin de tesir katsayısını içeriden kaynaklı kırılganlıklar artırmaktadır. Yani, aslında bizim denetimimizde olmayan faktörlerin derecesini aslında bir daha bizim denetimimizde olan faktörler belirlemektedir. Siyaset pratiklerine ait durum, belirsizlik aralığının yüksek olması ve stabilleşmeyen yatırım ortamı iç kırılganlık faktörlerinin genel başlıklarını oluşturmaktadır.
Merkez Bankası’nın PPK toplantısı 17 Haziran tarihinde gerçekleşecek. Siyaset faizinde bu görüşmede bir değişiklik yapılmasını beklemiyoruz. Mayıs enflasyonu, faiz indirimine husus olabilecek bir mutlaklık ve derinliğe işaret etmemektedir. Kuralların daha olağan olduğu Haziran’da muhtemelen teyit edilmeyecek bir enflasyon düşüşü olmasından mütevellit; genel bir data trendini tahlil etmek ismine Merkez Bankası’nın beklemeyi tercih edeceğini düşünüyoruz. Geçen hafta yapılan ekonomist toplantısında Sn. Şahap Kavcıoğlu, “erken bir faiz indirimi beklentisinin yersiz olduğunu” belirterek, enflasyon düşüşü konusunda 3Ç21 sonu – 4Ç21 başı üzere bir vakit dilimine referans vermişti. Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, bu toplantının öncesinde verdiği TV röportajında ise Temmuz – Ağustos üzere bir vakit diliminde faizlerin düşebileceğini söylemişti. Bu açıdan bakıldığında; Haziran ayı ve daha sonrasındaki enflasyon gerçekleşmelerini ve bunları etkileyen faktörleri kritik görüyoruz.
TRY’nin bedel kaybı, Mart sonundan itibaren bir daha katmanlı bir biçimde görülmekle birlikte; gerek yeni vakit dilimi gerekse de son 1 yıllık vakit diliminde misal ülkelerin para ünitelerinden negatif ayrışmış pozisyonda olduğu görülmektedir.
TRY ve misal ülkelerin para ünitelerinin son 1 yıl ortasındaki kıymet değişimleri karşılaştırması (Faktör 100’e bakılırsa normalleştirilmiş… Kaynak: Bloomberg
Fed “taper tantrum” konusu…
Çok katmanlı olarak kıymetlendirilmesi gereken bir husus da Fed’in “taper tantrum” süreci ile buna dair iletişim… Piyasaya epeyce farklı sinyallerin gönderildiğini görüyoruz ve bunlardan net bir çıkarım yapmak epeyce mümkün değil. Zira enflasyon konusu hala çok tartışmalı bir tabanda ve değerli olan Fed’in ne düşündüğü olduğundan dolayı mevzuyu her açıdan ele almak gerekiyor.
Enflasyona derin ve analitik bir bakış açısı getirmek için; şu anda dünyada bilindiği üzere bir hammadde tedarik sorunu ve chip krizi var. Sanayideki üretimi direkt olarak etkileyen bir durum… Türkiye başlığında, fazla detaya girmeden ele aldığımız ve global enflasyonu tetikleyen bu durum üretim maliyetlerini ve çıktı meblağlarını üste çekiyor. Endüstrisi gelişmiş ülkeler hem enflasyonu kendileri yaşıyor, birebir vakitte bizim üzere ülkelere ihraç ediyorlar. Tüketim malında olsa bile orta malında bir elastikiyet gösteremeyeceğimiz için bu enflasyon, bize de geçiş tesiri yapıyor. Yüksek teknoloji içerisinde de bu bilgisayar çipleri kullanım elastikiyetine sahip değil, yani malın içeğinden çıkartılması ya da ikame edilmesi kelam konusu olamaz. Gelişen teknolojide yeni olağan artık bilgisayar teknolojisi üzerine heyeti; yani chip krizi yalnızca akıllı telefon, bilgisayar vs. için değil, beyaz eşya, mesken aletleri, araba üzere biroldukça güçlü tüketim kaleminin içeriğinde var. Otomotiv sanayiindeki teslimat ertelemeleri de bundan kaynaklanıyor, zira chip tedariğinde sorun var ve siparişler bu niçinle gecikiyor. Girdinin arzındaki düşünce, malın da arzında zahmete yol açıyor.
Enflasyondaki maliyet artırıcı tesirlerin, gelecek yıl oranlamanın içerisinden çıkacağı ve enflasyonun olağan düzeylere hakikat gerileyeceği öngörülüyor. Fed bu niçinle telâşlı davranmak istemiyor. Biden’ın ekonomik paketinin de enflasyonist boyutu var yalnız, hem ferdî harcamalara katkısı tıpkı vakitte altyapı inşası niçiniyle oluşacak materyal talebinden dolayı. Arzın kısıtlandığı bir ortamda talebi de artırırsanız, bu size enflasyon olarak geri döner. Enflasyonun birkaç aylık süreksiz bir problem olmadığı tartışması da buradan dönüyor. ABD’de gerçek faizler, şayet faizler artmayacaksa derine hakikat dalışa geçecektir. Ekonomiyi çok ısındırması ve enflasyonu tetiklemesi bağlamında istenmeyen bir durum..
Fed’in bu evreye geçmek için “taper tantrum” bağlantısına başlaması bu yüzden yakın bir vakitte diliminde beklenmektedir. Operasyonel birtakım süreçler ve kapatılan ikincil piyasa kredi fasilitesi kapsamında satılacak ETF’ler ile bu süreç pratikte başlatılmış olabilir, lakin her yürüyüş bebek adımlarıyla başlar. Likidite azaldıkça, faizlerin artması bir muhtaçlık olacak. 16 Haziran’da Fed değerli açıklamalar yapacak, şayet Powell taper tantrum söylem ederse piyasaya bunun süratli bir yansıması olacaktır. Bunun belirleyicisi olacak olan ise; Fed içerisinde “enflasyonla başa çıkmak ve iktisatta çok ısınma tesirini dengeleyebilmek adına” varlık alımlarını azaltma basamağına geçilmesi görüşünün tartı derecesi olacaktır.
ABD 10 yıllık tahvil faizi, tüketici enflasyonu ve Fed 5 yıllık enflasyon break-even karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı
ÜFE ile TÜFE içindeki makas Mayıs ayında 21 puana yükselmiştir. Bu da aslında TÜFE üzerine yansımamakla birlikte, aslında maliyetler üstündeki enflasyonist tesirin artması manasında değerli bir detaydır. Mayıs’ta kapanma tesirleri niçiniyle inaktif kalmış olan biroldukça iş kolunda yansıtılamayan artırımların, Haziran itibariyle canlanan piyasa şartları çerçevesinde yansıma bulmasını bekleriz. Hizmet bölümündeki fiyatlarda daha süratli bir yansıma görülebilmekle birlikte, imalat sanayi iş kollarında ve ziraî üretimde de fiyat ve girdi maliyeti tesirleri enflasyonu artırıcı derecede olmayı sürdürecektir. Enflasyonda mahallî faktörlere ek olarak, global tesirleri de tahlillere dahil etmek değerlidir. Bunu da döviz kuru tesirlerini hesaba katmadan, orjinal döviz bazlı fiyatlar üzerinden pahalandırmak gereklidir. Zira; daha sonraki başlıklarda daha detaylı değineceğimiz tedarik problemleri ve bunun orta malı ile sonuncu mal fiyatları üstündeki tesirleri, iç piyasadan evvel bir fiyat artışına niye olmaktadır ve enflasyonist etkiyi katlamaktadır. İthal malların fiyatı TRY’ye çevrilirken de döviz kuru tesiri devreye girmektedir.
ötürüsıyla; mevcut tamponlarla absorbe edilemeyen bir enflasyon tesiri kelam konusudur. TRY’nin süregelen bedel kaybı tesiri, güçte fiyat artışlarını sınırlayan “eşel taşınabilir / tavan fiyat” uygulamasının olmayacak olması ve vergi oranlarındaki artışların tesiriyle birlikte ana göstergelerin istikametini aşağıya çevirebilmiş değiliz. Enflasyonun en yüksek düzeyini görüp görmediği ile alakalı fotoğraf çabucak hemen net olmamakla birlikte, aslında ele almamız gereken hususun “tepe noktası” değil, enflasyonun ana doğrultusu olduğunu göz önünde bulundurmak gereklidir.
Faizlerin düşmesinin yolunun evvela enflasyonun düşmesinden geçtiğini düşünecek olursak; bu ortamda faiz indiriminden fazla nakdî sıkılığın derecesinin tahlil konusu edilmesi daha yanlışsız bir yaklaşım olacaktır. Merkez Bankası’nın siyaset gevşemesi için kâfi bir alan olmadığını düşünüyoruz.
ÜFE (turuncu) ve TÜFE (mavi) oranlarının karşılaştırması… (Kaynak: Bloomberg, TÜİK)
TRY’nin ayrışma derecesi, kırılganlık faktörleri
TRY, son periyotta rölatif olarak benzeri ülkelerin para ünitelerinden negatif ayrışan bir pozisyondadır. Süregelen kıymet kaybı toplamda içsel ve dışsal faktörlerin bileşimi olmakla birlikte; dışsal faktörlerin de tesir katsayısını içeriden kaynaklı kırılganlıklar artırmaktadır. Yani, aslında bizim denetimimizde olmayan faktörlerin derecesini aslında bir daha bizim denetimimizde olan faktörler belirlemektedir. Siyaset pratiklerine ait durum, belirsizlik aralığının yüksek olması ve stabilleşmeyen yatırım ortamı iç kırılganlık faktörlerinin genel başlıklarını oluşturmaktadır.
Merkez Bankası’nın PPK toplantısı 17 Haziran tarihinde gerçekleşecek. Siyaset faizinde bu görüşmede bir değişiklik yapılmasını beklemiyoruz. Mayıs enflasyonu, faiz indirimine husus olabilecek bir mutlaklık ve derinliğe işaret etmemektedir. Kuralların daha olağan olduğu Haziran’da muhtemelen teyit edilmeyecek bir enflasyon düşüşü olmasından mütevellit; genel bir data trendini tahlil etmek ismine Merkez Bankası’nın beklemeyi tercih edeceğini düşünüyoruz. Geçen hafta yapılan ekonomist toplantısında Sn. Şahap Kavcıoğlu, “erken bir faiz indirimi beklentisinin yersiz olduğunu” belirterek, enflasyon düşüşü konusunda 3Ç21 sonu – 4Ç21 başı üzere bir vakit dilimine referans vermişti. Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, bu toplantının öncesinde verdiği TV röportajında ise Temmuz – Ağustos üzere bir vakit diliminde faizlerin düşebileceğini söylemişti. Bu açıdan bakıldığında; Haziran ayı ve daha sonrasındaki enflasyon gerçekleşmelerini ve bunları etkileyen faktörleri kritik görüyoruz.
TRY’nin bedel kaybı, Mart sonundan itibaren bir daha katmanlı bir biçimde görülmekle birlikte; gerek yeni vakit dilimi gerekse de son 1 yıllık vakit diliminde misal ülkelerin para ünitelerinden negatif ayrışmış pozisyonda olduğu görülmektedir.
TRY ve misal ülkelerin para ünitelerinin son 1 yıl ortasındaki kıymet değişimleri karşılaştırması (Faktör 100’e bakılırsa normalleştirilmiş… Kaynak: Bloomberg
Fed “taper tantrum” konusu…
Çok katmanlı olarak kıymetlendirilmesi gereken bir husus da Fed’in “taper tantrum” süreci ile buna dair iletişim… Piyasaya epeyce farklı sinyallerin gönderildiğini görüyoruz ve bunlardan net bir çıkarım yapmak epeyce mümkün değil. Zira enflasyon konusu hala çok tartışmalı bir tabanda ve değerli olan Fed’in ne düşündüğü olduğundan dolayı mevzuyu her açıdan ele almak gerekiyor.
Enflasyona derin ve analitik bir bakış açısı getirmek için; şu anda dünyada bilindiği üzere bir hammadde tedarik sorunu ve chip krizi var. Sanayideki üretimi direkt olarak etkileyen bir durum… Türkiye başlığında, fazla detaya girmeden ele aldığımız ve global enflasyonu tetikleyen bu durum üretim maliyetlerini ve çıktı meblağlarını üste çekiyor. Endüstrisi gelişmiş ülkeler hem enflasyonu kendileri yaşıyor, birebir vakitte bizim üzere ülkelere ihraç ediyorlar. Tüketim malında olsa bile orta malında bir elastikiyet gösteremeyeceğimiz için bu enflasyon, bize de geçiş tesiri yapıyor. Yüksek teknoloji içerisinde de bu bilgisayar çipleri kullanım elastikiyetine sahip değil, yani malın içeğinden çıkartılması ya da ikame edilmesi kelam konusu olamaz. Gelişen teknolojide yeni olağan artık bilgisayar teknolojisi üzerine heyeti; yani chip krizi yalnızca akıllı telefon, bilgisayar vs. için değil, beyaz eşya, mesken aletleri, araba üzere biroldukça güçlü tüketim kaleminin içeriğinde var. Otomotiv sanayiindeki teslimat ertelemeleri de bundan kaynaklanıyor, zira chip tedariğinde sorun var ve siparişler bu niçinle gecikiyor. Girdinin arzındaki düşünce, malın da arzında zahmete yol açıyor.
Enflasyondaki maliyet artırıcı tesirlerin, gelecek yıl oranlamanın içerisinden çıkacağı ve enflasyonun olağan düzeylere hakikat gerileyeceği öngörülüyor. Fed bu niçinle telâşlı davranmak istemiyor. Biden’ın ekonomik paketinin de enflasyonist boyutu var yalnız, hem ferdî harcamalara katkısı tıpkı vakitte altyapı inşası niçiniyle oluşacak materyal talebinden dolayı. Arzın kısıtlandığı bir ortamda talebi de artırırsanız, bu size enflasyon olarak geri döner. Enflasyonun birkaç aylık süreksiz bir problem olmadığı tartışması da buradan dönüyor. ABD’de gerçek faizler, şayet faizler artmayacaksa derine hakikat dalışa geçecektir. Ekonomiyi çok ısındırması ve enflasyonu tetiklemesi bağlamında istenmeyen bir durum..
Fed’in bu evreye geçmek için “taper tantrum” bağlantısına başlaması bu yüzden yakın bir vakitte diliminde beklenmektedir. Operasyonel birtakım süreçler ve kapatılan ikincil piyasa kredi fasilitesi kapsamında satılacak ETF’ler ile bu süreç pratikte başlatılmış olabilir, lakin her yürüyüş bebek adımlarıyla başlar. Likidite azaldıkça, faizlerin artması bir muhtaçlık olacak. 16 Haziran’da Fed değerli açıklamalar yapacak, şayet Powell taper tantrum söylem ederse piyasaya bunun süratli bir yansıması olacaktır. Bunun belirleyicisi olacak olan ise; Fed içerisinde “enflasyonla başa çıkmak ve iktisatta çok ısınma tesirini dengeleyebilmek adına” varlık alımlarını azaltma basamağına geçilmesi görüşünün tartı derecesi olacaktır.
ABD 10 yıllık tahvil faizi, tüketici enflasyonu ve Fed 5 yıllık enflasyon break-even karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg
Kaynak: Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı