35 yıllık bir tarihe sahip, Türkiye’nin birinci müzik meslek birliği olan Musiki Yapıtı Sahipleri Meslek Birliği’nin (MESAM) geçen yılın Mart ayından bu yana ertelenen Olağan Genel Kurul’u, 30 Haziran Çarşamba günü düzenlenecek. Genel Kurul’da MESAM başkanlığı için Cahit Berkay, Sümer Ezgü, Recep Ergül ve idare için bu adayların listeleri yarışıyor. Genel Kurul’un hemilk öncesinde, bilhassa son üç yıl içerisinde yaşanan ve MESAM tarihinde tahminen birinci defa medyada da hayli geniş halde yer alan süreçleri özetlemeye çalışacağım.
‘MESAM KRİZİ’ NEDİR?
“MESAM krizi”, birlik ortasındaki uyuşmazlıklar bölüm ve üye müzisyenler tarafınca uzun vakittir biliniyor olsa da, 2018 yılında kamuoyunun gündeminde yer almaya başladı. Daha evvel bir arada hareket eden ve gerisi gerisine MESAM İdare Şurası Başkanlığı misyonunu yürüten Arif Sağ ile Orhan Gencebay içindeki uzlaşmazlık, tıpkı yıl basına verilen demeçlerle gün yüzüne çıktı. Arif Sağ, yaptığı açıklamalarda, MESAM İdare Şurası Lideri Gencebay’la “sırayla lider seçilme” konusunda anlaşmış olduklarını fakat Gencebay’ın bu kelamında durmadığını lisana getirmişti. İktidar partisine ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a takviyesini her fırsatta lisana getiren Gencebay ise bu açıklamaların akabinde, Erdoğan’ın mevzuya müdahale edeceği beklentisini lisana getirip takımıyla birlikte 7 Şubat 2018’de idareden istifa etmişti.
KÖPRÜLERİN ATILDIĞI YIL: 2018
Gencebay’ın istifası ve basın yoluyla Arif Sağ ile yaşanan tartışma niçiniyle bir anda gündemin ön sıralarına yerleşen MESAM’a, Olağan Genel Konsey toplantısını yapmaya hazırlandığı 2018’in Mart ayının başında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca kayyum atanması ise birden fazla müzisyen ve bölüm temsilcisini şaşırtmış, sert tenkitlerle karşılanmıştı.
Hükümet kanadından yapılan açıklamalarda, “sol tandanslı” olduğu var iseyılan idarenin yerine kayyum atamasının siyasi bir istikameti olmadığı sav edilse de, kayyum heyetindeki isimlerin iktidar takviyeli kültür sanat etkinliklerini düzenleyen ya da bu etkinliklerde sıkça yer alan isimler olduğu gözden kaçmamıştı. Atanan bu idare konseyinde asil üyeler şu isimlerden oluşuyordu: Coşkun Sabah (Yönetim Şurası Başkanı), Yavuz Bingöl, İpek Açar, MFÖ kümesinden Fuat Güner, Turhan Taştan, Gencebay’a yakınlığı ile öne çıkan, Çarşamba günkü seçimde de aday olan Recep Ergül ve bilhassa Cumhurbaşkanlığı dayanağıyla düzenlenen etkinliklerde karşılaştığımız POLL Production’ın sahibi Polat Yağcı. Yağcı ayrıyeten, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın müzik çalışmalarının da imalcisi.
Akabinde, 2018’in 31 Mayıs’ında düzenlenen Genel Kurul’da, Arif Sağ idaresi seçimle bir daha MESAM’ın başına gelmiş, Gencebay’ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’na şikâyeti üzerine Bakanlık, idaresi bir kere daha nazaranvden almıştı. Bakanlığın atadığı süreksiz üst şura ise idaredeki Arif Sağ, Cahit Berkay ve Ali İstek Binboğa’nın da ortasında bulunduğu 11 MESAM üyesini üyelikten çıkarmış, bu isimler 11. Yönetim Mahkemesi’nde açtıkları dava kararında MESAM’a dönmüştü.
SEÇİLEN İDARE TEKRAR MİSYONDAN ALINIYOR
Gencebay’ın takımından Recep Ergül, bu defa de, Gencebay’ın yenildiği 2018 Genel Şurası’nın iptali için 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde 109 düzmece üyenin oy kullandığı nedeni öne sürülerek dava açmıştı. Öncesinde üyelik ve idare konseyi haklarını geri kazanarak MESAM’ın başına bir sefer daha geçen Arif Sağ ve grubu, bu sefer 2020’nin Şubat ayında bir daha vazifeden alındı. Geçtiğimiz yılın Mart ayında yapılması planlanan 16. Olağan Genel Kurul’dan bir ay evvel vazifeden alınan Sağ, uygulamanın haksız olduğunu belirterek, “geçici idarenin geçmişte aldığı hukuksuz kararlara karşı bir daha Arif Sağ başkanlığındaki idare konseyi tarafınca açılmış olan toplam 11 dava da kazanılmıştır” açıklaması yapmıştı.
2020: BİR TÜRLÜ YAPILAMAYAN SEÇİM
Süreksiz idareyle, 21 Mart 2020’de seçime gitmesi planlanan MESAM’ın Genel Konseyi, pandemi sebebiyle yapılamamış, bir daha sonraki seçim tarihi olarak 27 Nisan 2020 tarihine karar verilmişti. bir daha pandemi şartları niçiniyle yapılamayan bu tarihteki seçim, o günden bugüne İçişleri Bakanlığı’nın toplantıların yapılmasını yasaklayan kapanma kararları niçiniyle de birkaç sefer ertelendi.
Bu yılın Nisan ayında yapılması kararlaştırılan lakin bir sefer daha ertelenen Genel Şura öncesinde, adaylardan Recep Ergül, tüm MESAM üyelerine kısa iletiler atarak üyeleri 12 Nisan’da Hilton’da düzenlediği kahvaltı aktifliğine davet etmişti. İştirakin epeyce az olduğu kahvaltı, üyelerce Koronvirüs salgınının Türkiye’de her gün yüzlerce cana sebep olduğu bir devirde gerçekleştirilmesi bağlamında sert formda eleştirilmişti.
YARINKİ SEÇİMDE ÜÇ ADAY YARIŞIYOR
23 Haziran’da yapılacağı açıklanan MESAM 16. Genel Konsey toplantısı, çoğunluk sağlanamayınca 30 Haziran’a ertelenmişti. Yarın Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenecek olan Genel Kurul’da üç aday başkanlık için, bu adayların listelerinde yer alan isimler ise ise idare takımı için yarışıyor. Seçim, çarşaf liste sistemiyle yapılacak. Buna göre, adayların listelerden bağımsız olarak aldıkları oyların sayıları hesaba katılarak İdare Konseyi oluşturulacak. Alınan oy sayısına bakılırsa yedek liste oluşturulacak.
Cahit Berkay (Demokrasi Grubu): Uzun yıllardır MESAM üyesi ve çeşitli periyotlarda de yöneticisi olan Berkay, geçmişte Arif Sağ kümesine yakınlığı ile biliniyordu. Seçime “Demokrasi Grubu” isimli listeyle giriyor olan Berkay’ın 28 kişilik İdare Konseyi adayları içinde, Hayko Cepkin, Erdal Erzincan, Taner Öngür, Ali İstek Binboğa üzere isimler yer alıyor. Bu hafta Twitter’da listesini açıklayan Berkay, bilhassa genç üyelerin Genel Kurul’a ilgi göstermesini ve seçime katılmasını istedi.
Sümer Ezgü (Birlik ve Yenilik Grubu): Gencebay ve Sağ içinde yaşanan kırılmaya ve kümeleşmeye rağmen daima bir arada hareket etme telaffuzuyla idareye aday olan Ezgü, Recep Ergül’ün “sahte oylar” ile ilgili tenkitlerine itiraz ediyor. Geçmişte de İdare Konseyi’nde bakılırsav almış olan Ezgü’nün “Birlik ve Yenilik Grubu” listesinde, Aylin Aslım, Yasemin Göksu, Gülay, Banu Kırbağ, Zekai Tunca, Gökhan Şeşen ve Ayşegül Tütüncü üzere adaylar yer buldu.
Recep Ergül (Değişim ve Adalet Grubu): Müzik dünyasında epeyce tanınmayan fakat Gencebay’ın dayanağıyla MESAM’da yaşanan süreçlerde ismi son devirde sıkça duyulan Ergül, bilhassa Arif Sağ idaresine karşı sahtecilik, usulsüzlük, bakılırsavi berbata kullanma üzere sert ithamlarla ve açtığı davalarla gündeme geldi. Basınla bağlantılarını sıkı tutmaya çalışan Ergül, çeşitli vakit içinderda toplantılar ve etkinlikler düzenleyerek vaatlerini paylaşıyor. Aday, son olarak, seçilmesi durumunda MESAM’ın kasasındaki paranın 20 milyon lirasını üyelere dağıtacağını sav etti. “Değişim ve Adalet Grubu”nda, Fuat Güner, İskender Paydaş, Suat Suna, Göksel Pesenpaten, Küme Yorum’un eski üyesi Zülfü Beyhan ve Selim Çaldıran üzere isimler yer alıyor.
SORUN SADECE BİRLİK İÇİ UYUŞMAZLIK MI?
1986 yılında Yıldırım Gürses’in ve telif hakları için çabalayan epey sayıda eser sahibinin uğraşlarıyla kurulan Musiki Yapıtı Sahipleri Meslek Birliği’nin (MESAM) bugün bestekar ve kelam müelliflerinden oluşan 9 bin civarında üyesi var. Eser sahiplerinin hakları ve teliflerinin hakikat, hakkaniyetli bir halde toplanması için kurulmuş olan meslek birliğinin topladığı ve dağıttığı telifler, her yıl on milyonlarca lirayı buluyor. Bu derece büyük ve dijital gelirlerle giderek de büyüyen bir bölümde telif haklarının sağlıklı ve dengeli bir sistem dâhilinde toplanması sıkıntısı, birliğin en değerli gündem konusu. Fakat problemin öbür tarafları de var.
Türkiye’de eser sahipleri, yani kelam muharrirleri ve bestekarlar, dünya örneklerine kıyasla geç bir vakitte kavuştu telif haklarına. Bu haklarla ilgili durum, çabucak hemen ülkü şartları sağlamış da değil. Öbür yandan, görüştüğüm kimi MESAM üyeleri, diğer bir hususa dikkat çekiyor: Hakların “komşu hak sahipleri” ile bölüşülmesi.
9 Haziran 1995 yılında, bilhassa yapımcıların uğraşı ile çıkartılan 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu ile “komşu hak sahipleri”nin, yani yapımcıların, yorumcuların, radyo ve televizyon sahiplerinin de yapıtlara ortak edildiğini lisana getiren bu üyeler, bu türlü haklarını “müzik ticareti yapan kesimler” ile bölüşmek zorunda kaldıklarını belirtiyor. Bu durumun, Roma Mukavelesi üzere, telif haklarına dair milletlerarası kontratlara alışılmamış olduğunu argüman eden kimi sanatkarlar, ikincil kuruluşların kendi ürettikleri yapıtlardan haksız yere telif aldığını söylüyor.
Yarınki seçimin kararınun, müzik işçilerinin telif haklarını adil ve şeffaf bir biçimde elde etmeleri açısından ne manaya geldiğini vakit gösterecek. Lakin görünen ve burada özetlemeye çalıştığım süreçlerden anladığımız o ki, seçimin üç adaydan biri tarafınca kazanılması, telif haklarıyla ilgili yapısal düzenlemeler için merakla bekleyen müzik işçileri için bir yanıt manasına gelmeyebilir.
‘MESAM KRİZİ’ NEDİR?
“MESAM krizi”, birlik ortasındaki uyuşmazlıklar bölüm ve üye müzisyenler tarafınca uzun vakittir biliniyor olsa da, 2018 yılında kamuoyunun gündeminde yer almaya başladı. Daha evvel bir arada hareket eden ve gerisi gerisine MESAM İdare Şurası Başkanlığı misyonunu yürüten Arif Sağ ile Orhan Gencebay içindeki uzlaşmazlık, tıpkı yıl basına verilen demeçlerle gün yüzüne çıktı. Arif Sağ, yaptığı açıklamalarda, MESAM İdare Şurası Lideri Gencebay’la “sırayla lider seçilme” konusunda anlaşmış olduklarını fakat Gencebay’ın bu kelamında durmadığını lisana getirmişti. İktidar partisine ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a takviyesini her fırsatta lisana getiren Gencebay ise bu açıklamaların akabinde, Erdoğan’ın mevzuya müdahale edeceği beklentisini lisana getirip takımıyla birlikte 7 Şubat 2018’de idareden istifa etmişti.
KÖPRÜLERİN ATILDIĞI YIL: 2018
Gencebay’ın istifası ve basın yoluyla Arif Sağ ile yaşanan tartışma niçiniyle bir anda gündemin ön sıralarına yerleşen MESAM’a, Olağan Genel Konsey toplantısını yapmaya hazırlandığı 2018’in Mart ayının başında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca kayyum atanması ise birden fazla müzisyen ve bölüm temsilcisini şaşırtmış, sert tenkitlerle karşılanmıştı.
Hükümet kanadından yapılan açıklamalarda, “sol tandanslı” olduğu var iseyılan idarenin yerine kayyum atamasının siyasi bir istikameti olmadığı sav edilse de, kayyum heyetindeki isimlerin iktidar takviyeli kültür sanat etkinliklerini düzenleyen ya da bu etkinliklerde sıkça yer alan isimler olduğu gözden kaçmamıştı. Atanan bu idare konseyinde asil üyeler şu isimlerden oluşuyordu: Coşkun Sabah (Yönetim Şurası Başkanı), Yavuz Bingöl, İpek Açar, MFÖ kümesinden Fuat Güner, Turhan Taştan, Gencebay’a yakınlığı ile öne çıkan, Çarşamba günkü seçimde de aday olan Recep Ergül ve bilhassa Cumhurbaşkanlığı dayanağıyla düzenlenen etkinliklerde karşılaştığımız POLL Production’ın sahibi Polat Yağcı. Yağcı ayrıyeten, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın müzik çalışmalarının da imalcisi.
Akabinde, 2018’in 31 Mayıs’ında düzenlenen Genel Kurul’da, Arif Sağ idaresi seçimle bir daha MESAM’ın başına gelmiş, Gencebay’ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’na şikâyeti üzerine Bakanlık, idaresi bir kere daha nazaranvden almıştı. Bakanlığın atadığı süreksiz üst şura ise idaredeki Arif Sağ, Cahit Berkay ve Ali İstek Binboğa’nın da ortasında bulunduğu 11 MESAM üyesini üyelikten çıkarmış, bu isimler 11. Yönetim Mahkemesi’nde açtıkları dava kararında MESAM’a dönmüştü.
SEÇİLEN İDARE TEKRAR MİSYONDAN ALINIYOR
Gencebay’ın takımından Recep Ergül, bu defa de, Gencebay’ın yenildiği 2018 Genel Şurası’nın iptali için 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde 109 düzmece üyenin oy kullandığı nedeni öne sürülerek dava açmıştı. Öncesinde üyelik ve idare konseyi haklarını geri kazanarak MESAM’ın başına bir sefer daha geçen Arif Sağ ve grubu, bu sefer 2020’nin Şubat ayında bir daha vazifeden alındı. Geçtiğimiz yılın Mart ayında yapılması planlanan 16. Olağan Genel Kurul’dan bir ay evvel vazifeden alınan Sağ, uygulamanın haksız olduğunu belirterek, “geçici idarenin geçmişte aldığı hukuksuz kararlara karşı bir daha Arif Sağ başkanlığındaki idare konseyi tarafınca açılmış olan toplam 11 dava da kazanılmıştır” açıklaması yapmıştı.
2020: BİR TÜRLÜ YAPILAMAYAN SEÇİM
Süreksiz idareyle, 21 Mart 2020’de seçime gitmesi planlanan MESAM’ın Genel Konseyi, pandemi sebebiyle yapılamamış, bir daha sonraki seçim tarihi olarak 27 Nisan 2020 tarihine karar verilmişti. bir daha pandemi şartları niçiniyle yapılamayan bu tarihteki seçim, o günden bugüne İçişleri Bakanlığı’nın toplantıların yapılmasını yasaklayan kapanma kararları niçiniyle de birkaç sefer ertelendi.
Bu yılın Nisan ayında yapılması kararlaştırılan lakin bir sefer daha ertelenen Genel Şura öncesinde, adaylardan Recep Ergül, tüm MESAM üyelerine kısa iletiler atarak üyeleri 12 Nisan’da Hilton’da düzenlediği kahvaltı aktifliğine davet etmişti. İştirakin epeyce az olduğu kahvaltı, üyelerce Koronvirüs salgınının Türkiye’de her gün yüzlerce cana sebep olduğu bir devirde gerçekleştirilmesi bağlamında sert formda eleştirilmişti.
YARINKİ SEÇİMDE ÜÇ ADAY YARIŞIYOR
23 Haziran’da yapılacağı açıklanan MESAM 16. Genel Konsey toplantısı, çoğunluk sağlanamayınca 30 Haziran’a ertelenmişti. Yarın Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenecek olan Genel Kurul’da üç aday başkanlık için, bu adayların listelerinde yer alan isimler ise ise idare takımı için yarışıyor. Seçim, çarşaf liste sistemiyle yapılacak. Buna göre, adayların listelerden bağımsız olarak aldıkları oyların sayıları hesaba katılarak İdare Konseyi oluşturulacak. Alınan oy sayısına bakılırsa yedek liste oluşturulacak.
Cahit Berkay (Demokrasi Grubu): Uzun yıllardır MESAM üyesi ve çeşitli periyotlarda de yöneticisi olan Berkay, geçmişte Arif Sağ kümesine yakınlığı ile biliniyordu. Seçime “Demokrasi Grubu” isimli listeyle giriyor olan Berkay’ın 28 kişilik İdare Konseyi adayları içinde, Hayko Cepkin, Erdal Erzincan, Taner Öngür, Ali İstek Binboğa üzere isimler yer alıyor. Bu hafta Twitter’da listesini açıklayan Berkay, bilhassa genç üyelerin Genel Kurul’a ilgi göstermesini ve seçime katılmasını istedi.
Sümer Ezgü (Birlik ve Yenilik Grubu): Gencebay ve Sağ içinde yaşanan kırılmaya ve kümeleşmeye rağmen daima bir arada hareket etme telaffuzuyla idareye aday olan Ezgü, Recep Ergül’ün “sahte oylar” ile ilgili tenkitlerine itiraz ediyor. Geçmişte de İdare Konseyi’nde bakılırsav almış olan Ezgü’nün “Birlik ve Yenilik Grubu” listesinde, Aylin Aslım, Yasemin Göksu, Gülay, Banu Kırbağ, Zekai Tunca, Gökhan Şeşen ve Ayşegül Tütüncü üzere adaylar yer buldu.
Recep Ergül (Değişim ve Adalet Grubu): Müzik dünyasında epeyce tanınmayan fakat Gencebay’ın dayanağıyla MESAM’da yaşanan süreçlerde ismi son devirde sıkça duyulan Ergül, bilhassa Arif Sağ idaresine karşı sahtecilik, usulsüzlük, bakılırsavi berbata kullanma üzere sert ithamlarla ve açtığı davalarla gündeme geldi. Basınla bağlantılarını sıkı tutmaya çalışan Ergül, çeşitli vakit içinderda toplantılar ve etkinlikler düzenleyerek vaatlerini paylaşıyor. Aday, son olarak, seçilmesi durumunda MESAM’ın kasasındaki paranın 20 milyon lirasını üyelere dağıtacağını sav etti. “Değişim ve Adalet Grubu”nda, Fuat Güner, İskender Paydaş, Suat Suna, Göksel Pesenpaten, Küme Yorum’un eski üyesi Zülfü Beyhan ve Selim Çaldıran üzere isimler yer alıyor.
SORUN SADECE BİRLİK İÇİ UYUŞMAZLIK MI?
1986 yılında Yıldırım Gürses’in ve telif hakları için çabalayan epey sayıda eser sahibinin uğraşlarıyla kurulan Musiki Yapıtı Sahipleri Meslek Birliği’nin (MESAM) bugün bestekar ve kelam müelliflerinden oluşan 9 bin civarında üyesi var. Eser sahiplerinin hakları ve teliflerinin hakikat, hakkaniyetli bir halde toplanması için kurulmuş olan meslek birliğinin topladığı ve dağıttığı telifler, her yıl on milyonlarca lirayı buluyor. Bu derece büyük ve dijital gelirlerle giderek de büyüyen bir bölümde telif haklarının sağlıklı ve dengeli bir sistem dâhilinde toplanması sıkıntısı, birliğin en değerli gündem konusu. Fakat problemin öbür tarafları de var.
Türkiye’de eser sahipleri, yani kelam muharrirleri ve bestekarlar, dünya örneklerine kıyasla geç bir vakitte kavuştu telif haklarına. Bu haklarla ilgili durum, çabucak hemen ülkü şartları sağlamış da değil. Öbür yandan, görüştüğüm kimi MESAM üyeleri, diğer bir hususa dikkat çekiyor: Hakların “komşu hak sahipleri” ile bölüşülmesi.
9 Haziran 1995 yılında, bilhassa yapımcıların uğraşı ile çıkartılan 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu ile “komşu hak sahipleri”nin, yani yapımcıların, yorumcuların, radyo ve televizyon sahiplerinin de yapıtlara ortak edildiğini lisana getiren bu üyeler, bu türlü haklarını “müzik ticareti yapan kesimler” ile bölüşmek zorunda kaldıklarını belirtiyor. Bu durumun, Roma Mukavelesi üzere, telif haklarına dair milletlerarası kontratlara alışılmamış olduğunu argüman eden kimi sanatkarlar, ikincil kuruluşların kendi ürettikleri yapıtlardan haksız yere telif aldığını söylüyor.
Yarınki seçimin kararınun, müzik işçilerinin telif haklarını adil ve şeffaf bir biçimde elde etmeleri açısından ne manaya geldiğini vakit gösterecek. Lakin görünen ve burada özetlemeye çalıştığım süreçlerden anladığımız o ki, seçimin üç adaydan biri tarafınca kazanılması, telif haklarıyla ilgili yapısal düzenlemeler için merakla bekleyen müzik işçileri için bir yanıt manasına gelmeyebilir.