Tarhan: “Herkes bilgelik yolunda kendini geliştirmeli” Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilgelik konusunda değerlendirmelerde bulundu.
Yanlışsız bilgiyi ayırt etmek kolay değil
Bilhassa 20. yüzyılın bilgelik yüzyılı olduğunu, 21. yüzyıla önemli bir bilgi veri tabanı ile girildiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Büyük bilgi tabanının en büyük bir güç olduğu insanlık periyoduna girdik. Bilgiye hayli kolay ulaşılıyor ancak bu bilginin içerisinde uygun, yanlışsız, hoş, faydalı olanı ayırt etmek hayli daha kıymetli bir hale geldi. Daha evvel bu biçimde durumlarda bilge bireylere danışılıyordu. Artık bu bireylerin yerine arama motorlarına giriyorsunuz, birfazlaca bilgiye kolaylıkla ulaşıyorsunuz fakat bu bilgi benim için uygun mi, faydalı mı, geçerli mi, inançlı mi, kıymetli mi, bedelsiz mi, ziyanlı mı, değil mi insanoğlu buna karar veremiyor.”dedi.
Bilgi başka, bilgelik başka kavramlar
Bilginin başka, bilgeliğin başka kavramlar olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, vakit zaman fazlaca akıllı bilinen şahısların de hayli büyük yanılgılar yapabildiklerini söylemiş oldu. “21. yüzyılda bilgelik daha hayli bir muhtaçlık olacak” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bilgeliğe muhtaçlık olacak zira bu kadar bilgi bolluğu hatta kirlenmesi içerisinde faydalı, hakikat, geçerli bilgiyi nasıl bulup çıkarabileceğiz? Şu anda bu bahiste önemli eksiklikler var. Herkes ualaşımıyor.” dedi.
Hakikat bilgeliğin özeti: Bir Azeri atasözü
Son olarak kaleme aldığı Bilgelik Psikolojisi kitap serisinde yer verdiği bir Azeri atalafına işaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çok hoş Azeri atasözü vardır. O kitaba onunla giriş yaptım: ‘Az yiyerem doktorla işim olmaz, düz giderem yargıçla işim olmaz.’ diyor. Buradaki düz, doğruluk manasında kullanılıyor. ‘Doğru gidersen, dürüst olursan ve yargıçla, mahkemeyle, kaosla, kanunla işin olmaz. Az yersen de sıhhatine ziyan olmaz.’ Aslında bir nevi bu bilgelik işte. Bu doğu bilgeliğin bir özetidir.”dedi.
Hedonizmin olduğu bu çağda bilgeliği kaybettik
Günümüz dünyasında bu bilgeliğin kaybedildiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “bu periyotta bilgi çağında, haz ve sürat çağında o kadar süratli yaşıyoruz ki hedonizmin olduğu bu çağda bilgeliği kaybettik. örneğin Sokrates’in talebesi Eflatun ve Aristo’nun insanın memnunluğunu hedonistik memnunluk ve ‘eudaemonik’ mana memnunluğu diye ikiye ayırıyor. Hedonistik memnunluk kişinin zevk peşinde koşup, bir zevke ulaşınca keyifli olması lakin bu kayıyor ve zevkler memnun etmiyor. Günümüzde bütün zevklere ulaştım bir daha memnun değilim diyen beşerler çoğaldı.”dedi.
İnsanı tatmin edecek memnunluk mana mutluluğudur
Manaya bağlı mutluluğun kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İşte bilgelik, bunu öğretiyor. Mana memnunluğunu öğretiyor. Zevk memnunluğunu değil, mana memnunluğunu öğretiyor. Zevk mutluluğunda kişi konutum olsun, otomobilim olsun istiyor. Maddi beklentiler ortaya çıkıyor. Bir gün varlıklı bir aileden bir hanımefendi bize başvurdu. ‘Pırlanta yüzüklerim var, spor otomobilim var, havuzlu villam var. Her şeyim var lakin bir daha memnun değilim’ dedi. Aslında burada karşılık sorunun ortasındadır. Memnunluğu bir hususa bağlamış. Mana memnunluğu değil, mana memnunluğu somut memnunluk. İnsanı tatmin edecek memnunluk, soyut mutluluktur; o da mana mutluluğudur. hayatını manaya uygun geçirebilmektir. Bilgelik işte bunu öğreten bir yoldur.” dedi.
Alim diğerlerine, arif kendine hal veren insandır
Kültürümüzde yer alan “âlim, arif ve hikmet” tabirlerine dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Âlim, bir bahiste ilim sahibi ve bilgili olmaktır. örneğin sarsıntıyla ilgili alimsen o hususta son kelamı sen söylersin, senin görüşün alınır, alım vardır. Alim insan en âlâ bilgiyi insanlara anlatmaya çalışır. Sokrates’in bilgelik tarifi da arife fazlaca uyuyor. Arif, kendini tanıyan kimsedir. Kendine hal veren kimsedir. Âlim diğerlerine heykel üzere form veren kimsedir. Arif kendine biçim veren kimsedir.”dedi.
Bilgelik ziyan vermemek ve yeterlilik yapmaktır
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilgeliğin bir cümlede özetlenmesi gerekirse “Başkasına ziyan verme, düzgünlük yap” biçiminde özetleyenler olduğunu belirterek “Kimseye ziyan verme, yeterlilik yap. hiç bir şeye ziyan verme, uygunluk yap. Özeti ziyan verme, uygunluk yap denebilir.
Diğerlerine faydalı olmak da bilgeliktir
Kişinin yeterli insan olmasının yanı sıra ahlaki kıymetlerinin, temel kıymetlerinin düzgün olmasıyla bir arada kişinin diğerlerine faydalı olmasının da bilgelik olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sadece kendine faydalı olan şahıslar benmerkezci şahıslardır. Bu şahıslar ziyan verme yeterlilik yap prensibine uymamış oluyorlar. Hikmet arayışı ortasında olmak kıymetlidir. Yani hem kendimizi tanımamız hem diğerlerini tanımamız birebir vakitte en hakikat, en düzgün biçimde nasıl yapmamız gerektiğini düşünmek değerlidir. Yerinde ve vaktinde, neyi, nasıl, nerede, ne vakit, neden yapacağını sorarak hareket edebilmek hikmetle hareket etmektir. 5N1K aslında hikmet sorularıdır. Onun için bu sorular, bizim hikmet bilgeliği öğrenirken bu asırlardan gelen birikimleri ve bu çağın doğrularını sentez edebilmektir.” diye konuştu.Bilgelikten ne anlaşıldığının da değerli olduğunu tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “O niçinle bilgeliği yalnızca bir kenara çekilip yaşayan bir kişi olarak görmemek gerekiyor. Konfüçyüs bilgeliği şöyle tanımlıyor: ‘Kendi iç dünyasına tertip getiren bir kimse, evvel toplumsal hayatına konut işlerine tertip getirir. ondan sonrasında devlet işlerine nizam getirir’ diyor. Bilgeliği bu biçimde tanım etmiş.” dedi.Bilgeliğin hayatın her alanında uygulanması gereken bir kavram olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi şayet bir yöneticiyse kendi işlerini, kendi iç sistemini, toplumsal işlerini ve şirketin işlerini yönetiyorsa, bunları tertipli bir biçimde yürütebilmek aslında bunları yapabilmek bilgeliktir. Bilgelerde vizyon kıymetlidir. Yalnızca bugünü güzel yönetmesi yetmiyor, beş sene on sene daha sonrasını uzun vadeli düşünme ve kestirim edebilirlik epeyce değerlidir.” dedi.
Kişinin kendini geliştirmek üzere bir maksadı olmalıdır
Bilgi çağında bilgelikle ilgili her bahiste kişinin kendisini geliştirmenin ve bilgelik yolunda olmak üzere bir hedefinin olmasının fazlaca değerli olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Son senelerda bilgeliğin ruhsal boyutları da ön plana çıktı. Bir kişi kendi kendinin önderi olamazsa bir ailenin önderi olamıyor, bir toplumun önderi olamıyor. Bir kişinin kendine karşı da empati yapması lazım. Empati yapmayı, oburunun hislerini, gereksinimlerini dikkate alma olarak tanımlıyoruz. Empati bilgelikte de ruh sıhhatinde da toplumda da değerli bir kavramdır. Empati, ahlaki temellerin en temelidir. Psikolojide kişinin kendine de empati yapması lakin kendine de haksızlık yapmaması gerekiyor. Kendi haklı gereksinimlerini da dikkate alması gerekiyor. Bu kişinin kendiyle barışık olmasını sağlıyor. Onun için bilgelik psikolojisini önemsedik.”dedi.
Psikoloji devayı bilgelikte buldu
Günümüzde insanlığın refah düzeyinin epey yükselmesine karşın hata ve şiddettin arttığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Dünya genelinde intihar artmış durumda, boşanmalar artmış durumda. bu biçimde bir durumda beşerler varlıklı ancak keyifli değil. Psikoloji bilgeliği araştırdı. Devayı, tahlili bilgelikte buldu. Bununla ilgili bilim kolu gelişti ‘mutluluk bilimi’, ‘pozitif psikoloji’ deniyor. Dünyanın önde gelen üniversiteleri bunu ders olarak veriyor. Bu yeterlilik bilimi diye de geçiyor. Bu bilgelik öğretisi global gereksiniminin bir sözüdür. Hepimizin muhtaçlığı var buna.”dedi. Bilgelik yolunda ilerleyen insanın kendini geliştirmeye çalışan bir insan olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çünkü bir insanın yeri, hayatının sonunda belirli olur. Terazinin bir tarafına artıları bir tarafına eksileri konur. Bu kişi insanlığa ne katmış, nasıl bir hayat geçirmiş, ne üzere izler bırakmış, uygunlukları mi daha hayli yoksa insanlara verdiği aksilikler mı daha fazlaca diye bir terazide tartılır. Bu beşerle ilgili genel bir kanaat oluşur.” diye konuştu.
Bilgelikte akla hisler da ekleniyor
Kişinin sorun çözme hünerinin de bir tıp bilgelik olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Felsefede hisler yok. Yalnızca fikir, akıl var lakin bilgelikte akla hisler da ekleniyor. İşte müspet psikoloji bunu yaptı. Psikolojiye gereksinim var. Bilgelik, hisleri ideolojiye kattı. Hisler da bilimsel kategori olarak anlaşıldı. Hislerin nörobilimi ortaya çıktı.” dedi.
Hisler, ideolojinin de kıymetli bir alanı oldu
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İnanç konusu daima şöyleki kabul ediliyordu: İnancın akılla ilgisi yoktur. İnsan inanır akılla yolda gitmez diyordu. Hisler bilimsel kategoride değerlendirildikten daha sonra artık yalnızca bilgeliğin bir konusu değil ideolojinin de kıymetli bir alanı oldu. Arizona Üniversitesi geçtiğimiz senelerda bir manifesto yayınladı. İsmi ‘post materyalizm bilim manifestosu’. Yani materyalizm ötesi bir bilim var artık. Bu da rasyonel inanç gerekiyor. Akla uygun inanç, sağlam inançtır. İnsan mevtten daha sonrasına açıklama getiremezse memnun olamıyor, mana yakalayamıyor.” dedi.
Bilgelik Psikolojisi kitabı iki kısımdan oluşuyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Bilgeliğin Psikolojisi kitabını iki kısma ayırdığını, birinci kısımda “Rasyonel inanç, Spinoza’nın yanılgısı ve evrimin evrimi” formunda bir başlık attığını söylemiş oldu. İkinci kitapta da düzgün, hakikat, hoşu bulma sanatı kavramlarını ele aldığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu kitapta âlâ, gerçek, hoşu bulma sanatı diye birtakım bilgelik kıssaları ile insan mutluğu kavramlarını birleştirmeye çalıştığını kaydetti.
Bilgelik kozmik bir doğrudur
Bilgeliğin bilginin gerçek kullanması manasına geldiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, şunları söylemiş oldu:“bu devirde da bilgeliğe her insanın muhtaçlığı var. Yani bilge bir kişi bulayım da ona sorayım demek yerine kişi bilgelik yolunda kendini geliştirmeye çalışsın. Bu bilgelik hayatlara daha hoş geçer, daha memnun olurlar, hem keyifli hem başarılı olurlar. Hem diğerlerine faydalı hem kendilerine faydalı olurlar. bu biçimde bir insan tipine hayli önemli gereksinimimiz var. Bencillik ile bilgelik bir ortada olmuyor. Yaşadığı toplumun bir modülü olduğunu unutan bir kimse, bilgeliğini kaybeder. Bilgelik kişinin kendi bilgisinin sonlarını tanıması, meçhullüğü ve değişimi kabul etmesi ve olayı bağlamıyla büyük resmi düşünebilmesi ve olaya farklı bakış getirerek yeni sorun çözme tarzları geliştirebilmesidir. Bilgelikte büyük fotoğrafa bakmak fazlaca değerlidir. Onun için bilgeliğin öğrenilmesi gerekiyor. Bilgelik bir durum değil seyahattir, yolda olmaktır. Bırakalım biz bilgelik yoluna girelim. Bakın bu biçimde nasıl bilgiler önümüze çıkıyor da ne hoş manalar buluyoruz. Hem insan kendisiyle barışık biri oluyor hem etrafına olumlu güç veren birisi oluyorsun, memnunluk veriyorsun. örneğin Rahibe Teresa bilge bir rahibeydi. ‘Dünya nasıl yaşanılabilir olur?’ diye soruyorlar. ‘Birebir düzgünlük yapmakla yaşanır olur’ diyor. O yüzden bilgelik üniversal bir doğrudur, bunu yapacağız.”
Hibya Haber Ajansı
Yanlışsız bilgiyi ayırt etmek kolay değil
Bilhassa 20. yüzyılın bilgelik yüzyılı olduğunu, 21. yüzyıla önemli bir bilgi veri tabanı ile girildiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Büyük bilgi tabanının en büyük bir güç olduğu insanlık periyoduna girdik. Bilgiye hayli kolay ulaşılıyor ancak bu bilginin içerisinde uygun, yanlışsız, hoş, faydalı olanı ayırt etmek hayli daha kıymetli bir hale geldi. Daha evvel bu biçimde durumlarda bilge bireylere danışılıyordu. Artık bu bireylerin yerine arama motorlarına giriyorsunuz, birfazlaca bilgiye kolaylıkla ulaşıyorsunuz fakat bu bilgi benim için uygun mi, faydalı mı, geçerli mi, inançlı mi, kıymetli mi, bedelsiz mi, ziyanlı mı, değil mi insanoğlu buna karar veremiyor.”dedi.
Bilgi başka, bilgelik başka kavramlar
Bilginin başka, bilgeliğin başka kavramlar olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, vakit zaman fazlaca akıllı bilinen şahısların de hayli büyük yanılgılar yapabildiklerini söylemiş oldu. “21. yüzyılda bilgelik daha hayli bir muhtaçlık olacak” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bilgeliğe muhtaçlık olacak zira bu kadar bilgi bolluğu hatta kirlenmesi içerisinde faydalı, hakikat, geçerli bilgiyi nasıl bulup çıkarabileceğiz? Şu anda bu bahiste önemli eksiklikler var. Herkes ualaşımıyor.” dedi.
Hakikat bilgeliğin özeti: Bir Azeri atasözü
Son olarak kaleme aldığı Bilgelik Psikolojisi kitap serisinde yer verdiği bir Azeri atalafına işaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çok hoş Azeri atasözü vardır. O kitaba onunla giriş yaptım: ‘Az yiyerem doktorla işim olmaz, düz giderem yargıçla işim olmaz.’ diyor. Buradaki düz, doğruluk manasında kullanılıyor. ‘Doğru gidersen, dürüst olursan ve yargıçla, mahkemeyle, kaosla, kanunla işin olmaz. Az yersen de sıhhatine ziyan olmaz.’ Aslında bir nevi bu bilgelik işte. Bu doğu bilgeliğin bir özetidir.”dedi.
Hedonizmin olduğu bu çağda bilgeliği kaybettik
Günümüz dünyasında bu bilgeliğin kaybedildiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “bu periyotta bilgi çağında, haz ve sürat çağında o kadar süratli yaşıyoruz ki hedonizmin olduğu bu çağda bilgeliği kaybettik. örneğin Sokrates’in talebesi Eflatun ve Aristo’nun insanın memnunluğunu hedonistik memnunluk ve ‘eudaemonik’ mana memnunluğu diye ikiye ayırıyor. Hedonistik memnunluk kişinin zevk peşinde koşup, bir zevke ulaşınca keyifli olması lakin bu kayıyor ve zevkler memnun etmiyor. Günümüzde bütün zevklere ulaştım bir daha memnun değilim diyen beşerler çoğaldı.”dedi.
İnsanı tatmin edecek memnunluk mana mutluluğudur
Manaya bağlı mutluluğun kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İşte bilgelik, bunu öğretiyor. Mana memnunluğunu öğretiyor. Zevk memnunluğunu değil, mana memnunluğunu öğretiyor. Zevk mutluluğunda kişi konutum olsun, otomobilim olsun istiyor. Maddi beklentiler ortaya çıkıyor. Bir gün varlıklı bir aileden bir hanımefendi bize başvurdu. ‘Pırlanta yüzüklerim var, spor otomobilim var, havuzlu villam var. Her şeyim var lakin bir daha memnun değilim’ dedi. Aslında burada karşılık sorunun ortasındadır. Memnunluğu bir hususa bağlamış. Mana memnunluğu değil, mana memnunluğu somut memnunluk. İnsanı tatmin edecek memnunluk, soyut mutluluktur; o da mana mutluluğudur. hayatını manaya uygun geçirebilmektir. Bilgelik işte bunu öğreten bir yoldur.” dedi.
Alim diğerlerine, arif kendine hal veren insandır
Kültürümüzde yer alan “âlim, arif ve hikmet” tabirlerine dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Âlim, bir bahiste ilim sahibi ve bilgili olmaktır. örneğin sarsıntıyla ilgili alimsen o hususta son kelamı sen söylersin, senin görüşün alınır, alım vardır. Alim insan en âlâ bilgiyi insanlara anlatmaya çalışır. Sokrates’in bilgelik tarifi da arife fazlaca uyuyor. Arif, kendini tanıyan kimsedir. Kendine hal veren kimsedir. Âlim diğerlerine heykel üzere form veren kimsedir. Arif kendine biçim veren kimsedir.”dedi.
Bilgelik ziyan vermemek ve yeterlilik yapmaktır
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bilgeliğin bir cümlede özetlenmesi gerekirse “Başkasına ziyan verme, düzgünlük yap” biçiminde özetleyenler olduğunu belirterek “Kimseye ziyan verme, yeterlilik yap. hiç bir şeye ziyan verme, uygunluk yap. Özeti ziyan verme, uygunluk yap denebilir.
Diğerlerine faydalı olmak da bilgeliktir
Kişinin yeterli insan olmasının yanı sıra ahlaki kıymetlerinin, temel kıymetlerinin düzgün olmasıyla bir arada kişinin diğerlerine faydalı olmasının da bilgelik olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sadece kendine faydalı olan şahıslar benmerkezci şahıslardır. Bu şahıslar ziyan verme yeterlilik yap prensibine uymamış oluyorlar. Hikmet arayışı ortasında olmak kıymetlidir. Yani hem kendimizi tanımamız hem diğerlerini tanımamız birebir vakitte en hakikat, en düzgün biçimde nasıl yapmamız gerektiğini düşünmek değerlidir. Yerinde ve vaktinde, neyi, nasıl, nerede, ne vakit, neden yapacağını sorarak hareket edebilmek hikmetle hareket etmektir. 5N1K aslında hikmet sorularıdır. Onun için bu sorular, bizim hikmet bilgeliği öğrenirken bu asırlardan gelen birikimleri ve bu çağın doğrularını sentez edebilmektir.” diye konuştu.Bilgelikten ne anlaşıldığının da değerli olduğunu tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “O niçinle bilgeliği yalnızca bir kenara çekilip yaşayan bir kişi olarak görmemek gerekiyor. Konfüçyüs bilgeliği şöyle tanımlıyor: ‘Kendi iç dünyasına tertip getiren bir kimse, evvel toplumsal hayatına konut işlerine tertip getirir. ondan sonrasında devlet işlerine nizam getirir’ diyor. Bilgeliği bu biçimde tanım etmiş.” dedi.Bilgeliğin hayatın her alanında uygulanması gereken bir kavram olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi şayet bir yöneticiyse kendi işlerini, kendi iç sistemini, toplumsal işlerini ve şirketin işlerini yönetiyorsa, bunları tertipli bir biçimde yürütebilmek aslında bunları yapabilmek bilgeliktir. Bilgelerde vizyon kıymetlidir. Yalnızca bugünü güzel yönetmesi yetmiyor, beş sene on sene daha sonrasını uzun vadeli düşünme ve kestirim edebilirlik epeyce değerlidir.” dedi.
Kişinin kendini geliştirmek üzere bir maksadı olmalıdır
Bilgi çağında bilgelikle ilgili her bahiste kişinin kendisini geliştirmenin ve bilgelik yolunda olmak üzere bir hedefinin olmasının fazlaca değerli olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Son senelerda bilgeliğin ruhsal boyutları da ön plana çıktı. Bir kişi kendi kendinin önderi olamazsa bir ailenin önderi olamıyor, bir toplumun önderi olamıyor. Bir kişinin kendine karşı da empati yapması lazım. Empati yapmayı, oburunun hislerini, gereksinimlerini dikkate alma olarak tanımlıyoruz. Empati bilgelikte de ruh sıhhatinde da toplumda da değerli bir kavramdır. Empati, ahlaki temellerin en temelidir. Psikolojide kişinin kendine de empati yapması lakin kendine de haksızlık yapmaması gerekiyor. Kendi haklı gereksinimlerini da dikkate alması gerekiyor. Bu kişinin kendiyle barışık olmasını sağlıyor. Onun için bilgelik psikolojisini önemsedik.”dedi.
Psikoloji devayı bilgelikte buldu
Günümüzde insanlığın refah düzeyinin epey yükselmesine karşın hata ve şiddettin arttığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Dünya genelinde intihar artmış durumda, boşanmalar artmış durumda. bu biçimde bir durumda beşerler varlıklı ancak keyifli değil. Psikoloji bilgeliği araştırdı. Devayı, tahlili bilgelikte buldu. Bununla ilgili bilim kolu gelişti ‘mutluluk bilimi’, ‘pozitif psikoloji’ deniyor. Dünyanın önde gelen üniversiteleri bunu ders olarak veriyor. Bu yeterlilik bilimi diye de geçiyor. Bu bilgelik öğretisi global gereksiniminin bir sözüdür. Hepimizin muhtaçlığı var buna.”dedi. Bilgelik yolunda ilerleyen insanın kendini geliştirmeye çalışan bir insan olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çünkü bir insanın yeri, hayatının sonunda belirli olur. Terazinin bir tarafına artıları bir tarafına eksileri konur. Bu kişi insanlığa ne katmış, nasıl bir hayat geçirmiş, ne üzere izler bırakmış, uygunlukları mi daha hayli yoksa insanlara verdiği aksilikler mı daha fazlaca diye bir terazide tartılır. Bu beşerle ilgili genel bir kanaat oluşur.” diye konuştu.
Bilgelikte akla hisler da ekleniyor
Kişinin sorun çözme hünerinin de bir tıp bilgelik olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Felsefede hisler yok. Yalnızca fikir, akıl var lakin bilgelikte akla hisler da ekleniyor. İşte müspet psikoloji bunu yaptı. Psikolojiye gereksinim var. Bilgelik, hisleri ideolojiye kattı. Hisler da bilimsel kategori olarak anlaşıldı. Hislerin nörobilimi ortaya çıktı.” dedi.
Hisler, ideolojinin de kıymetli bir alanı oldu
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İnanç konusu daima şöyleki kabul ediliyordu: İnancın akılla ilgisi yoktur. İnsan inanır akılla yolda gitmez diyordu. Hisler bilimsel kategoride değerlendirildikten daha sonra artık yalnızca bilgeliğin bir konusu değil ideolojinin de kıymetli bir alanı oldu. Arizona Üniversitesi geçtiğimiz senelerda bir manifesto yayınladı. İsmi ‘post materyalizm bilim manifestosu’. Yani materyalizm ötesi bir bilim var artık. Bu da rasyonel inanç gerekiyor. Akla uygun inanç, sağlam inançtır. İnsan mevtten daha sonrasına açıklama getiremezse memnun olamıyor, mana yakalayamıyor.” dedi.
Bilgelik Psikolojisi kitabı iki kısımdan oluşuyor
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Bilgeliğin Psikolojisi kitabını iki kısma ayırdığını, birinci kısımda “Rasyonel inanç, Spinoza’nın yanılgısı ve evrimin evrimi” formunda bir başlık attığını söylemiş oldu. İkinci kitapta da düzgün, hakikat, hoşu bulma sanatı kavramlarını ele aldığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu kitapta âlâ, gerçek, hoşu bulma sanatı diye birtakım bilgelik kıssaları ile insan mutluğu kavramlarını birleştirmeye çalıştığını kaydetti.
Bilgelik kozmik bir doğrudur
Bilgeliğin bilginin gerçek kullanması manasına geldiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, şunları söylemiş oldu:“bu devirde da bilgeliğe her insanın muhtaçlığı var. Yani bilge bir kişi bulayım da ona sorayım demek yerine kişi bilgelik yolunda kendini geliştirmeye çalışsın. Bu bilgelik hayatlara daha hoş geçer, daha memnun olurlar, hem keyifli hem başarılı olurlar. Hem diğerlerine faydalı hem kendilerine faydalı olurlar. bu biçimde bir insan tipine hayli önemli gereksinimimiz var. Bencillik ile bilgelik bir ortada olmuyor. Yaşadığı toplumun bir modülü olduğunu unutan bir kimse, bilgeliğini kaybeder. Bilgelik kişinin kendi bilgisinin sonlarını tanıması, meçhullüğü ve değişimi kabul etmesi ve olayı bağlamıyla büyük resmi düşünebilmesi ve olaya farklı bakış getirerek yeni sorun çözme tarzları geliştirebilmesidir. Bilgelikte büyük fotoğrafa bakmak fazlaca değerlidir. Onun için bilgeliğin öğrenilmesi gerekiyor. Bilgelik bir durum değil seyahattir, yolda olmaktır. Bırakalım biz bilgelik yoluna girelim. Bakın bu biçimde nasıl bilgiler önümüze çıkıyor da ne hoş manalar buluyoruz. Hem insan kendisiyle barışık biri oluyor hem etrafına olumlu güç veren birisi oluyorsun, memnunluk veriyorsun. örneğin Rahibe Teresa bilge bir rahibeydi. ‘Dünya nasıl yaşanılabilir olur?’ diye soruyorlar. ‘Birebir düzgünlük yapmakla yaşanır olur’ diyor. O yüzden bilgelik üniversal bir doğrudur, bunu yapacağız.”
Hibya Haber Ajansı