Bilgisayarın başına oturduğumda aklımda Enes Kara’nın hepimizi tasaya boğan intiharının akabinde Tarkan’ın yaptığı paylaşım ve bu paylaşımın kamuoyunda ve toplumsal medyada bulduğu yankı üzerine bir şeyler yazmak vardı. Bunu yapmaya çalışacağım alışılmış lakin Twitter dünyasında bir anda “patlayan” öbür bir sanatçı açıklamasıyla karşılaştım ekrana bakarken. yılların sanatkarı Leman Sam, Twitter’da ırkçılığın tüm saldırganlığıyla, daha evvel paylaştığı kimi iletilere benzeyen fakat bu defa gemi azıya almışçasına bir paylaşım yaptı. Diyordu ki, “seneler evvel bu soysuz araplara yansılı olduğum içi uzun vadeli lince maruz kalmıştım, artık herkes ne mal olduklarını anladı” (Yazım yanlışları Leman Hanım’a ait). Zannediyorum husus, Katarlı olduğu söylenen bir şoförün aracını bile isteye yolun kenarında duran köpeklerin üzerine sürmesiydi. daha sonrasında o imgeleri de öfkeden dudaklarımı kemirerek izledim.
Şimdilik birinci konuya dönelim.
Tarkan, epey farklı, gerçekten kendine has bir yerde duruyor hem tanınan müzikte, hem sosyolojik olarak karşılık geldiği noktalarda, tıpkı vakitte aslında şahsi öyküsüyle kurduğu “sanatçının kimliği” tartışmalarında. Ortaya çıktığı, çıkar çıkmaz da tanınan olduğu günden bu yana bir yandan ana akımın tam ortasında işgal ettiği yerin hakkını “popstar”lığın tüm kartlarını muvaffakiyetle açarak veriyor, öbür yandan da o denli yahut bu biçimde kitlenin genelgeçer muhafazakâr yargılarının, kurallarının haricinde bir tavır sergilemeyi beceriyor. Buna istikrar siyaseti da denebilir pekâlâ ki Tarkan’ın ticari kalibrasyonunda olup da büyük ve nüfuzlu bir takım tarafınca bu istikrarın ortasında tutulmak istenmeyen bir sanatçı da yoktur. Tarkan’ın bu oyundaki başarısı, hangi hususta ne kadar konuşacağını ve bunu nasıl tabir edeceğini çok düzgün biliyor olmasında. Olumsuz ve “stratejik” manasına gelen bir çağrışımı yok burada kullandığım “oyun” sözünün, yanlış anlaşılmasın. Lakin kültür sanayisinde niyetlerin her vakit şovun arkasında kaldığına, daha doğrusu en âlâ ihtimalle sanatkarın özne olarak varlığı ile sanayideki imajının, yani niyet ile şovun, kesinlikle şov öncelikli olarak birbirine uydurulduğuna inanan bir geri kafalıyım!
senelerca sırf sabun köpüğü konulardan bahseden, en azından büyük medyanın bu biçimde şeylerden bahsetmesini tercih ve talep ettiği Tarkan, Türkiye’nin en parlak pop yıldızı olarak uzun müddettir toplumsal medya hesaplarında etraf, tarihi varlıklar, erkek şiddeti üzere konularda paylaşımlar yapıyor; bu paylaşımların tümü haber kıymeti taşıdığı için toplumsal medyanın sonlarını aşarak televizyonlarda, gazetelerde yer buluyor. Takdir edip destekleyenlerin sayısı epeyce olsa da her olumsuz olayda, durumda doğal olarak duydukları suçlulukla Tarkan’ın iletilerine alınıp ona saldıranların sayısı da az değil. Popstar her neyse ki bu provokatif pasları görmezden geliyor.
Alışılmış ki devletin kırmızı çizgilerini geçmiyor, oralara pek uğramıyor da. O her daim kor üzere tüten, dokunanı yakan mevzular hakkında ne düşünüyor bilmem fakat bir Ahmet Kaya örneği var önünde sonuçta. Öte yandan Castro’nun mevti üzerine “Ülkesini ve insanını emperyalizme karşı hamasetle, onurla korudu. Kıymetli önder Fidel Castro, sen hiç unutulmayacaksın” diyebilecek kadar da global siyasetle ilgili.
Sanatkarların aile geçmişleri, özel bağlantıları; yapıtlarına, işlerine direkt bir tesiri yok ise didiklenecek şeyler değil. Tarkan’ın Enes Kara ile ilgili bildirisini okuyunca bu sefer o aile geçmişini de hatırladım lakin. Tarkan’ın bir ferdi olduğu Tevetoğlu ailesi, Türkiye’de Türkçülük ve Turancılık davaları açısından fazlaca önemli bir aile. Nihal Atsız’ın ırkçı fikirlerinin Anadolu’nun kimi bölgelerinde bilhassa öğretmenler içinde yaygınlaşmasında bu ailenin kimi fertlerinin rolü büyük. Bildiğimiz kadarıyla çocukluğu boyunca tahminen de bir aile geleneği olan sert bir tedrisata maruz kalan sanatkarın, Enes Kara ile ilgili iletisinde aileye yaptığı vurguyu görür görmez, gerçek mu bilmem, aklıma kuvvetli bir çocukluk ve birinci gençlik geçirmiş olması geldi. Diyor ki Tarkan, “(Çocuklarınızın) Özgür iradelerine, istek ve seçimlerine hürmet duyun. Önceliğimiz onların memnunluğu olmalıdır. Yaşadıkları hayat, onların hayatıdır. Çocuklarınız ne sizin malınızdır ne de size aittir. Onlar, biz anne-babalar vesilesiyle dünyaya gelmiş özgür ruhlardır. Çocuklarınızın ışığını söndürmek yerine bırakın, o ışıkla aydınlatsınlar yüreklerimizi.” Ve iletisi, bedelini bir kat daha artıran şu sözlerle bitiriyor: “Unutmayınız ki; asli bakılırsavimiz çocuklarımızı korumak, kollamaktır. Bağnaz ve yobaz zihniyetlerin sömürülerine hizmet ettirmek değildir.” Tarikatların nüfuzlarının tepesinde olduğu bir periyotta bu kelamları söylemesi yürek örneği olarak görüldü, takdir edildi. Ben de o denli düşünenlerden biriyim.
bir daha de Tarkan bir kahraman değil; her gün muktedir zihniyet yüzünden başımıza onca berbat şey gelirken, apolitik oldukları için değil, tersine çok politik bir sessizlikle “Aman musluğumuz kesilmesin, dikkat çekmeyelim” diyerek sessiz kalmayı seçen ünlü sanatkarlar etik seviyesi sıfırın fazlaca altına çektiği için onun değeri artıyor, durduğu mutedil yer ehemmiyet kazanıyor. Düzgün de oluyor; ismini fantastik Turan’ın fantastik bir kahramanından alan lakin aşikâr ki dönüştüğü kişi, kendisi için hazırlanmış kalıplara sığmayan bu en ünlü yıldızımızın her kelamı, milyonlar tarafınca duyuluyor, dinleniyor, ciddiye alınıyor. Bu da bizi bir daha sonraki hususa getiriyor.
Leman Sam sesine hayran olduğum bir sanatçı. Bilhassa 90’lı senelerda yaptığı işlerdeki tavrı ve tahminen de müzikal etrafı gereği yalnız uzman bir müzikçi, yorumcu olarak değil, durduğu yer itibariyle de müzik dünyamızın değerli bir ismi haline geldi. Türkiye’de bir müzikçiyi otomatik olarak “solcu” klasmanına sokan aksiyonlardan biri Livaneli müziği yorumlamasıdır, malum. Leman Sam sanatkarla bir arada müzik yorumlamakla kalmadı, ‘Livaneli Şarkıları’ ismiyle birinci solo albümünü yaptı. ÖDP’nin öncülük ettiği aksiyonlarda yalnız sahneye çıkmadı, sloganlar attırdı, tempo tutturdu. Barış zincirlerinde polisle karşı karşıya geldi. Takip edebildiğim kadarıyla son senelerda bilhassa sokak hayvanları ve yeşil alanlar üzere değerli konularda inisiyatif alıyor, hareketlere takviye veriyor, bu hususları takipçileriyle paylaşıyor.
Lakin bir müddetdir fark ettiğimiz, başımıza dank eden bir genel durumun da dramatik bir örneği kendisi. Tıpkı Kürt problemi üzere göçmenler ve göçmenlik problemi de bilhassa kar beyaz muhayyilelerin dünyaya, halklara, barış ve özgürlük üzere lisanlara pelesenk olmuş ülkülere gerçekte nasıl baktığını ortaya koyan bir turnusol kâğıdı. Geçmişin keskin politik kırılmalarında solda saf tutan kaç insanın ülkülerinin aslında insan haklarına dair birden fazla kozmik pahayla pek uyuşmadığını da bu vesilelerle öğrenmiş olduk. Leman Hanım da bahis Suriyeliler, Araplar olunca senelerca hepimizi savunduğuna ikna ettiği kıymetlere aslında ne kadar uzak olduğunu ortaya koyuyor yazık ki. Daha evvel tekraren “Ülkemde Suriyeli istemiyorum” üzere laflar eden sanatçı dün kendisini aştı. “Soysuz Araplar” üzere bir söz, bırakın kendisine John Lennon’ın ‘Imagine’ müziğini düstur aldığını sav eden bir sanatkarın, rastgele birinin ağzından duyduğunuzda sizi yerinize mıhlayacak derece nefret dolu ve birçok ülkede de cürüm.
“Sanatçılar siyaset konuşmalı mı?” tartışmasında her vakit “evet”i savundum. Siyaseti yalnız siyasi partiler içinde, onların başkanları ağzından yürütülen tartışma olarak değil gündelik ömrü, bireylerin ve halkların birbirleriyle münasebetini, bayanların özgür ve inançlı bir hayat yaşama ihtimalini, sınıfı ve kimlikleri, meskene giren ekmeğin ölçüsünü, özetle memnunluğu, huzuru, barışı etkileyen temel olgu olarak gördüğünüzde öbür ihtimal tuhaf geliyor esasen. Hele de iktidarlar ile kitleye hitap eden sanatkarlar içindeki tarihi oydaşmayı bildiğimiz, mesela bir oyuncunun çıkıp (kendisinden bahsetmediği açık biçimde) “Gerekirse simit yenecek” diyebildiği bir siyaset-toplum ortamında “sanatçı siyasete karışmaz” demek abes ve açıkça berbat niyetli. Lakin siyasete, topluma değdiği yerde, işi olduğundan beter hale getirebilecek, nefreti körükleyebilecek, bireyleri ve kümeleri maksat hale getirecek her laftan da uzak durmalı herkes, bilhassa de sanatçı. Leman Sam’ın epeyce eleştirilen fakat tahminen bir o kadar da savunulan ve paylaşılan “soysuz Araplar” lafı, sanatçı bir kişiliğin siyasi duyarlığına değil, toplumsal tesir gücü olan bir kimsenin nefret söylemi ile bir halkı, bir kimliği aşağılamasına ve amaç göstermesine örnek.
Turancı bir aile geleneğinin güçlü tedrisatında yetişmiş Tarkan, insan hakları, bayan hakları, özgürlük, eşitlik, etrafa hürmet iletileri verirken on senelerca “demokrat”, “özgürlükçü”, “eşitlikçi” bildiğimiz, müziğe özgürlük ve barış bildirileri vermek için kurulmuş Küme Doğuş’ta başlamış Leman Sam açıkça ırkçılık, ayrımcılık yapıyor, nefret söylemi üretiyor. Bunu bu ülkeyi en az on yılda bir baştan sona turlayan “siyasi görüşler treni”nin biroldukçalarını alıp öteki duraklara götürebilmesiyle açıklamak mümkün natürel. Ben bir daha de, kelam konusu hayat biçimleri ve imtiyazlar olunca yüzeysel ve tabirde kalan siyasi görüş beyanlarının bir anda uçuverebileceğinin bir fotoğrafını görüyorum ikincisinde.
Bir de, severek dinlediğim kimi müzikçilerin hatıramda, şahsi tarihimde sesleri ve müzikleriyle çizilmiş fotoğraflarını kesip atmak sıkıntı ve acı geliyor ne palavra söyleyeyim…
Şimdilik birinci konuya dönelim.
Tarkan, epey farklı, gerçekten kendine has bir yerde duruyor hem tanınan müzikte, hem sosyolojik olarak karşılık geldiği noktalarda, tıpkı vakitte aslında şahsi öyküsüyle kurduğu “sanatçının kimliği” tartışmalarında. Ortaya çıktığı, çıkar çıkmaz da tanınan olduğu günden bu yana bir yandan ana akımın tam ortasında işgal ettiği yerin hakkını “popstar”lığın tüm kartlarını muvaffakiyetle açarak veriyor, öbür yandan da o denli yahut bu biçimde kitlenin genelgeçer muhafazakâr yargılarının, kurallarının haricinde bir tavır sergilemeyi beceriyor. Buna istikrar siyaseti da denebilir pekâlâ ki Tarkan’ın ticari kalibrasyonunda olup da büyük ve nüfuzlu bir takım tarafınca bu istikrarın ortasında tutulmak istenmeyen bir sanatçı da yoktur. Tarkan’ın bu oyundaki başarısı, hangi hususta ne kadar konuşacağını ve bunu nasıl tabir edeceğini çok düzgün biliyor olmasında. Olumsuz ve “stratejik” manasına gelen bir çağrışımı yok burada kullandığım “oyun” sözünün, yanlış anlaşılmasın. Lakin kültür sanayisinde niyetlerin her vakit şovun arkasında kaldığına, daha doğrusu en âlâ ihtimalle sanatkarın özne olarak varlığı ile sanayideki imajının, yani niyet ile şovun, kesinlikle şov öncelikli olarak birbirine uydurulduğuna inanan bir geri kafalıyım!
senelerca sırf sabun köpüğü konulardan bahseden, en azından büyük medyanın bu biçimde şeylerden bahsetmesini tercih ve talep ettiği Tarkan, Türkiye’nin en parlak pop yıldızı olarak uzun müddettir toplumsal medya hesaplarında etraf, tarihi varlıklar, erkek şiddeti üzere konularda paylaşımlar yapıyor; bu paylaşımların tümü haber kıymeti taşıdığı için toplumsal medyanın sonlarını aşarak televizyonlarda, gazetelerde yer buluyor. Takdir edip destekleyenlerin sayısı epeyce olsa da her olumsuz olayda, durumda doğal olarak duydukları suçlulukla Tarkan’ın iletilerine alınıp ona saldıranların sayısı da az değil. Popstar her neyse ki bu provokatif pasları görmezden geliyor.
Alışılmış ki devletin kırmızı çizgilerini geçmiyor, oralara pek uğramıyor da. O her daim kor üzere tüten, dokunanı yakan mevzular hakkında ne düşünüyor bilmem fakat bir Ahmet Kaya örneği var önünde sonuçta. Öte yandan Castro’nun mevti üzerine “Ülkesini ve insanını emperyalizme karşı hamasetle, onurla korudu. Kıymetli önder Fidel Castro, sen hiç unutulmayacaksın” diyebilecek kadar da global siyasetle ilgili.
Sanatkarların aile geçmişleri, özel bağlantıları; yapıtlarına, işlerine direkt bir tesiri yok ise didiklenecek şeyler değil. Tarkan’ın Enes Kara ile ilgili bildirisini okuyunca bu sefer o aile geçmişini de hatırladım lakin. Tarkan’ın bir ferdi olduğu Tevetoğlu ailesi, Türkiye’de Türkçülük ve Turancılık davaları açısından fazlaca önemli bir aile. Nihal Atsız’ın ırkçı fikirlerinin Anadolu’nun kimi bölgelerinde bilhassa öğretmenler içinde yaygınlaşmasında bu ailenin kimi fertlerinin rolü büyük. Bildiğimiz kadarıyla çocukluğu boyunca tahminen de bir aile geleneği olan sert bir tedrisata maruz kalan sanatkarın, Enes Kara ile ilgili iletisinde aileye yaptığı vurguyu görür görmez, gerçek mu bilmem, aklıma kuvvetli bir çocukluk ve birinci gençlik geçirmiş olması geldi. Diyor ki Tarkan, “(Çocuklarınızın) Özgür iradelerine, istek ve seçimlerine hürmet duyun. Önceliğimiz onların memnunluğu olmalıdır. Yaşadıkları hayat, onların hayatıdır. Çocuklarınız ne sizin malınızdır ne de size aittir. Onlar, biz anne-babalar vesilesiyle dünyaya gelmiş özgür ruhlardır. Çocuklarınızın ışığını söndürmek yerine bırakın, o ışıkla aydınlatsınlar yüreklerimizi.” Ve iletisi, bedelini bir kat daha artıran şu sözlerle bitiriyor: “Unutmayınız ki; asli bakılırsavimiz çocuklarımızı korumak, kollamaktır. Bağnaz ve yobaz zihniyetlerin sömürülerine hizmet ettirmek değildir.” Tarikatların nüfuzlarının tepesinde olduğu bir periyotta bu kelamları söylemesi yürek örneği olarak görüldü, takdir edildi. Ben de o denli düşünenlerden biriyim.
bir daha de Tarkan bir kahraman değil; her gün muktedir zihniyet yüzünden başımıza onca berbat şey gelirken, apolitik oldukları için değil, tersine çok politik bir sessizlikle “Aman musluğumuz kesilmesin, dikkat çekmeyelim” diyerek sessiz kalmayı seçen ünlü sanatkarlar etik seviyesi sıfırın fazlaca altına çektiği için onun değeri artıyor, durduğu mutedil yer ehemmiyet kazanıyor. Düzgün de oluyor; ismini fantastik Turan’ın fantastik bir kahramanından alan lakin aşikâr ki dönüştüğü kişi, kendisi için hazırlanmış kalıplara sığmayan bu en ünlü yıldızımızın her kelamı, milyonlar tarafınca duyuluyor, dinleniyor, ciddiye alınıyor. Bu da bizi bir daha sonraki hususa getiriyor.
Leman Sam sesine hayran olduğum bir sanatçı. Bilhassa 90’lı senelerda yaptığı işlerdeki tavrı ve tahminen de müzikal etrafı gereği yalnız uzman bir müzikçi, yorumcu olarak değil, durduğu yer itibariyle de müzik dünyamızın değerli bir ismi haline geldi. Türkiye’de bir müzikçiyi otomatik olarak “solcu” klasmanına sokan aksiyonlardan biri Livaneli müziği yorumlamasıdır, malum. Leman Sam sanatkarla bir arada müzik yorumlamakla kalmadı, ‘Livaneli Şarkıları’ ismiyle birinci solo albümünü yaptı. ÖDP’nin öncülük ettiği aksiyonlarda yalnız sahneye çıkmadı, sloganlar attırdı, tempo tutturdu. Barış zincirlerinde polisle karşı karşıya geldi. Takip edebildiğim kadarıyla son senelerda bilhassa sokak hayvanları ve yeşil alanlar üzere değerli konularda inisiyatif alıyor, hareketlere takviye veriyor, bu hususları takipçileriyle paylaşıyor.
Lakin bir müddetdir fark ettiğimiz, başımıza dank eden bir genel durumun da dramatik bir örneği kendisi. Tıpkı Kürt problemi üzere göçmenler ve göçmenlik problemi de bilhassa kar beyaz muhayyilelerin dünyaya, halklara, barış ve özgürlük üzere lisanlara pelesenk olmuş ülkülere gerçekte nasıl baktığını ortaya koyan bir turnusol kâğıdı. Geçmişin keskin politik kırılmalarında solda saf tutan kaç insanın ülkülerinin aslında insan haklarına dair birden fazla kozmik pahayla pek uyuşmadığını da bu vesilelerle öğrenmiş olduk. Leman Hanım da bahis Suriyeliler, Araplar olunca senelerca hepimizi savunduğuna ikna ettiği kıymetlere aslında ne kadar uzak olduğunu ortaya koyuyor yazık ki. Daha evvel tekraren “Ülkemde Suriyeli istemiyorum” üzere laflar eden sanatçı dün kendisini aştı. “Soysuz Araplar” üzere bir söz, bırakın kendisine John Lennon’ın ‘Imagine’ müziğini düstur aldığını sav eden bir sanatkarın, rastgele birinin ağzından duyduğunuzda sizi yerinize mıhlayacak derece nefret dolu ve birçok ülkede de cürüm.
“Sanatçılar siyaset konuşmalı mı?” tartışmasında her vakit “evet”i savundum. Siyaseti yalnız siyasi partiler içinde, onların başkanları ağzından yürütülen tartışma olarak değil gündelik ömrü, bireylerin ve halkların birbirleriyle münasebetini, bayanların özgür ve inançlı bir hayat yaşama ihtimalini, sınıfı ve kimlikleri, meskene giren ekmeğin ölçüsünü, özetle memnunluğu, huzuru, barışı etkileyen temel olgu olarak gördüğünüzde öbür ihtimal tuhaf geliyor esasen. Hele de iktidarlar ile kitleye hitap eden sanatkarlar içindeki tarihi oydaşmayı bildiğimiz, mesela bir oyuncunun çıkıp (kendisinden bahsetmediği açık biçimde) “Gerekirse simit yenecek” diyebildiği bir siyaset-toplum ortamında “sanatçı siyasete karışmaz” demek abes ve açıkça berbat niyetli. Lakin siyasete, topluma değdiği yerde, işi olduğundan beter hale getirebilecek, nefreti körükleyebilecek, bireyleri ve kümeleri maksat hale getirecek her laftan da uzak durmalı herkes, bilhassa de sanatçı. Leman Sam’ın epeyce eleştirilen fakat tahminen bir o kadar da savunulan ve paylaşılan “soysuz Araplar” lafı, sanatçı bir kişiliğin siyasi duyarlığına değil, toplumsal tesir gücü olan bir kimsenin nefret söylemi ile bir halkı, bir kimliği aşağılamasına ve amaç göstermesine örnek.
Turancı bir aile geleneğinin güçlü tedrisatında yetişmiş Tarkan, insan hakları, bayan hakları, özgürlük, eşitlik, etrafa hürmet iletileri verirken on senelerca “demokrat”, “özgürlükçü”, “eşitlikçi” bildiğimiz, müziğe özgürlük ve barış bildirileri vermek için kurulmuş Küme Doğuş’ta başlamış Leman Sam açıkça ırkçılık, ayrımcılık yapıyor, nefret söylemi üretiyor. Bunu bu ülkeyi en az on yılda bir baştan sona turlayan “siyasi görüşler treni”nin biroldukçalarını alıp öteki duraklara götürebilmesiyle açıklamak mümkün natürel. Ben bir daha de, kelam konusu hayat biçimleri ve imtiyazlar olunca yüzeysel ve tabirde kalan siyasi görüş beyanlarının bir anda uçuverebileceğinin bir fotoğrafını görüyorum ikincisinde.
Bir de, severek dinlediğim kimi müzikçilerin hatıramda, şahsi tarihimde sesleri ve müzikleriyle çizilmiş fotoğraflarını kesip atmak sıkıntı ve acı geliyor ne palavra söyleyeyim…