Meskenin İlyasoğlu
Batı müziğinin tarihine ilişkin yazılı en eski evraklar Antik Yunan’a dayanır. Ege ve Küçük Asya’da yaygınlaşan bu uygarlık üç devirde incelenir: Arkaik Yunan, Altın Çağ ve Hellenistik Çağ. M.Ö. 7. yüzyıla dek uzanan bu uygarlıkta, doğaçlama danslar ve spor oyunlarıyla seçkinlerin düzenlediği şenlikler ehemmiyet kazanmıştır. Şenliklerde rablerin ve yarı-tanrıların hayatındaki olaylar, pantomim danslar, çalgı eşliği ve müziklerle lisana getirilir.
Müzik, evvelce tümüyle dinî içeriklidir. Erkek korolarından ve tek sesli ezgilerden oluşur. Çalgı insan sesine eşlik ettiğinde, koro tıpkı sesi ya da bir oktav üstünü seslendirir. Batı uygarlığında bulunan en eski nota dokümanları M.Ö. 138’e dayanan Delfi kentindeki Apollo ilâhileridir. İkinci küme Delfi ilâhileri, Delfi oyunlarındaki erkekler korosu için bestelenmiştir. Eski Yunan’da çalgıların birleşmediği, tek tek yalın bir tertipte seslendirme yapıldığı dikkati çeker. Aulos, flüt ve çitara en eski eşlikçi Yunan çalgılarıdır.
Hellenistik kültürün mimari yapıtları, heykelleri ve edebiyat örnekleri günümüze dek korunduğu biçimde, müziğinin sesine ait neredeyse hiç bir örnek kalmamıştır. Rönesans’tan bu yana yapılan çalışmalarla papirüs yazılarını, kil tabletleri ve mağara duvarlarındaki resimsel kalıntıları inceleyen müzik bilimciler nota gibisi işaretlerden ürettikleri sesi, Eski Yunan uygarlığının müziğine yaraştırmışlardır.
Eski Yunan’da müzik, dans, şiir, dinî merasimler birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak bilinir. Antikçağ’da hayatış Anadolu ozanı Homeros, İlyada ve Odysseia destanlarında müziği, tanrısal bir ikaz, insan kişiliğini etkileyen bir güç olarak gösterir. Kimi müzik biçimleri de mitolojik şahıslarla özdeşleşmiştir. Örneğin: Apollon ve Dionysos merasimlerine nazaran müzik biçimleri, çalgılar ve müzik çağları oluşur.
SİSAMLI PİSAGOR’UN ÇANLARI
Eski Yunan’da müziksel kanısının gelişmenini etkileyen filozofların başında Sisamlı Pisagor (İ.Ö. 5-6) gelir. Müziksel ahengi matematik formülleriyle lisana getiren bu felsefeci, farklı büyüklükte çanlarla bir skala sistemi yaratmış, bir çekiçle vurduğu çanların tınılarında bir oktav aralığının 2:1 orana, beşli aralığın 3:2 orana, dörtlünün 4:3 orana ve tam notaların da 9:8’e muadil olduğunu kanıtlamıştır. İşte bu sekizli ve dörtlü aralıklardan oluşan ses dizisi, daha sonraları ‘Pisagor Gamı’ ismiyle anılmıştır. Pisagor’u izleyenler bu oranları tek telden oluşan bir çalgı (monochord) üstünde denemişler, bu biçimdece tüm bir müzik sisteminin hakikat tonlanması (entonasyon) sağlanmıştır. Pisagorcular bu oranları ses dünyasında olduğu kadar cihanda de yönetici bir güç olarak görürler. Platon, ruhun da birebir müziksel oranlardan oluştuğunu savunur. Pisagor ve Platon’a nazaran müzik, sanatın bir kısmı olduğu kadar matematik dünyasının da bir koludur. Ortaçağ Avrupa’sında Pisagor öğretisini izleyenler, müzik sanatının gelişme çizgisine değerli katkılar sağlamışlardır. Platon, müziğin daha da derin tesirlerinden kelam eder. Örneğin, eğitimdeki yerine değinir.
Aristo’ya göre müzik direkt ruhsal tutkuları lisana getirmektedir: Huzursuzluğu, memnunluğu, yürekliliği stantlar. Makus müzik dinlemeye alışanın kişiliği de berbat yolda gelişecektir. Vücudun disiplini için vücut eğitimi gerektiği üzere, beynin disiplini için de müzik gereklidir. Müziğin kişiliği etkileme olayına ethos denir. Müzik kuramı üstüne yazılan günümüze dek ulaşan Aristoksenus da Pisagor ve Aristo’nun öğretisini izlemiştir. Armonik Elemanlar isimli üç ciltlik çalışmasında Antik Yunan’daki ses sistemi ve aralıklar hakkında açıklamalar yapmıştır.
SAVAŞTA VE BARIŞTA EKSİKSİZ İNSANLARA YARAŞAN MOD
Yunan müziğinin ses örnekleri Ortaçağ’a taşınamamış olsa da Yunan müzik kanısı ve kuramı, Batı kültüründe yüzseneler uzunluğu derin izler bırakmıştır. M.Ö. 7. yüzyıldan 2. yüzyıla dek Yunanistan’da aristokrasi hükümrandır. bu vakitte Yunan tiyatrosunun ve lirik şiirin gelişmesi, şenliklerin ve dansın değer kazanması, müzik biçimlerinin ve çalgıların da gelişmesine yol açmıştır. Yunan müziğinde birebir sanatkarın çalıp söylemiş olduği monodi’lere; eşliksiz koro müziklerine ve danslara eşlik eden çalgısal müzik biçimlerine rastlanır. Bu biçimler daha sonradan Rönesans bestekarlarına örnek olacaktır.
Bugün Batı müziğinin desteği olan yedi-nota dizisinin geçmişi M.Ö. 3000 senelerına kadar uzanır. Bu ses dizileri, isimlerini ülkenin çeşitli yörelerinden alırlar: Frigya, Dorya, Lidya üzere. Ses dizilerinin ahengi, çitara ve lir üzere telli çalgıların aşikâr ahenk tertiplerinden kaynaklanır. Eski Yunan’da her bir modun insan ruhu üstünde özel bir tesiri olduğuna inanılır. Örneğin, Dor dizisi, “savaşta ve barışta kusursuz insanlara yaraşan bir mod” olarak nitelenmiştir…
Batı müziğinin tarihine ilişkin yazılı en eski evraklar Antik Yunan’a dayanır. Ege ve Küçük Asya’da yaygınlaşan bu uygarlık üç devirde incelenir: Arkaik Yunan, Altın Çağ ve Hellenistik Çağ. M.Ö. 7. yüzyıla dek uzanan bu uygarlıkta, doğaçlama danslar ve spor oyunlarıyla seçkinlerin düzenlediği şenlikler ehemmiyet kazanmıştır. Şenliklerde rablerin ve yarı-tanrıların hayatındaki olaylar, pantomim danslar, çalgı eşliği ve müziklerle lisana getirilir.
Müzik, evvelce tümüyle dinî içeriklidir. Erkek korolarından ve tek sesli ezgilerden oluşur. Çalgı insan sesine eşlik ettiğinde, koro tıpkı sesi ya da bir oktav üstünü seslendirir. Batı uygarlığında bulunan en eski nota dokümanları M.Ö. 138’e dayanan Delfi kentindeki Apollo ilâhileridir. İkinci küme Delfi ilâhileri, Delfi oyunlarındaki erkekler korosu için bestelenmiştir. Eski Yunan’da çalgıların birleşmediği, tek tek yalın bir tertipte seslendirme yapıldığı dikkati çeker. Aulos, flüt ve çitara en eski eşlikçi Yunan çalgılarıdır.
Hellenistik kültürün mimari yapıtları, heykelleri ve edebiyat örnekleri günümüze dek korunduğu biçimde, müziğinin sesine ait neredeyse hiç bir örnek kalmamıştır. Rönesans’tan bu yana yapılan çalışmalarla papirüs yazılarını, kil tabletleri ve mağara duvarlarındaki resimsel kalıntıları inceleyen müzik bilimciler nota gibisi işaretlerden ürettikleri sesi, Eski Yunan uygarlığının müziğine yaraştırmışlardır.
Eski Yunan’da müzik, dans, şiir, dinî merasimler birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak bilinir. Antikçağ’da hayatış Anadolu ozanı Homeros, İlyada ve Odysseia destanlarında müziği, tanrısal bir ikaz, insan kişiliğini etkileyen bir güç olarak gösterir. Kimi müzik biçimleri de mitolojik şahıslarla özdeşleşmiştir. Örneğin: Apollon ve Dionysos merasimlerine nazaran müzik biçimleri, çalgılar ve müzik çağları oluşur.
SİSAMLI PİSAGOR’UN ÇANLARI
Eski Yunan’da müziksel kanısının gelişmenini etkileyen filozofların başında Sisamlı Pisagor (İ.Ö. 5-6) gelir. Müziksel ahengi matematik formülleriyle lisana getiren bu felsefeci, farklı büyüklükte çanlarla bir skala sistemi yaratmış, bir çekiçle vurduğu çanların tınılarında bir oktav aralığının 2:1 orana, beşli aralığın 3:2 orana, dörtlünün 4:3 orana ve tam notaların da 9:8’e muadil olduğunu kanıtlamıştır. İşte bu sekizli ve dörtlü aralıklardan oluşan ses dizisi, daha sonraları ‘Pisagor Gamı’ ismiyle anılmıştır. Pisagor’u izleyenler bu oranları tek telden oluşan bir çalgı (monochord) üstünde denemişler, bu biçimdece tüm bir müzik sisteminin hakikat tonlanması (entonasyon) sağlanmıştır. Pisagorcular bu oranları ses dünyasında olduğu kadar cihanda de yönetici bir güç olarak görürler. Platon, ruhun da birebir müziksel oranlardan oluştuğunu savunur. Pisagor ve Platon’a nazaran müzik, sanatın bir kısmı olduğu kadar matematik dünyasının da bir koludur. Ortaçağ Avrupa’sında Pisagor öğretisini izleyenler, müzik sanatının gelişme çizgisine değerli katkılar sağlamışlardır. Platon, müziğin daha da derin tesirlerinden kelam eder. Örneğin, eğitimdeki yerine değinir.
Aristo’ya göre müzik direkt ruhsal tutkuları lisana getirmektedir: Huzursuzluğu, memnunluğu, yürekliliği stantlar. Makus müzik dinlemeye alışanın kişiliği de berbat yolda gelişecektir. Vücudun disiplini için vücut eğitimi gerektiği üzere, beynin disiplini için de müzik gereklidir. Müziğin kişiliği etkileme olayına ethos denir. Müzik kuramı üstüne yazılan günümüze dek ulaşan Aristoksenus da Pisagor ve Aristo’nun öğretisini izlemiştir. Armonik Elemanlar isimli üç ciltlik çalışmasında Antik Yunan’daki ses sistemi ve aralıklar hakkında açıklamalar yapmıştır.
SAVAŞTA VE BARIŞTA EKSİKSİZ İNSANLARA YARAŞAN MOD
Yunan müziğinin ses örnekleri Ortaçağ’a taşınamamış olsa da Yunan müzik kanısı ve kuramı, Batı kültüründe yüzseneler uzunluğu derin izler bırakmıştır. M.Ö. 7. yüzyıldan 2. yüzyıla dek Yunanistan’da aristokrasi hükümrandır. bu vakitte Yunan tiyatrosunun ve lirik şiirin gelişmesi, şenliklerin ve dansın değer kazanması, müzik biçimlerinin ve çalgıların da gelişmesine yol açmıştır. Yunan müziğinde birebir sanatkarın çalıp söylemiş olduği monodi’lere; eşliksiz koro müziklerine ve danslara eşlik eden çalgısal müzik biçimlerine rastlanır. Bu biçimler daha sonradan Rönesans bestekarlarına örnek olacaktır.
Bugün Batı müziğinin desteği olan yedi-nota dizisinin geçmişi M.Ö. 3000 senelerına kadar uzanır. Bu ses dizileri, isimlerini ülkenin çeşitli yörelerinden alırlar: Frigya, Dorya, Lidya üzere. Ses dizilerinin ahengi, çitara ve lir üzere telli çalgıların aşikâr ahenk tertiplerinden kaynaklanır. Eski Yunan’da her bir modun insan ruhu üstünde özel bir tesiri olduğuna inanılır. Örneğin, Dor dizisi, “savaşta ve barışta kusursuz insanlara yaraşan bir mod” olarak nitelenmiştir…