Yakın vakte kadar COVID-19 kısıtlamalarıyla canlı müziğin ömrün ortasındaki olağan varoluşundan öylesine uzaklaşıldı ki, gerek müzisyenler gerekse onların etrafında heyeti oyunun bir yerlerinde dolaşan kesim bireyleri kendilerini varlıkla yokluk içinde, çetin bir arafta buldu. birlikte çalıştığım sanatkarlarla birlikte bu durumdan etkilenenlerin içindeydım ve o periyodun sıradışı koşullarındayken “müzikte neler ol(m)uyor” üzerine düşündükçe İtalyan muharrir Calvino’nun fazlaca sevdiğim öyküsü Varolmayan Şövalye aklıma geliyordu. Italo Calvino, 2020’lerin başlarında Türkiye’de müzikte neler olacağını umursamıyordu elbette 60 yıl evvel bu dâhiyane hikayeyi yazarken, fakat hikayesi coğrafyamızda müziğin müstakbel ahvalini kısmen betimliyordu. Kıssanın sinopsisinden bir kesit şu biçimde diyor: “Varolmayan Şövalye’nin kahramanı Agilulfo, epey yiğit ve soylu bir şövalye olmakla birlikte, bir tek kusuru vardır: varolmamaktadır. Daha doğrusu parlak, heybetli bir zırhtan ibarettir, lakin ne yazık ki zırhın içi boştur.”
Dijital müzik servislerinin ve yeni içerik platformlarının yerleşik müzik dağıtım ve iletim modellerini alaşağı etmesinin akabinde değişen şey yalnızca dinleyicilerin müzik dinleme biçimleri olmadı. Müzikleri yaratan ve icra eden ögelerin kendilerine dair algıları da radikal halde etkilendi. Sayıların niteliğe üstün geldiği, yahut, niteliğin, her türlü kandırmaya ve manipülasyona açık, gerçekliği kusursuz olarak sınanamayacak yahut kanıtlanamayacak sayısal datalara dayandırıldığı bu ortamda, mesleği oturmuş ve genelde pop söyleyen müzikçilerimizin yahut çabucak hemen olgunlaşmakta olan birtakım genç sanatkarlarımızın yapıtlarının bilgileri türlü stratejilerle astronomik boyutlara ulaş(tırıl)ırken, misal stratejiler ve sayısal datalar doğrultusunda kendini var sanan bir küme müzisyen de ortaya çıktı. Hayatlarında muhtemelen rastgele bir maddeyi yahut ölçü ünitesini (örneğin kibrit çöpü, pirinç tanesi, santimetre, kilogram) asla o sayılarda ve bir ortada görmemiş olduklarından zihinsel ve doğrusal bir münasebet kuramadıkları lakin kolaylıkla söylem edebildikleri “yüzlerce milyon dinlenme/izlenme/tık” üzere sayılar üzerinden yaşadıkları sanrıyı, sayısal şuursuzluk ve yaygın izansızlıkla yoğrulan yığınlara da geçirmeleri kolay ve çabuk oldu.
‘ON YÜZ BİN MİLYON BALONCUK’
Dijital jenerasyon de diyebileceğimiz Z jenerasyonunun büyük çoğunluğunun muhtemelen bilmediği, yaklaşık 35 sene evvel hayatımıza giren bir gazoz reklamında “on yüz bin milyon baloncuk” yutan küçük kızımız pek sevilerek kült bir fenomene dönüşmemiş miydi? Gerçekten bu reklamda çabucak hemen ilkokul çağına dahi gelmediği için sayılarla analitik ilgi kuramayan 5 yaştaki bu küçük kız, bugün kendisinden 20–25 yaş genç Z jenerasyonu mensuplarının “on yüz bin milyon”larla kuracağı alakayı haber veriyordu güya.
Lakin ortada bir tutarsızlık var ki, müzikleri, klipleri yüz milyonlarca sefer dinlenen, izlenen, ötürüsıyla ‘halk’ tarafınca tarifsiz bir tutkuyla seviliyor olması beklenen bu şahıslar, tek dişi kalmış magazin programları hariç konvansiyonel medyada pek görünmüyor, daha ilginci, pek konser ver(e)miyorlardı. Kazara verdiklerinde de ya bir şirketin özel tertibinde, ya bir bayii toplantısında ya da münasip bir belediyenin, o da muhtemelen liderin yeğeni o kişiyi internette görüp de epey sevdiğinden, muhtemelen ismini oranın yöresel yiyeceğinden alan şenliğinde yer alıyorlardı.
bundan evvelki yazımda aklımı “görünen” ve “görünmeyen”le bozmuş olduğumu yazmıştım. Bu görünme/me hali varolma/ma haliyle fazlaca benzeri. Sayısal olarak devasa bir cüsse taşıma argümanında olup gerçek hayatın ortasında hiç de o denli olmayan müzisyenlerin kalabalık ettiği bu hengâmenin esas kazananları, aslında bu çarkı yaratıp, besleyip, sürdürürken perde gerisinde kalmayı seçen, bir kısmı merdiven altı, bir kısmı merdivenin bile altında olmayan vekiller üzerinden dijital “strateji”lerini yürüten, kategorik olarak aslına bakarsanız aslında neredeyse görünmez olan müzik imal şirketleriyle büyük görüntü platformlarında faaliyet gösteren ve müzikle bağları müziği bulsalar bomba sanıp karakola götürecek seviyedeki MCN (Multi-Channel Network / Çoklu Kanal Ağı) sahipleri ve platformlardır. Muhakkak bir vadede yararlı üzere görünse de er ya da geç kaybedecek ve Şövalye Agilulfo’nun durumuyla yüzleşecek olansa müzisyenin kendisidir. Ne o baloncuklardan cebine gerçek düzgün bir para girecektir ne de baloncuklar patlayıp söndüğünde esamesi okunacaktır zira. İşin bir de şu tarafı var; şayet bu yazıdaki savım geçerliyse ve bu ülkede müzik içeriğinin parasallaştırılması ve gelirlerin dağılımı bu biçimdesine hileli ve adaletsizse durum pek vahim. Ancak şayet ben haksızsam ve sundukları genelde vasat eserlerle ortalıkta koşturup on yüz bin milyonlarla oynayanların tüm istatistikleri gerçekleri yansıtıyorsa durum bir daha hayli vahim.
Bu olgulardan bahsederken karamsar bir “boomer” üzere algılanma riskine karşın, müzik işinin merkezine kökten bağlı dinamiklerle ilgili kimi doğruları da söylemek gerek. Ortaya çıkan kimi sayısal bilgilerdeki anomaliyi ilkokul 3. sınıf düzeyi aritmetik bilgi ve sarih bir tahlille sıradançe anlayabilecekken başını öteki tarafa çevirenlerden, anlamasına ve görmesine karşın susanlara kadar çetrefil bir nizamın ortasında evriliyor Türkiye’de müzik ve paydaşları günden güne. İşe, ticarete ve aritmetiğe kendisinden daha fazla aklı eren, kurnazlıkta da en az kendisi kadar becerikli birtakım kuvvetli figürlere baba-kız, anne-oğul gibisi ilgilerle bağlı olmayı beceri addeden olgun ve yeni yetme sanatkarları tıpkı noktada buluşturan, sıhhatsiz bir habitat bu. Bugün kendini göstermeye ve gönüllerde yer etmeye çabucak hemen başlamış kimi müzisyenlerin, dijital sayıların hesaplamalarının nasıl yapıldığını, ortaya çıkan dataların ne söz ettiğini, cet sporumuz olan makineleri, sistemleri, sistemleri kandırarak dolandırma işini gururla icra edenlerin kimler olduğunu hayli yeterli anlamaları ve yorumlayabilmeleri değerlidir. Bu sayıların muhakkak hallerle eğilip bükülmesinin, manipüle edilerek alenileştirilmesinin kimlerin çıkarına olduğunu, en yakınlarındaki paydaşlara ve iş birliği ortasında oldukları yapılara bakarak uygun değerlendirmeleri kritiktir. Havsalalarının erişemeyeceği sayılar ışığında sanal tahtlara bir süreliğine oturan kral/içe olmaktansa nasıl kalıcı ve uzun ömürlü olunabilir diye bunu başarmış az sayıdaki abi ve ablalarının mesleklerini etraflıca incelemek, hatta anlayabilmek, sahiden yetenekli bir müzisyenin “varolma” uğraşında öncelik olmalıdır.
Nispeten genç ve kanımca fakat alanının tartışılmaz denebilecek başkanının az vasıflı bir türevi olabilecek müzikçinin çabucak hemen 4-5 yıllık “sanat hayatı” hakkında belgesel çekilmesini uygun görmek, sayılara bakılırsa açık ortayla en çok dinlenen müziği bir bira devinin piyasadaki en ucuz eserinin ismini motamot taşır ve onun çıkış kampanyasıyla “var” olmuşken, müzik dalında “kuralları bir daha yazacak” kadar kuralcı olup hem de devrimci hissetmek misal yerlerden beslenen haller. O yerleri de bölümün bugünlerde tanınan lakin bir o kadar da ezberden kullanılan tarifleri “bağımsız” müzik yahut müzikte bağımsızlıkla irtibatlı sanmaksa büyücek bir gaflet. Bu bağımsızlık problemine yakın vakitte değinmek istiyorum, muhtemelen başarırım.
Dijital müzik servislerinin ve yeni içerik platformlarının yerleşik müzik dağıtım ve iletim modellerini alaşağı etmesinin akabinde değişen şey yalnızca dinleyicilerin müzik dinleme biçimleri olmadı. Müzikleri yaratan ve icra eden ögelerin kendilerine dair algıları da radikal halde etkilendi. Sayıların niteliğe üstün geldiği, yahut, niteliğin, her türlü kandırmaya ve manipülasyona açık, gerçekliği kusursuz olarak sınanamayacak yahut kanıtlanamayacak sayısal datalara dayandırıldığı bu ortamda, mesleği oturmuş ve genelde pop söyleyen müzikçilerimizin yahut çabucak hemen olgunlaşmakta olan birtakım genç sanatkarlarımızın yapıtlarının bilgileri türlü stratejilerle astronomik boyutlara ulaş(tırıl)ırken, misal stratejiler ve sayısal datalar doğrultusunda kendini var sanan bir küme müzisyen de ortaya çıktı. Hayatlarında muhtemelen rastgele bir maddeyi yahut ölçü ünitesini (örneğin kibrit çöpü, pirinç tanesi, santimetre, kilogram) asla o sayılarda ve bir ortada görmemiş olduklarından zihinsel ve doğrusal bir münasebet kuramadıkları lakin kolaylıkla söylem edebildikleri “yüzlerce milyon dinlenme/izlenme/tık” üzere sayılar üzerinden yaşadıkları sanrıyı, sayısal şuursuzluk ve yaygın izansızlıkla yoğrulan yığınlara da geçirmeleri kolay ve çabuk oldu.
‘ON YÜZ BİN MİLYON BALONCUK’
Dijital jenerasyon de diyebileceğimiz Z jenerasyonunun büyük çoğunluğunun muhtemelen bilmediği, yaklaşık 35 sene evvel hayatımıza giren bir gazoz reklamında “on yüz bin milyon baloncuk” yutan küçük kızımız pek sevilerek kült bir fenomene dönüşmemiş miydi? Gerçekten bu reklamda çabucak hemen ilkokul çağına dahi gelmediği için sayılarla analitik ilgi kuramayan 5 yaştaki bu küçük kız, bugün kendisinden 20–25 yaş genç Z jenerasyonu mensuplarının “on yüz bin milyon”larla kuracağı alakayı haber veriyordu güya.
Lakin ortada bir tutarsızlık var ki, müzikleri, klipleri yüz milyonlarca sefer dinlenen, izlenen, ötürüsıyla ‘halk’ tarafınca tarifsiz bir tutkuyla seviliyor olması beklenen bu şahıslar, tek dişi kalmış magazin programları hariç konvansiyonel medyada pek görünmüyor, daha ilginci, pek konser ver(e)miyorlardı. Kazara verdiklerinde de ya bir şirketin özel tertibinde, ya bir bayii toplantısında ya da münasip bir belediyenin, o da muhtemelen liderin yeğeni o kişiyi internette görüp de epey sevdiğinden, muhtemelen ismini oranın yöresel yiyeceğinden alan şenliğinde yer alıyorlardı.
bundan evvelki yazımda aklımı “görünen” ve “görünmeyen”le bozmuş olduğumu yazmıştım. Bu görünme/me hali varolma/ma haliyle fazlaca benzeri. Sayısal olarak devasa bir cüsse taşıma argümanında olup gerçek hayatın ortasında hiç de o denli olmayan müzisyenlerin kalabalık ettiği bu hengâmenin esas kazananları, aslında bu çarkı yaratıp, besleyip, sürdürürken perde gerisinde kalmayı seçen, bir kısmı merdiven altı, bir kısmı merdivenin bile altında olmayan vekiller üzerinden dijital “strateji”lerini yürüten, kategorik olarak aslına bakarsanız aslında neredeyse görünmez olan müzik imal şirketleriyle büyük görüntü platformlarında faaliyet gösteren ve müzikle bağları müziği bulsalar bomba sanıp karakola götürecek seviyedeki MCN (Multi-Channel Network / Çoklu Kanal Ağı) sahipleri ve platformlardır. Muhakkak bir vadede yararlı üzere görünse de er ya da geç kaybedecek ve Şövalye Agilulfo’nun durumuyla yüzleşecek olansa müzisyenin kendisidir. Ne o baloncuklardan cebine gerçek düzgün bir para girecektir ne de baloncuklar patlayıp söndüğünde esamesi okunacaktır zira. İşin bir de şu tarafı var; şayet bu yazıdaki savım geçerliyse ve bu ülkede müzik içeriğinin parasallaştırılması ve gelirlerin dağılımı bu biçimdesine hileli ve adaletsizse durum pek vahim. Ancak şayet ben haksızsam ve sundukları genelde vasat eserlerle ortalıkta koşturup on yüz bin milyonlarla oynayanların tüm istatistikleri gerçekleri yansıtıyorsa durum bir daha hayli vahim.
Bu olgulardan bahsederken karamsar bir “boomer” üzere algılanma riskine karşın, müzik işinin merkezine kökten bağlı dinamiklerle ilgili kimi doğruları da söylemek gerek. Ortaya çıkan kimi sayısal bilgilerdeki anomaliyi ilkokul 3. sınıf düzeyi aritmetik bilgi ve sarih bir tahlille sıradançe anlayabilecekken başını öteki tarafa çevirenlerden, anlamasına ve görmesine karşın susanlara kadar çetrefil bir nizamın ortasında evriliyor Türkiye’de müzik ve paydaşları günden güne. İşe, ticarete ve aritmetiğe kendisinden daha fazla aklı eren, kurnazlıkta da en az kendisi kadar becerikli birtakım kuvvetli figürlere baba-kız, anne-oğul gibisi ilgilerle bağlı olmayı beceri addeden olgun ve yeni yetme sanatkarları tıpkı noktada buluşturan, sıhhatsiz bir habitat bu. Bugün kendini göstermeye ve gönüllerde yer etmeye çabucak hemen başlamış kimi müzisyenlerin, dijital sayıların hesaplamalarının nasıl yapıldığını, ortaya çıkan dataların ne söz ettiğini, cet sporumuz olan makineleri, sistemleri, sistemleri kandırarak dolandırma işini gururla icra edenlerin kimler olduğunu hayli yeterli anlamaları ve yorumlayabilmeleri değerlidir. Bu sayıların muhakkak hallerle eğilip bükülmesinin, manipüle edilerek alenileştirilmesinin kimlerin çıkarına olduğunu, en yakınlarındaki paydaşlara ve iş birliği ortasında oldukları yapılara bakarak uygun değerlendirmeleri kritiktir. Havsalalarının erişemeyeceği sayılar ışığında sanal tahtlara bir süreliğine oturan kral/içe olmaktansa nasıl kalıcı ve uzun ömürlü olunabilir diye bunu başarmış az sayıdaki abi ve ablalarının mesleklerini etraflıca incelemek, hatta anlayabilmek, sahiden yetenekli bir müzisyenin “varolma” uğraşında öncelik olmalıdır.
Nispeten genç ve kanımca fakat alanının tartışılmaz denebilecek başkanının az vasıflı bir türevi olabilecek müzikçinin çabucak hemen 4-5 yıllık “sanat hayatı” hakkında belgesel çekilmesini uygun görmek, sayılara bakılırsa açık ortayla en çok dinlenen müziği bir bira devinin piyasadaki en ucuz eserinin ismini motamot taşır ve onun çıkış kampanyasıyla “var” olmuşken, müzik dalında “kuralları bir daha yazacak” kadar kuralcı olup hem de devrimci hissetmek misal yerlerden beslenen haller. O yerleri de bölümün bugünlerde tanınan lakin bir o kadar da ezberden kullanılan tarifleri “bağımsız” müzik yahut müzikte bağımsızlıkla irtibatlı sanmaksa büyücek bir gaflet. Bu bağımsızlık problemine yakın vakitte değinmek istiyorum, muhtemelen başarırım.